Archiwistyczny reportaż kryminalny. Retrokryminalna paraliteratura

• Authors: Rafał Tomasz Szczerbakiewicz
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest omówienie cech tzw. retrokryminałów, których konwencje nawiązują m.in. do klasycznej międzywojennej powieści kryminalnej czy tzw. powieści milicyjnej z czasów PRL-u. Autor pokazuje, że retrokryminały wykorzystują nostalgiczne i  melancholijne potrzeby czytelników traktujących literaturę popularną jako formę eskapizmu. Ich nieoczekiwaną konkurencją od kilku lat są dziennikarskie reportaże opisujące spektakularne śledztwa i sądowe  procesy kryminalne z dwudziestowiecznych dziejów Polski. Za wzór dla nowego gatunku uznano twórczość nestorki reportażu sądowego Barbary Seidler. Reportaże kryminalne pełnią podobne funkcje  nostalgiczne, które uzupełnia jednak solidna praca archiwistyczna – poszukiwanie rozwiązań zagadek sprzed lat. Są rzetelnymi obrazami dwudziestowiecznego społeczeństwa, które przegląda się w historii skandali i zbrodni, ich społecznym odbiorze i miejskich mitologiach. Autor wskazuje współczesnych twórców tej formy reportażu  (Cezarego Łazrewicza, Łukasza Orbitowskiego, Przemysława  Semczuka, Magdę Omilanowicz), którzy interesująco eksperymentują z formą narracji, raz zbliżając się do konwencji powieściowej, innym razem trzymając się sztywnych reguł kroniki kryminalnej, a czasami uciekając w próby quasi-psychologicznej introwertyzacji reportażu.

EN

The purpose of the article is to discuss features of the so-called retro crime novel. The conventions of this genre relate, among others, to the classic interwar murder mystery or the so-called militia novel from the era of the Polish People’s Republic. The author shows that these novels exploit the nostalgic and melancholy needs of the reader perceiving popular fiction as a form of escapism. An unexpected rival to these novels has recently arisen in the shape of journalist reportages describing spectacular investigations and criminal court cases from 20th-century Poland. As a model for the new species was considered Barbara Seidler’s reportages – the criminal reportages perform similar nostalgic functions (albeit supplied with sound archival work), namely seeking solutions to cases from previous years. Such reportages can be seen as reliable portraits of the 20th-century society as reflected in the history of felony and scandal, their public perception and urban mythology. The author shows modern authors of this kind of reportage (Cezary Łazarewicz, Łukasz Orbitowski, Przemysław Semczuk, Magda Omilanowicz), who experiment interestingly with narrative form – either coming closer to conventions of a novel, complying with the strict rules of the criminal chronicle or escaping into attempts of quasi-psychological rendering the reportage  introspective.

Keywords

PL

reportaż; archiwum; powieść kryminalna

EN

reportage; archive; criminal story

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2018
• Volume: 36
• Issue: 2

Dates

published

2018

online

2019-01-18

Contributors

author

Rafał Tomasz Szczerbakiewicz

References

• BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA
• Łazarewicz, C. (2015). Elegancki morderca (e-book). Warszawa: W.A.B.
• Łazarewicz, C. (2016). Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka (e-book). Wołowiec: Czarne.
• Łazarewicz, C. (2018). Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej (e-book). Wołowiec: Czarne.
• Omilanowicz, M. (2016). Bestia. Studium zła. Warszawa: Od deski do deski.
• Orbitowski, Ł. (2015). Inna dusza. Warszawa: Od deski do deski.
• Seidler, B. (1971). Na wadze Temidy. Warszawa: Czytelnik.
• Seidler, B. (2017). Pamiętajcie, że byłem przeciw. Reportaże sądowe (e-book). Wołowiec: Czarne.
• Semczuk, P. (2013). Czarna wołga. Kryminalna historia PRL-u. Kraków: Znak.
• Semczuk, P. (2016). Wampir z Zagłębia. Kraków: Znak.
• Semczuk, P. (2017). Kryptonim Frankenstein. Warszawa: W.A.B.
• Semczuk, P. (2018). Tak będzie prościej. Warszawa: Rebis.
• BIBLIOGRAFIA PRZEDMIOTOWA
• Akker, van den, R., Gibbons, A., Vermeulen, T. (2017). Metamodernism: Historicity. Affect and Depth after Postmodernism (Radical Cultural Studies). Londyn: Rowman & Littlefield.
• Althusser, L. (1983). Ideologie i aparaty ideologiczne państwa. Wskazówki do badań. Warszawa: Biblioteczka KKiW RN ZSP.
• Badiou, A. (2010). Byt i zdarzenie. Przeł. P. Pieniążek. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Baudrillard, J. (1998). Ameryka. Przeł. R. Lis. Warszawa: Sic!
• Bauman, Z. (2018). Retrotopia. Jak rządzi nami przeszłość. Przeł. K. Lebek. Warszawa: PWN.
• Culler, J.D. (1998). Framing the Sign: Criticism and Its Institutions. Oxford: Blackwell.
• Frost, Ch. (2010). Reporting for Journalists (Media Skills). Londyn: Rouledge.
• Łazarewicz, C. (2017). Lekcja życia Barbary Seidler. W: B. Seidler, Pamiętajcie, że byłem przeciw. Reportaże sądowe (e-book). Wołowiec: Czarne.
• Rauch, J. (2018). Slow Media: Why “Slow” Is Satisfying, Sustainable, and Smart. Oxford: OUP.
• Szczygieł, M. (2014). Powściągliwie o zbrodni. W: M. Szczygieł (red.), 100/XX. Antologia polskiego reportażu XX wieku, 2. Wołowiec: Czarne.
• Williams, F. (1958). Dangerous Estate: The Anatomy of Newspapers. Cambridge: Readers Union.

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2018.36.2.61-79