Sapiehowie i Wielkie Księstwo Litewskie w rękopiśmiennej pracy Nicolasa-Louisa Le Dran „Histoire de la vacance du trône de Pologne en 1696 après la mort du Roy Jean Sobieski, et des Diettes tenues pour l’election de son successeur”

• Authors: Mariusz Sawicki

Title variants

EN

The Sapieha and the Grand Duchy of Lithuania in the Handwritten Work of Nicolas-Louis Le Dran “Histoire de la vacance du trône de Pologne en 1696 après la mort du Roy Jean Sobieski, et des Diettes tenues pour l’election de son successeur”

Abstracts

EN

Nicolas-Louis Le Dran was an official-archivist whose remit was to look after and compile documents relating to French foreign affairs for the royal court. He is known for his work in building and expanding the French foreign affairs archive. He also played a key role in the system of archival services of the reign of Louis XV. The analyzed manuscript covers not only the years 1696–1697, but also the events of January of the following year. The French archivist had a specific goal in mind when creating his work on the interregnum of 1696–1697, probably linked to the need to present the complicated process of electing the King in the Republic and all the difficulties involved. In his work, the greatest amount of information, due to his position in the state, concerns the Sapiehas and other persons connected with the French party, which has been particularly emphasized and analyzed, although many of them we are not able to verify in detail due to the sources at our disposal.

PL

Nicolas-Louis Le Dran był urzędnikiem-archiwistą, w którego kompetencjach leżało dbanie i opracowywanie na potrzeby dworu królewskiego dokumentów dotyczących francuskich spraw zagranicznych. Znany jest on ze swojej działalności na rzecz budowy i rozbudowy francuskiego archiwum spraw zagranicznych. Odegrał także kluczową rolę w systemie służb archiwalnych w dobie panowania Ludwika XV. Analizowana rękopiśmienna praca obejmuje nie tylko lata 1696–1697, ale również wydarzenia ze stycznia kolejnego roku. Francuski archiwista, tworząc swoje dzieło dotyczące bezkrólewia 1696–1697, miał określony cel, zapewne związany z koniecznością przedstawienia skomplikowanego procesu wyboru króla w Rzeczypospolitej i wszystkich trudności z tym związanych. W jego pracy najwięcej jest informacji dotyczących Sapiehów i innych osób związanych ze stronnictwem francuskim, co zostało szczególnie zaakcentowane i poddane analizie, choć wielu z nich ze względu na posiadane źródła nie jesteśmy w stanie dokładnie zweryfikować.

Keywords

EN

Le Dran; Louis XV; Grand Duchy of Lithuania; Sapiehas; king

PL

Le Dran; Ludwik XV; Wielkie Księstwo Litewskie; Sapiehowie; król

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia
• Year: 2022
• Volume: 77
• Pages: 93-121

