Onomastyczna analiza dyskursu

• Authors: Mariusz Rutkowski , Katarzyna Skowronek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest syntetyczne omówienie metody analizy dyskursu w perspektywie onomastycznej. W naszym ujęciu nazwy własne to nie tylko znaki językowe – to również konstrukty społeczne, często silnie zideologizowane, wchodzące w rozliczne relacje tekstowe i dyskursywne. Nazwy tak pojmowane odgrywają często kluczową rolę w (re)konstruowaniu rzeczywistości społecznej. Dzięki takiej orientacji metodologicznej mogą one stanowić dobre narzędzie do identyfikacji, ujawnienia i interpretacji kluczowych aspektów dyskursu. Użycie nazw – takich a nie innych – nie jest w naszym rozumieniu przypadkowe, ale odsłania ważne dla aksjologii i ideologii danego dyskursu obiekty. Proponowana przez nas metodologia powinna zapewnić instrumentarium służące do analiz wszystkich sfer onimicznych (kategorii nazewniczych). W tekście naszkicowane jest teoretyczne tło metody, a także pokazana propozycja postępowania badawczego w ramach onomastycznej analizy dyskursu (OAD). Wskazane zostały również przykładowe domeny analiz: typy dyskursów i przyporządkowane im kategorie nazewnicze.

EN

The article is a synthetic discussion of the discourse analysis method from the onomastic perspective. In our opinion, proper names are not merely linguistic signs - they are also social constructs, often highly politicised, forming various textual and discursive relations. Names understood in that way are often crucial to (re)constructing  social reality. Thanks to the methodological orientation used, names can be a good tool for identification, discovery and interpretation of important aspects of discourse. In our opinion, the use of particular names is not random, but it helps us discover objects vital for the analysis of axiology and ideology of discourse. The method we propose should provide tools used in analyses of all onymic spheres (name categories). The text also highlights the theoretical framework of the method and a proposal of a research procedure in onomastic disourse analysis (ODA) is shown. Moreover, examples of analysis domain are indicated: discourse types and name categories related to them.

Keywords

PL

onomastyka; nazwy własne; dyskurs; metodologia

EN

proper names; discourse; linguistic theory; methodology

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
• Year: 2019
• Volume: 37
• Issue: 1

