Literatura i mistyka. Przyczynek do badań nad wyobraźnią poetycką Juliusza Słowackiego

• Authors: Paweł Matejek
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The topic of the article is the poetical reaction of Juliusz Słowacki to the crisis of culture in the early 40s of the 19th century. Epiphanic awareness of the theological dimension of the space has beenconfronted with conviction about the disintegration of language, which has lost the ability to give the appearance of reality. Słowacki expressed confidence that the source of his mystical vision of the universe is ideal perception. Therefore, description of the mystical worldview requires the new concept art, the project of original model of the poetic language with the symbolic imagination in the foreground. Interpretation of the “Genesis” philosophy cannot be based on human experience – cannot be expressed in adequate and direct performances. In the discussed issue, discursive language is not suitable, because of the loosening of categories traditionally used to describe reality. Thus, Słowacki was forced to use ambiguous signs, which would allow one to understand the sense of revelation.

PL

Sednem rozważań jest poetycka reakcja Juliusza Słowackiego na stan wyczerpania kultury, którego poeta doświadczył na początku lat 40. XIX wieku. Uzyskana na drodze epifanii świadomość teleologicznego wymiaru kosmosu została zestawiona z dominującym wówczas przekonaniem o rozpadzie języka – Logos stracił zdolność dawania pozorów rzeczywistości. Słowacki wyraził pewność, że sposób, w jaki odczuł utajoną dotychczas wizję uniwersum, utożsamia percepcję idealną. Deskrypcja mistycznego światopoglądu wymagała zatem stworzenia koncepcji sztuki, która zmieni pisarstwo w posłannictwo, a świat „glansowanych rękawiczek” zastąpi ideą nowej wiary. Ramy tego ambitnego projektu wyznacza oryginalny model języka, którego kołem zamachowym jest wyobraźnia symboliczna. Wykładnia filozofii genezyjskiej nie może podlegać ludzkiemu doświadczeniu – nie daje się wyrazić w przedstawieniach adekwatnych i bezpośrednich. Język dyskursywny nie spełnia w tym przypadku zadania poznawczego ze względu na rozchwianie kategorii tradycyjnie używanych do opisu rzeczywistości. Słowacki był zmuszony więc odwołać się do znaków, które przez swoją niejednoznaczność oddadzą migotliwy, przepełniony sprzecznościami sens objawienia.

Keywords

EN

: Juliusz Słowacki, genesic philosophy, symbol, mysticism, imagination

PL

Juliusz Słowacki; filozofia genezyjska; symbol; mistycyzm; wyobraźnia; kryzys kultury

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2017
• Volume: 35
• Issue: 1

Dates

published

2017

online

2018-02-23

Contributors

author

Paweł Matejek

References

• Bremond H., Poeta i mistyk, [w:] Antologia współczesnej estetyki francuskiej, przeł. I. Wojnar, red. I. Wojnar, Warszawa 1980.
• Hegel G. W. H., Wykłady o estetyce, przeł. A. Landman, J. Grabowski, Warszawa 1967.
• J. Kleiner, Juliusz Słowacki, t. 4, cz. 2, Warszawa 1925-1927.
• Janion M., Tekst dzieła mistycznego, [w:] Słowacki mistyczny. Propozycje i dyskusje, red. M. Janion, M. Żmigrodzka, Warszawa 1981.
• Kant I., Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, Warszawa 1986.
• Kowalczykowa A., O „Genezis z Ducha”, „Pamiętnik Literacki” 1970, z. 61/1.
• Kowalczykowa A., Wstęp, [w:] J. Słowacki, Krąg pism mistycznych, Wrocław 1982.
• Mickiewicz A., Dziady cz. III, [w:] idem, Dzieła, red. J. Krzyżanowski, t. 3, Warszawa 1955.
• Mickiewicz A., Dzieła, red. J. Krzyżanowski, t. 14, Warszawa 1955.
• Mochnacki M., O literaturze polskiej w wieku XIX, red. Z. Skibiński, Łódź 1985.
• Novalis, Kwietny pył, [w:] idem, Uczniowie z Sais. Proza filozoficzna – studia – fragmenty, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1984.
• Pawlikowski J. G., Komentarz, [w:] J. Słowacki, Król Duch, t. 1, Lwów 1925.
• Piwińska M., Juliusz Słowacki od Duchów, Warszawa 1992.
• Reicher-Thonowa G., Ironja Juliusza Słowackiego w świetle badań estetyczno-porównawczych, Kraków 1933.
• Rutkowski M., Poetyka i metempsychoza (Przyczynek do dziejów towianizmu), „Twórczość” 1984, nr 3.
• Rymkiewicz J. M., Juliusz Słowacki pyta o godzinę, Warszawa 1989.
• Saganiak M., Mistyka i wyobraźnia, Słowackiego romantyczna teoria poezji, Warszawa 2000.
• Saganiak M., Słowacki postmodernistyczny, [w:] Słowacki współczesny, red. M. Troszyński, Warszawa 1999.
• Sikora A., Towiański i rozterki romantyzmu, Warszawa 1984.
• Słowacki J., Genezis z Ducha, [w:] idem, Krąg pism mistycznych, red. A. Kowalczykowa, Wrocław 1982.
• Słowacki J., Korespondencja Juliusza Słowackiego, red. E. Sawrymowicz, t. 1, Wrocław 1962.
• Słowacki J., Listy do krewnych, przyjaciół i znajomych, [w:] idem, Dzieła, red. J. Krzyżanowski, Wrocław 1952.
• Słowacki J., Listy do matki, [w:] Dzieła, red. J. Krzyżanowski, t. 13, Wrocław 1952.
• Słowacki J., Wstęp do III tomu „Poezyj”, [w:] Idee programowe romantyków polskich. Antologia, oprac. A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
• Smolikowski P., Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, Kraków 1892-1896.
• Szturc W., Ironia romantyczna. Pojęcie, granice, poetyka, Warszawa 1992.
• Szturc W., Język późnych dramatów Juliusza Słowackiego, [w:] Poetyka przemiany człowieka i świata w twórczości Juliusza Słowackiego, red. M. Śliwiński, Olsztyn 1997.
• Tomkowski J., Mistyka i egzystencja, „Więź” 1988, nr 3.
• Treugutt S., „Beniowski”. Kryzys indywidualizmu romantycznego, Warszawa 1999.
• Wyka K., W kręgu „Genezis z Ducha”, „Pamiętnik Literacki” 1955, z. 4.
• Żmigrodzka M., Historia i romantyczna epika, [w:] Problemy polskiego romantyzmu, red. M. Żmigrodzka, Z. Lewinówna, Wrocław 1971.
• Żmigrodzka M., Objawienie a literatura, [w:] Słowacki mistyczny. Propozycje i dyskusje sympozjum, red. M. Janion, M. Żmigrodzka, Warszawa 1981.

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2017.35.1.21