"Myśli nawiedzające mnie na ruchliwych ulicach" Wisławy Szymborskiej: Idiosynkratyczność użytkownika języka w ujęciu językoznawstwa kognitywno-kulturowego

• Authors: Katarzyna Stadnik
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęto zagadnienie kognitywno-kulturowych podstaw niepowtarzalności dzieła literackiego w ujęciu językoznawstwa kognitywno-kulturowego, a zwłaszcza zagadnienie kreatywnego użycia językowego. Przy powołaniu się na koncepcję poznania zakotwiczonego, wedle której procesy poznawcze uwarunkowane są nie tylko ludzkim ucieleśnieniem, ale również interakcją jednostki ze środowiskiem fizycznym/społeczno-kulturowym, pokazano wpływ usytuowania na przejawy kreatywności językowej autora utworu literackiego. W publikacji omówiono wybrane problemy poznania społecznego, ze wskazaniem nieuchronnie idiosynkratycznego sposobu dokonywania przez podmiot kategoryzacji społecznej. Analiza powyższych zagadnień na przykładzie wiersza Wisławy Szymborskiej Myśli nawiedzające mnie na ruchliwych ulicach pozwala na wskazanie potencjalnych źródeł ograniczeń poznawczych, zmniejszających trafność spostrzegania i kategoryzacji obiektów w rzeczywistości społecznej. Zagadnienie poznania społecznego staje się punktem wyjścia do analizy sposobu tworzenia przez noblistkę umysłu fikcyjnego konceptualizatora, przy wskazaniu śladów właściwej autorce aktywności poznawczej, naznaczonej niepewnością jeśli chodzi o zrozumienia złożonego świata interakcji międzyludzkich. Wskazana została dynamiczna natura wyłaniania się struktur poznawczych, pojawiających się w kontekście codziennych relacji interpersonalnych. Pokazano również sposób, w jaki Szymborska tworzy społeczną kategorię ad hoc oraz strukturę tej kategorii uwarunkowaną niepowtarzalnym sposobem konstruowania świata przez noblistkę.

EN

The paper addresses the cognitive-cultural aspects of the uniqueness of a literary work. In adopting the perspective of cognitive-cultural linguistic, we explore the issue of creativity in linguistic usage. Using the conception of grounded cognition, we investigate how the uniqueness of a literary work of art is shaped by the interaction between the author and the physical/social-cultural environment. In the paper, we discuss selected research problems from the field of social cognition, indicating the idiosyncratic nature of social perception and categorisation. In doing so, we show how the inherently limited cognitive skills of the individual affect the outcome of the categorisation process. Using insights from the conceptual blending theory, we discuss the panchronic aspects of human interaction mediated by language. In this way, we also highlight the panchronic nature of the ad hoc category created by Wisława Szymborska in her poem Thoughts That Visit Me on Busy Streets.

Keywords

PL

ikoniczność, językoznawstwo kognitywno-kulturowe, teoria integracji pojęciowej

EN

cognitive-cultural linguistics, conceptual integration theory, iconicity

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2017
• Volume: 35
• Issue: 2