Dates

published

2019

online

2019-12-27

Contributors

author

Mariusz Rutkowski

author

Katarzyna Skowronek

References

• Borek, Henryk. (1978). Socjolingwistyczne aspekty imiennictwa. Onomastica, 23, pp. 163–175.
• Cap, Piotr, Stalmaszczyk, Piotr. (2014). Pragmatyka, retoryka, argumentacja. Kraków: Universitas.
• Czyżewski, Marek. (2013). Teorie dyskursu i dyskursy teorii. Kultura i Społeczeństwo, 2, pp. 3–25.
• Fairclough, Norman. (1996). Language and Power. London–New York: Longman.
• Fairclough, Norman. (2013). Critical Discourse Analysis. The Critical Study of Language. London–New York: Routledge.
• Fowler, Roger, Hodge, Bob, Kress, Gunther, Trew, Tony. (1979). Language and Control. London: Routledge and Kegan Paul.
• Górny, Halszka. (2013). Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX weku. Perspektywa funkcjonalno-tekstologiczna. Kraków: Lexis.
• Graf, Magdalena. (2015). Literackie nie-nazywanie. Onomastykon polskiej prozy współczesnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Jabłońska, Barbara. (2006). Krytyczna analiza dyskursu: refleksje teoretyczno-metodologiczne. Przegląd Socjologii Jakościowej, 2(1), pp. 53–66.
• Kucała, Marian. (1967). Co już jest, a co jeszcze nie jest nazwą własną. Onomastica, 12, pp. 153–161.
• Kuziak, Michał. (2017). W sprawie polityczności polskiej humanistyki. Teksty Drugie, 1, pp. 253–261.
• Lech-Kirstein, Danuta. (2015). Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, 30, pp. 85–95.
• Lubaś, Władysław. (1984). Metoda socjolingwistyczna w badaniach onomastycznych. Makedonski jazik, 35, pp. 159–167.
• Mackiewicz, Wojciech. (2018). Ciało i polityczność. Koncepcja cielesności w filozofii Michela Foucaulta. Kraków: Universitas.
• Markowski, Michał P. (2013). Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Kraków: Universitas.
• Mouffe, Chantal. (2008). Polityczność. Przewodnik Krytyki Politycznej. Transl. by Joanna Erbel. Warszawa: Krytyka Polityczna.
• Mrózek, Robert. (2000). Współczesna lingwistyka a sfera onimiczna języka. In: Magdalena Czachorowska, Łucja Maria Szewczyk (eds.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze (pp. 31–39). Bydgoszcz: WSP.
• Mrózek, Robert. (2004). Nazwy własne jako przedmiot badawczy onomastyki. In: Robert Mrózek (ed.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej (pp. 9–19). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Nussbaum, Martha C. (2015). Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów. Transl. by Łukasz Pawłowski. Warszawa: Fundacja Kultura Liberalna.
• Ozimek, Magdalena. (2014). Polityczność kwestii światopoglądowych w ujęciu dyskursywnym. Refleksje, 9, pp. 109–124.
• Pisarek, Walery. (1966). Tytuł utworu swoistą nazwą własną. Zeszyty Naukowe WSP w Katowicach, Prace Językoznawcze, 3, pp. 67–81.
• Rejter, Artur. (2018). Nazwy własne w kon/tekstach kultury. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Rospond, Stanisław. (1961). Stan i perspektywy onomastyki polskiej. In: Witold Taszycki (ed.), I Międzynarodowa Slawistyczna Konferencja Onomastyczna. Księga referatów (pp. 59–68). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Rozenbaum, Jakub. (2013). Nauka odpowiedzialna społecznie. Nowy Obywatel – Pismo na Rzecz Sprawiedliwości Społecznej, 15 April 2013. Downloaded from: https://nowyobywatel.pl/2013/04/15/nauka-odpowiedzialna-spolecznie/ (access: 05.06.2019).
• Rutkowski, Mariusz, Skowronek, Katarzyna. (2010). Onomastyka dyskursu: zakres, problematyka i metody badawcze. In: Romana Łobodzińska (ed.), Nazwy własne a społeczeństwo (pp. 87–95). Vol. 1. Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem.
• Rutkowski, Mariusz, Skowronek, Katarzyna. (in press). Onomastyczna analiza dyskursu. Kraków: Wydawnictwa AGH.
• Rutkowski, Mariusz. (2013). Nazwy w systemie – nazwy w tekście. Kilka uwag o poziomach interpretacji nazw własnych. In: Ewa Dzięgiel, Tomasz Korpysz (eds.), Niejedno ma imię… Prace onomastyczne i dialektologiczne dedykowane Profesor Ewie Wolnicz-Pawłowskiej (pp. 323–329). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Rutkowski, Mariusz. (2016). Jeszcze o dyskursywnym opisie nazw własnych. In: Maria Biolik et al. (eds.), Slavica – onomastica – regionalia. Prace dedykowane Panu Profesorowi Jerzemu Dumie (pp. 161–167). Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Rutkowski, Mariusz. (2017). Nazwy w dyskursie – w kontekście koncepcji wtórnej oralności. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 24(1), pp. 145–158.
• Rzetelska-Feleszko, Ewa. (2006). W świecie nazw własnych. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
• Sarnowska-Giefing, Irena. (2003). Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 r. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Skowronek, Katarzyna. (2013). Inspiracje socjologiczne w polskiej onomastyce – stare i nowe związki. Socjolingwistyka, 27, pp. 31–41.
• Skowronek, Katarzyna. (2014). Nazwy własne jako elementy strategii kaznodziejskiej (na przykładzie wybranych homilii arcybiskupa Sławoja Leszka Głódzia). Onomastica, 58, pp. 331–347.
• Skowronek, Katarzyna. (2016a). Kultura konsumpcji – kultura terapii. Studia językoznawcze. Kraków: Libron.
• Skowronek, Katarzyna. (2016b). Nazwy własne jako symptomy kultury (na przykładzie tytułów poradników autoterapeutycznych). Onomastica, 60, pp. 47–67.
• Skowronek, Katarzyna, Galasiński, Dariusz. (2000). „Kłaniamy się Józefowi Piłsudskiemu”. Krytyczna analiza nazw własnych w polskim dyskursie politycznym. In: Magdalena Czachorowska, Łucja Maria Szewczyk (eds.), Onomastyka polska a nowe kierunki językoznawcze (pp. 75–95). Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
• Tabaszewska, Justyna. (2017). Literaturoznawstwo służebne. Teksty Drugie, 1, pp. 262–273.
• Taszycki, Witold. (1963). Stosunek onomastyki do innych nauk humanistycznych. Onomastica, 8, pp. 1–19.
• Van Dijk, Teun. (1984). Prejudice in Discourse. An Analysis of Ethnic Prejudice in Cognition and Conversation. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Van Dijk, Teun. (1993). Elite Discourse and Racism. Newbury Park: SAGE Publications.
• Van Leeuwen, Theo, Wodak, Ruth. (1999). Legitimizing Immigration Control: A Discourse-Historical Analysis. Discourse Studies, 1(1), pp. 83–119.
• Warzecha, Adam. (2014). Krytyczna analiza dyskursu (KAD) w ujęciu Normana Fairclougha: zarys problematyki. Konteksty Kultury, 11(2), pp. 164–189.
• Weiss, Gilbert, Wodak, Ruth. (2003). Introduction. Theory, Interdisciplinarity and Critical Discourse Analysis. In: Ruth Wodak, Gilbert Weiss (eds.), Critical Discourse Analysis. Theory and Interdisciplinarity (pp. 1–34). London: Palgrave Macmillan.
• Wodak, Ruth. (2001a). What CDA Is about – a Summary of Its History, Important Concepts and Its Developments. In: Ruth Wodak, Michael Meyer (eds.), Methods of Critical Discourse Analysis (pp. 1–13). London: Sage.
• Wodak, Ruth. (2001b). The Discourse-Historical Approach. In: Michael Meyer, Ruth Wodak (eds.), Methods of Critical Discourse Analysis (pp. 63–95). London: Sage.
• Wodak, Ruth. (2003). Populist Discourses: The Rhetoric of Exclusion in Written Genres. Document Design: Journal of Research and Problem Solving, 4(2), pp. 133–148.

Identifiers

DOI

10.17951/ff.2019.37.1.47-59