Nazwy topograficzne w polskiej plateonimii – zakres i ewolucja terminu

• Authors: Ewa Oronowicz-Kida
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The aim of the article is to present the current understanding of the term topographic names in relation to Polish urban names, especially street names. The material for analysis has been extracted from numerous linguistic works published during the period between the 1960s and the second decade of the 21st century. Topographical names were introduced to Polish linguistics by Witold Taszycki, who considered them an important semantic category of local names. This term was later used in the divisions of the urban nomenclature. For years, however, it has not been possible to create a generally accepted definition of topographical street names. All proposals in this respect oscillate between a narrow (represented e.g. by Mieczysław Buczyński) and a broad (accepted e.g. by Danuta Kopertowska) understanding of this group of onyms. The review of chronologically diversified linguistic approaches to the discussed category of the title leads to the conclusion that the disputable definition issues boil down to the following questions: motivation, status of natural names, taking into account natural or artificial objects of the area, appellative or proprial basis, referring to subjective or objective properties of the object. Taking them all into account, the article eventually proposes the introduction of a new division into topographical names proper and mixed topographical names.

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie  rozumienia terminu nazwy topograficzne w odniesieniu do polskich urbanonimów, a szczególnie do nazw ulic. Materiał do analizy został wyekscerpowany z licznych prac językoznawczych opublikowanych w okresie, którego ramy stanowią lata 60. XX wieku i druga dekada wieku XXI. Nazwy topograficzne wprowadził do polskiego językoznawstwa Witold Taszycki, uznając je za ważną kategorię semantyczną nazw miejscowych. Termin ten znalazł następnie zastosowanie także w podziałach nazewnictwa miejskiego. Przez lata nie udało się jednak stworzyć ogólnie przyjętej definicji topograficznych nazw ulic. Wszystkie propozycje w tym względzie oscylują między wąskim (reprezentowanym np. przez Mieczysława Buczyńskiego) i szerokim (przyjętym np. przez Danutę Kopertowską) rozumieniem tej grupy onimów. Przegląd zróżnicowanych chronologicznie językoznawczych ujęć omawianej kategorii mian prowadzi do wniosku, że dyskusyjne  kwestie definicyjne sprowadzają się do następujących zagadnień: motywacji, statusu nazw przyrodniczych, uwzględniania naturalnych lub sztucznych obiektów terenu, apelatywnej lub proprialnej podstawy, odwoływania się do subiektywnych lub obiektywnych właściwości obiektu. Biorąc je wszystkie pod uwagę, ostatecznie w artykule zaproponowano wprowadzenie nowego podziału na nazwy topograficzne właściwe i topograficzne mieszane. 

Keywords

EN

urbanonyms; street names; topographical names

PL

urbanonimia; nazwy ulic; nazwy topograficzne

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2019
• Volume: 37
• Issue: 1

Dates

published

2019

online

2019-12-27

Contributors

author

Ewa Oronowicz-Kida

References

• Bieńkowska, Danuta, Umińska-Tytoń, Elżbieta. (2012). Nazewnictwo miejskie Łodzi. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Biolik, Maria. (1982). Typy semantyczne współczesnych nazw ulic i placów Olsztyna. Komunikaty Warmińsko-Mazurskie, 1–2, pp. 51–61.
• Borek, Henryk. (1989). Nazewnictwo miejskie Opola dawniej i dziś. In: Stanisław Urbańczyk (ed.), Nazewnictwo miejskie (pp. 45–53). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Breza, Edward. (1989). Nazwy ulic w miasteczkach Pomorza Gdańskiego. In: Stanisław Urbańczyk (ed.), Nazewnictwo miejskie (pp. 79–92). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Buczyński, Mieczysław. (1966). Nazwy ulic i placów Lublina. Onomastica, 11(1–2), pp. 136–181.
• Doroszewski, Witold (ed.). (1967). Słownik języka polskiego. Vol. 9. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Dubisz, Stanisław (ed.). (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego. Vol. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dunaj, Bogusław (ed.). (2000). Słownik współczesnego języka polskiego. Vol. 5. Kraków: SMS.
• Dzikowski, Władysław, Kopertowska, Danuta. (1976). Toponimia Kielc. Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Górnowicz, Hubert. (1964). Toponimia Gdyni. Gdańskie Zeszyty Humanistyczne, 6, pp. 135–169.
• Handke, Kwiryna. (1970). Semantyczne i strukturalne typy nazw ulic Warszawy. Wrocław–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo PAN.
• Handke, Kwiryna. (1992). Polskie nazewnictwo miejskie. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Handke, Kwiryna. (1998). Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
• Kania, Stanisław. (1989). Z badań nad urbanonimami Zielonej Góry. In: Stanisław Urbańczyk (ed.), Nazewnictwo miejskie (pp. 93–101). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Karłowicz, Jan, Kryński, Adam, Niedźwiecki, Władysław. (1953). Słownik języka polskiego. Vol. 7. Poznań: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Klimko, Ryszard Jan. (2003). Podręczny leksykon terminów kartograficznych i geodezyjnych. Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej.
• Kopertowska, Danuta. (1989). Współczesna mikrotoponimia miejska na przykładzie Kielc. In: Stanisław Urbańczyk (ed.), Nazewnictwo miejskie (pp. 151–162). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kopertowska, Danuta. (2001). Kielce. Historia i współczesność w nazewnictwie. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej.
• Mrózek, Robert. (2010). Miejski krajobraz nazewniczy Cieszyna w perspektywie diachronicznej. Katowice–Cieszyn–Ustroń: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Mrózek, Robert. (2016). Sfera onimiczna języka i jej właściwości kategorialno-funkcjonalne. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
• Myszka, Agnieszka. (2016). Urbanonimia Rzeszowa. Językowo-kulturowy obraz miasta. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Nowa encyklopedia powszechna PWN. (1996). Vol. 6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Pietkiewicz, Stanisław, Żmuda, Stefan. (1973). Słownik pojęć geograficznych. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Rutkiewicz-Hanczewska, Małgorzata. (2008). Nazwy terenowe. In: Zygmunt Zagórski (ed.), Nazewnictwo geograficzne Poznania (pp. 167–426). Poznań: Wydawnictwo Naukowe im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
• Sobol, Elżbieta (ed.). (2002). Nowy słownik języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PAN.
• Taszycki, Witold. (1946). Słowiańskie nazwy miejscowe (Ustalenie podziału). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Urbańczyk, Stanisław (ed.). (1994). Encyklopedia języka polskiego. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
• Wielka Encyklopedia PWN. Vol. 27. (2005). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Zagórski, Zygmunt. (2008). Wprowadzenie. Nazwy części miasta. In: Zygmunt Zagórski (ed.), Nazewnictwo geograficzne Poznania (pp. 11–166). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
• Zierhoffer, Karol. (1989). Nazwy ulic i placów Ostrowa Wielkopolskiego. In: Stanisław Urbańczyk (ed.), Nazewnictwo miejskie (pp. 55–65). Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2019.37.1.135-148