Dates

published

2017

online

2018-03-05

Contributors

author

Katarzyna Stadnik

References

• Barańczak, S. (2001). Użycie języka w poezji: zwięzłość i wieloznaczność. W: J. Bartmiński (red.). Współczesny język polski (s. 147–154). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Barsalou, L. (2010). Ad hoc categories. W: P. Hogan (red.). The Cambridge encyclopedia of the language sciences (s. 87–88). New York: Cambridge University Press.
• Barsalou, L. (2016). Situated conceptualization: Theory and applications. W: Y. Coello, M. Fischer (red.). Foundations of embodied cognition, Volume 1: Perceptual and emotional embodiment (p. 11–37). East Sussex, UK: Psychology Press.
• Bukowski, M. (2011). Reprezentacje pojęciowe z perspektywy psychologii poznania społecznego. W: J. Bremer, A. Chuderski (red.). Pojęcia. Jak reprezentujemy i kategoryzujemy świat (s. 331–358). Kraków: Universitas.
• Bukowska-Floreńska, I. (2010). Tożsamość społeczno-kulturowa w refleksji etnologa i antropologa kulturowego. W: L. Dyczewski, J. Szulich-Kałuża, R. Szwed (red.). Stałość i zmienność tożsamości (s. 59–72). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Burzyńska, A. (2010). Kulturowy zwrot teorii. W: M. Markowski, R. Nycz (red.). Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy (s. 41–92). Kraków: Universitas.
• Evans, V. (2007). Leksykon językoznawstwa kognitywnego. Przeł. M. Buchta, M. Cierpisz, A. Gicala, J. Podhorodecka. Kraków: Universitas.
• Filar, D., Piekarczyk, D. (2006). Językowo-kulturowy kontekst tekstu. W: J. Mazur, M. Rzeszutko-Iwan (red.). Teksty kultury. Oblicza komunikacji XXI wieku (s. 21–34). Lublin: UMCS.
• Frith, C. (2011). Od mózgu do umysłu. Przeł. A. Binder, M. Binder. Warszawa: WUW.
• Kędra-Kardela, A. (2013). Elementy kotwiczące w narracji. Analiza kognitywna Dwóch miast Adama Zagajewskiego. W: D. Filar, D. Piekarczyk (red.). Narracyjność języka i kultury. Literatura i media (s. 37–52). Lublin: UMCS.
• Kluba, A. (2015). Szymborska wobec (nie)pewności. W: J. Grądziel-Wójcik, K. Skibski (red.). Niepojęty przypadek. O poezji Wisławy Szymborskiej (s. 214–226). Kraków: Pasaże.
• Kövesces, Z. (2011). Język, umysł, kultura. Praktyczne wprowadzenie. Przeł. A. Kowalcze-Pawlik, M. Buchta. Kraków: Universitas.
• Lewandowska-Tomaszczyk, B. (2010). Kategorie obrazowania i reprezentacja rzeczywistości. W: A. Kwiatkowska, J. Jarniewicz (red.). Między obrazem a tekstem (s. 8–22). Łódź: WUŁ.
• Libura, A. (2007). Amalgamaty kognitywne w sztuce. Kraków: Universitas.
• Maruszewski, T. (2011). Psychologia poznania. Umysł i świat. Przeł. A. Sawicka-Chrapkowicz, J. Suchecki. Gdańsk: GWP.
• Muszyński, Z. (2008). Koncepcja podmiotu w kognitywistyce. W: J. Bartmiński, A. Pajdzińska (red.). Podmiot w języku i kulturze (s. 73–86). Lublin: UMCS.
• Moskowitz, G. (2009). Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego. Gdańsk: GWP.
• Rembowska-Płuciennik, M. (2012). Poetyka intersubiektywności. Toruń: UMK.
• Rembowska-Płuciennik, M. (2013). Narracja jako intersubiektywna przestrzeń mentalna. W: D. Filar, D. Piekarczyk (red.). Narracyjność języka i kultury. Literatura i media (s. 25–36). Lublin: UMCS.
• Saryusz-Wolska, M., Traba, R. (red.). (2014). Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
• Sharifian, F. (2016). Lingwistyka kulturowa. Etnolingwistyka, 28, s. 31–57. DOI: 10.17951/et.2016.28.31.
• Skubalanka, T. (2008). Herbert, Szymborska, Różewicz. Studia stylistyczne. Lublin: UMCS.
• Sobocin, A. (2010). Kształtowanie tożsamości społeczno-kulturowej współczesnego człowieka. W: L. Dyczewski, J. Szulich-Kałuża, R. Szwed (red.). Stałość i zmienność tożsamości (s. 85–90). Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Szymborska, W. (2012). Tutaj/ Here. Przeł. C. Cavanagh. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Tabakowska, E. (2005). Komunikowanie i poznawanie w językoznawstwie. Teksty Drugie, ½ (91/92), s. 50–59.
• Tomasello, M. (2015). Historia naturalna ludzkiego myślenia. Przeł. B. Kucharczyk, R. Ociepa. Kraków: CC Press.

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2017.35.2.53