„Typy” komiczne szlacheckiej prowincji w cyklu Ostatni z Nieczujów Zygmunta Kaczkowskiego

• Authors: Katarzyna Puzio
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The paper looks at the comic characters of Polish provincial gentry in Zygmunt Kaczkowski’s six-volume cycle of short stories and novels Ostatni z Nieczujów (The Last of the Nieczujas), published between 1853 and 1855, but first periodically printed. According to modern researchers and critics of the 19th century Kaczkowski is numbered among the most important 19th-century writers, who included Sarmatic issues in their prose. Attention is paid to the following characters: noblemen who become frenchified and abandoned old Polish tradition, versus conservatists and traditionalists; eccentrics lords and infamous revellers; brave and reckless fellows, who fight duels or live a life of soldiering, poverty-stricken noblemen and cosmopolitan free-thinkers.

PL

Artykuł podejmuje problematykę typów komicznych polskiej prowincjonalnej szlachty, przedstawionych w sześciotomowym cyklu krótkich opowiadań i powieści Zygmunta Kaczkowskiego pt. Ostatni z Nieczujów, wydanym w latach 1853–1855. W opinii współczesnych badaczy i dziewiętnastowiecznych krytyków Kaczkowski należy do najważniejszych prozaików nurtu sarmackiego w literaturze polskiej. Przedmiotem zainteresowania są typy: sfrancuziałych szlachciców, odrzucających staropolską tradycję, przeciwstawionych tradycjonalistom; junaków: pojedynkowiczów i wojaków; magnackich awanturników i hulaków; chudopachołków szlacheckich i oświeconych wolnomyślicieli.

Keywords

EN

Zygmunt Kaczkowski; comic characters; Sarmatic literature in the 19th century; cycle of short stories and novels

PL

Zygmunt Kaczkowski; typy komiczne; literatura sarmacka w XIX wieku; cykl opowiadań i powieści

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2016
• Volume: 34
• Issue: 1

Dates

published

2016

online

2016-12-13

Contributors

author

Katarzyna Puzio

References

• Bartoszyński K., Gawęda prozą, [w:] Słownik literatury XIX wieku, pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej, Wrocław 1997.
• Bartoszyński K., O poetyce powieści historycznej, [w:] idem, Powieść w świecie literackości: szkice, Warszawa 1991.
• Burkot S., Bohater polskiej powieści doby romantyzmu, [w:] Studia romantyczne, prace pod red. M. Żmigrodzkiej poświęcone VII Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów, Wrocław 1973.
• Bystroń J. S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, t. 1, wstępem poprzedził J. Tazbir, Warszawa 1994.
• Bystroń J. S., Komizm, Wrocław 1960.
• Grabowski M., List IV, „Gazeta Codzienna” 1854, nr 167.
• Grabowski M., Wybór pism krytycznych, wybrał, opracował i wstępem poprzedził A. Waśko, Kraków 2005.
• Jeske-Choiński T., Historyczna powieść polska, Warszawa 1899.
• Jopek A., Bard szlachty sanockiej. Opowiadania i powieści historyczne Zygmunta Kaczkowskiego, Kraków 1974.
• Jopek A., Kaczkowski Zygmunt Józef Erazm, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XI, z. 3, red. E. Rostworowski, Wrocław 1964–1965.
• Kaczkowski Z., Opowiadania Nieczui, Kraków 1962.
• Kaczkowski Z., Bracia ślubni, t. 1–3, Warszawa1854.
• Kaczkowski Z., Grób Nieczui, t. 1–2, Kraków 1964.
• Kaczkowski Z., Junakowie, [w:] idem, Wybór pism, t. 1–2, Warszawa 1900.
• Kaczkowski Z., Murdelio, Rzeszów 1989.
• Kamionka-Straszakowa J., Romantyczne dzieje stereotypu Sarmaty, [w:] Studia romantyczne, prace pod red. M. Żmigrodzkiej poświęcone VII Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów, Wrocław 1973.
• Kijas J., Kaczkowski jako współzawodnik Sienkiewicza, „Prace Historycznoliterackie” nr 26, Kraków 1926.
• Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, oprac. R. Pollak, BN I 88, Wrocław 1970.
• Krechowiecki A., Zygmunt Kaczkowski i jego czasy, Lwów 1918.
• Maciszewski J., Szlachta polska i jej państwo, Warszawa 1986.
• Maliszewski K., Między dewizą „carpe diem” a ideą „vanitas”. Zabawa i rozrywka jako ważny komponent sarmackiego obyczaju i stylu życia, [w:] Z szablą i kielichem, czyli życie po sarmacku, pod red. J. Tazbira i S. Zagórskiego, Łomża 2015.
• Nawarecki A., Sarmatyzm, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej, Wrocław 1997.
• Niedźwiedź J., Religijność i pobożność „sarmacka”, [w:] Słownik sarmatyzmu, pod red. A. Borowskiego, Kraków 2001.
• Puzio K., Nobilitacja starości w nurcie literackiego neosarmatyzmu. Z powieści Michała Grabowskiego, [w:] Dojrzewanie do pełni życia. Starość w literaturze polskiej i obcej, red. S. Kruk, E. Flis-Czerniak, Lublin 2006.
• Puzio K., „Światy osobne” szlacheckiej prowincji w cyklu nieczujowskim Zygmunta Kaczkowskiego, [w:] Prowincja. Świat – Europa – Polska, pod red. M. Ryszkiewicza, Lublin 2007.
• Rzewuski H., „Nie-bajki” i inne opowieści szlacheckie, oprac. I. Węgrzyn, Kraków 2011.
• Rzewuski H., Pamiątki Soplicy, Wrocław 2000.
• Szleszyński B., Sarmacka codzienność w powieściach Henryka Rzewuskiego, Zygmunta Kaczkowskiego i Henryka Sienkiewicza, [w:] Codzienność w literaturze XIX (i XX) wieku. Od Adalberta Stiftera do współczesności, pod red. G. Borkowskiej i A. Mazur, Opole 2007.
• Szleszyński B., Zygmunt Kaczkowski – między „Pamiątkami Soplicy” a „Trylogią”, [w:] idem, Przymierzanie kontusza, Henryk Rzewuski i Henryk Sienkiewicz – najwybitniejsi twórcy XIX-wiecznego nurtu sarnackiego, Warszawa 2007.
• Szweykowski Z., Rozwój powieści w Polsce, [w:] Dzieje literatury pięknej w Polsce, cz. 2, oprac. S. Tarnowski et al., Kraków 1936.
• Szweykowski Z., Wstęp, [w:] H. Rzewuski, Pamiątki Soplicy, Wrocław 2000.
• Waśko A., Romantyczny sarmatyzm: tradycja szlachecka w literaturze polskiej lat 1831–1863, Kraków 1995.
• Waśko A., Wstęp, [w:] Romantyczna gawęda szlachecka. Antologia, oprac. A. Waśko, Kraków 1999.
• Węgrzyn I., Wielkie pożegnanie. „Listopad” – requiem dla wywłaszczonej cywilizacji, [w:] idem, W świecie powieści Henryka Rzewuskiego, Kraków 2012.
• Witkowska A., Przybylski R., Romantyzm, Warszawa 1998.
• Żmigrodzka M., Karmazyn, palestrant i wiek XIX, [w:] eadem, Przez wieki idąca powieść: wybór pism o literaturze XIX i XX wieku, Warszawa 2002.

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2016.34.1.11