Dates

published

2022

Contributors

author

Mariusz Sawicki

• Uniwersytet Opolski

References

• ŹRODLA REKOPISMIENNE
• Archives Ministère des Affaires Étrangères et du Développement International République Française à Paris, Mémoires et Document.
• Le Dran N.-L., Histoire de la vacance du trône de Pologne en 1696 après la mort du Roy Jean Sobieski, et des Diettes tenues pour l’election de son successeur, Archives Ministère des Affaires Étrangères et du Développement International République Française à Paris, Mémoires et Document, no 4 (vol. 1) i 5 (vol. 2).
• Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Książąt Czartoryskich, rkps 862/IV.
• ŹRÓDŁA DRUKOWANE
• Flemming J.H. von, Mémoires concernant l’élection d’Auguste II pour roi de Pologne et les débuts de la guerre du Nord (1696–1702) / Pamiętnik o elekcji Augusta II na króla polskiego i o początkach wojny północnej (1696–1702), wyd. U. Kosińska, Warszawa 2017.
• LITERATURA
• Depesze księdza de Polignac posła francuskiego po śmierci Jana III Króla Polskiego z rękopisu biblioteki cesarskiej w Paryżu, t. 1–2, wyd. J.K. Żupański, Poznań 1855.
• Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektów Jaka Kazimierza r. 1648, Jana III r. 1674, Augusta II r. 1697 i Stanisława Augusta r. 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich, wyd. O. Zaprzaniec, Lwów 1845.
• Ferenc M., Mikołaj Radziwiłł „Rudy”. Działalność polityczna i wojskowa, Kraków 2008.
• Frederik D., [rec.] Rule (John C.), Trotter (Ben), A World of Paper. Louis XIV, Colbert de Torcy, and the Rise of the Information State, 2014, “Revue belge de philologie et d’histoire” 2015, vol. 93, fasc. 2 (“Histoire médiévale moderne et contemporaine – Middeleeuwse moderne en hedendaagse geschiedenis”).
• Gąsiorowski A. (red.), Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmińskiej XIV–XVIII. Spisy, Kórnik 1992.
• Gierowski J., Humiecki Stefan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
• Komaszyński M., Księcia Contiego niefortunna wyprawa po koronę Sobieskiego, Warszawa 1971.
• Kopczyński M., Obywatele czy tłum? Elektorzy władców Rzeczypospolitej z województwa mazowieckiego w latach 1632–1764, „Przegląd Historyczny” 2015, t. 106, z. 1.
• Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588, Warszawa 2002.
• Matwijowski K., Roszkowska W., Lubomirski Stanisław Herakliusz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 18, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973.
• Orszulik S., Kandydatura elektora bawarskiego Maksymiliana II Emanuela do korony polskiej po śmierci Jana III, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1974, z. 2.
• Orzelski Ś., Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta r. 1572 aż do r. 1576, Petersburg–Mohylew 1856.
• Perłakowski A., Dyplomatyczne aspekty bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego (1696–1697) w świetle doniesień i relacji Andrzeja Choynackiego, [w:] Polska wobec konfliktów w Europie nowożytnej. Z dziejów stosunków międzynarodowych XV–XVIII wieku, red. R. Skowrona, Kraków 2009.
• Piccioni C., Les premiers commis des affaires étrangères au XVIIe et au XVIIIe siècle, Paris 1928.
• Piwarski K., Opozycja litewska pod koniec XVII wieku, [w:] Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Warszawie, Lwów 1930.
• Przyboś A., Krasiński Jan Dobrogost (Bonawentura), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 15, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
• Rachuba A., Hegemonia Sapiehów na Litwie jako przejaw skrajnej dominacji magnaterii w życiu kraju, [w:] Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. J. Urwanowicz, współpr. E. Dubas-Urwanowicz, P. Guzowski, Białystok 2003.
• Rachuba A., Litwa wobec projektu zwołania sejmu konnego w 1695 r. i walki Sapiehów z biskupem Brzostowskim, „Zapiski Historyczne” 1986, t. 51, z. 1.
• Rachuba A., Sapieha Aleksander Paweł, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 34, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993.
• Rachuba A., Sapieha Benedykt Paweł, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 34, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992–1993.
• Rachuba A., Sapieha Kazimierz Jan Paweł, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 35, Warszawa–Kraków 1994.
• Rachuba A., Słuszka Józef Bogusław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 39, Warszawa–Kraków 1999–2000.
• Sawicki M., Konflikt biskupa wileńskiego Konstantego Kazimierza Brzostowskiego z Kazimierzem Janem Sapiehą w latach 1693–1696. Zarys problematyki, [w:] Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI–XVIII wieku), red. S. Górzyński, M. Nagielski, Warszawa 2014.
• Sawicki M., Partia francuska na Litwie w latach 1696–1697 w świetle dokumentów i rachunków dyplomatów Ludwika XIV. Przyczynek do dziejów elekcji Augusta II, [w:] Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru – między prawami a obowiązkami, red. M. Markiewicz, D. Rolnik, F. Wolański, Katowice 2016.
• Sawicki M., „Wojna” parlamentarna i sądowa Sapiehów z Kryszpinami Kirszenszteinami w latach dziewięćdziesiątych XVII wieku, [w:] Kultura parlamentarna epoki staropolskiej, red. A. Stroynowski, Warszawa 2013.
• Schapira N., Commis et secrétaires: l’empreinte domestique des administrations d’Ancien Régime, „Mélanges de l’École française de Rome. Italie et Méditerranée modernes et contemporaines” 2019.
• Skrzypietz A., Bezkrólewie po śmierci Jana III Sobieskiego w narracji ambasadora francuskiego Melchiora de Polignac, [w:] Narracje – (auto)biografia – etyka, red. L. Koczanowicz, R. Nahirny, R. Włodarczyk, Wrocław 2005.
• Skrzypietz A., Franciszek Ludwik, książę de Conti – „obrany król Polski”. Saga rodu Kondeuszów, Katowice 2019.
• Skrzypietz A., Francuskie zabiegi o koronę polską po śmierci Jana III Sobieskiego, Katowice 2009.
• Skrzypietz A., Ludwik XIV wobec kandydatury królewiczów Sobieskich do tronu polskiego, [w:] Polska–Francja–Europa. Studia z dziejów Polski i stosunków międzynarodowych, red. M. Forycki, A. Jakuboszczak, J. Jurkiewicz, I. Kraszewski, M. Puknianiec, Poznań 2011.
• Skrzypietz A., Sapiehowie wobec elekcji księcia Conti, [w:] Sapiehowie epoki Kodnia i Krasiczyna, red. K. Stępnik, Lublin 2007.
• Skrzypietz A., Wizja Francji i rządów francuskich w Polsce w literaturze politycznej bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego, [w:] Staropolski ogląd świata, red. B. Rok, F. Wolański, Wrocław 2004.
• Sliesoriūnas G., Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystė vidaus karo išvakarėse: didikų grupuočių kova 1690–1697 m., Vilnius 2000.
• Sliesoriūnas G., Sapiegų hegemonija Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje XVII amžiaus pabaigoje, [w:] Sapiegos, Kryžiai yra dorybės ženklas, o strėlė – pergalės… Sapiegos – valstybininkai, meno mecenatai ir kolekcininkai, Vilnius 2012.
• Sliesoriūnas G., Walka stronnictw w przededniu i podczas wojny domowej na Litwie XVII/XVIII w., [w:] Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. J. Urwanowicz, współpr. E. Dybas-Urwanowicz, P. Guzowski, Białystok 2003.
• Staszewski J., Elekcja 1697 roku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia” 1993, t. 28, z. 259.
• Venturino D., Le troisième homme. Dubois et l’éducation politique de Louis XV (août 1722 – août 1723), „Histoire de l’éducation ” 2011, no 132.
• Wojtasik J., Walka Augusta II z obozem konsystorsko-prymasowskim w pierwszym roku panowania (1697–1698), „Przegląd Historyczny” 1969, t. 60, z. 1.
• NETOGRAFIA
• Deloye J., Qu’est-ce qu’un bureau? Le dépôt des Affaires étrangères dans un long XVIIIe siècle, 2020, http://www.revue-circe.uvsq.fr/quest-ce-quun-bureau-le-depot-des-affaires-etrangeres-dans-un-long-xviiie-siecle (dostęp: 10.03.2022).

Identifiers

DOI

10.17951/f.2022.77.93-121

Biblioteka Nauki

31341398