Erazm Piltz o wojnach i ich skutkach dla sytuacji Polski

• Authors: Zbigniew Markwart
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Erazm Piltz (1851–1929), jeden z liderów stronnictwa „realistów”, zaliczany do tzw. nurtu „ugody” z Rosją uważał, że po powstaniu 1863 r. nie ma szans na suwerenność Polski. Wszystkie próby obrony, a następnie jej odzyskania środkami militarnymi skończyły się klęską. Każde kolejne powstanie zagraża zagładą narodu, a państwa zachodnie nie udzielą pomocy militarnej, gdyż nie zdecydują się na wojnę z zaborcami. Nie dojdzie też do konfliktu między nimi. Dlatego był przekonany, że należy legalnymi środkami starać się o zapewnienie jak najlepszych warunków bytu narodu w każdym z zaborów. Szanse na jego poprawę w Królestwie Polskim widział jedynie w przypadku zreformowania ustroju Rosji, szczególnie w czasie rewolucji 1905–1907, będącej efektem wojny rosyjsko-japońskiej. Podobnie w latach I wojny światowej opowiadał się za takim rozwiązaniem. Z czasem jego poglądy zaczęły ewoluować i od rewolucji 1917 r. dostrzegał szansę na odbudowę suwerenności, lecz także pod egidą Rosji. Opcję tę porzucił po przewrocie bolszewickim z listopada 1917 r. Od tej pory w ramach Komitetu Narodowego Polskiego działał na rzecz uzyskania niepodległości, a w II Rzeczypospolitej, pełniąc szereg funkcji w dyplomacji, starał się wpływać na umocnienie jej pozycji międzynarodowej.

EN

Erazm Piltz (1851–1929), one of the leaders of the realist fraction thought that after the January Uprising of 1863 there was no chance that Poland would regain sovereignty. All attempts to defend, and later to regain, independence had ended with a defeat. Each and every next uprising brings a threat of an extermination of the nation, especially that Western countries would not militarily help, since they would not want to start a war with the countries that had partitioned Poland. There is also no chance of a conflict between those countries. That is why Piltz was convinced that legal methods should be used to try to ensure the best possible conditions for the nation’s existence in each of the partitions. He saw a chance to ameliorate the situation of the Poles in the Kingdom of Poland only in reforming Russian political system, especially during the 1905–1907 revolution that was an effect of the war between Russia and Japan. Similarly during the First World War he argued in favour of such a solution. In time his views evolved and starting from the 1917 revolution he noticed a chance for Poland’s sovereignty, yet still under Russia’s protection. He abandoned this view after the Bolshevik revolution of November 1917. From that moment, as a part of the Polish National Committee, he acted in favour of regaining independence. During the period of the Second Republic of Poland he exercised numerous functions as a diplomat and tried to enforced Poland’s international position.

Keywords

PL

Polska myśl polityczna XIX i XX w.; Erazm Piltz; stronnictwo „realistów”; wojny i powstania narodowe a niepodległość Polski; wojna rosyjsko-japońska; I wojna światowa a sprawa polska

EN

Polish political thought of the 19th and 20th centuries; Erazm Piltz; realist fraction; wars and national uprisings and Poland’s independence; Russian-Japanese war; World War I and Poland’s issue

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)
• Year: 2019
• Volume: 66
• Issue: 2

Dates

published

2019

online

2019-08-19

Contributors

author

Zbigniew Markwart

References

• Archiwa
• Archiwum Akt Nowych, Komitet Narodowy Polski, sygn. 2205, k. 2.
• Czasopisma
• „Kraj” 1890, nr 29 (20 lipca / 1 sierpnia).
• „Kraj” 1896, nr 48 (29 września / 11 grudnia).
• „Kraj” 1904, nr 10 (5 / 18 marca).
• „Kraj” 1904, nr 39 (24 września / 7 października).
• „Kraj” 1905, nr 11 (18 / 31 marca).
• „Kraj” 1905, nr 18 (6 / 19 maja).
• „Kraj” 1905, nr 32 (12 / 25 sierpnia).
• „Kraj” 1905, nr 42 (24 października / 6 listopada).
• „Przegląd Wszechpolski” 1904, nr 7.
• Literatura
• Deruga A., Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy (1918–1919), Warszawa 1969.
• Essen A., Polska a Mała Ententa 1920–1934, Warszawa–Kraków 1975.
• Feldman W., Dzieje polskiej myśli politycznej 1864–1914, Warszawa 1933.
• Florkowska-Frantič H., Encyklopedie polskie na obczyźnie w latach I wojny światowej, [w:] Polonia wobec niepodległości Polski w czasie I wojny światowej, red. H. Florkowska-Frančić, H. Kubiak, M. Frančić, Wrocław 1979.
• Grabski W., Żabko-Potopowicz A., Ratownictwo społeczne w czasie wojny, [w:] Polska w czasie wielkiej wojny (1914–1918), t. 2: Historia społeczna, red. M. Handelsman, Warszawa 1932.
• Kidzińska A., Stronnictwo Polityki Realnej 1905–1923, Lublin 2007.
• Kmiecik Z., „Kraj” za czasów redaktorstwa Erazma Piltza, Warszawa 1969.
• Kmiecik Z., Nowoczesny konserwatysta (Erazm Piltz), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1991, z. 3–4.
• Kozłowski A.R., Rok 1918 – niezapomniany Pokój Brzeski, [w:] Problematyka geopolityczna ziem polskich, red. P. Eberhardt, Warszawa 2008.
• Kozłowski C., Działalność polityczna Koła Międzypartyjnego latach 1915–1918, Warszawa 1967.
• Krzywoszewski S., Długie życie. Wspomnienia, t. 1, Warszawa 1947.
• Leczyk M., Komitet Narodowy Polski a Ententa i Stany Zjednoczone. 1917–1919, Warszawa 1966.
• Lednicki A., Pamiętnik 1914–1918, Kraków 1994.
• „Listy Polskie”. Zeszyt próbny pisma poświęconego sprawom politycznym polskim w ogóle i sprawom Królestwa w szczególności, Kraków 1904.
• Łaptos J., Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d’Orsay, Warszawa 1993.
• Markwart Z., Państwa zaborcze i ich polityka wobec Polski w poglądach stronnictwa realistów, „Annales UMCS sectio G (Ius)” 2011, t. 58.
• Markwart Z., Polityka realna. Zarys działalności i programu stronnictwa petersburskich realistów (1859–1906), Kraków 2012.
• Markwart Z., Polityka rosyjska wobec Polski do I wojny światowej w ocenie petersbursko-warszawskich realistów, „Annales UMCS sectio G (Ius)” 2012, t. 59.
• Markwart Z., Włodzimierz Spasowicz i petersburscy realiści: apostaci, ugodowcy czy rzecznicy narodu?, [w:] Między realizmem a apostazją narodową. Koncepcje prorosyjskie w polskiej myśli politycznej, red. M. Zakrzewski, Kraków 2015.
• Myśliński J., Grupy polityczne Królestwa Polskiego w Zachodniej Galicji 1895–1904, Warszawa 1967.
• Pawłowski I., Stronnictwa i programy polityczne w Królestwie Polskim 1864–1918, t. 2, cz. 1: (1900–1907), Warszawa 1964.
• Piltz E., Fakty i dokumenty dotyczące mojej działalności społecznej i politycznej za czas od 1882–1924, Warszawa 1924.
• Piltz E., O naszem stronnictwie. Przemówienie Erazma Piltza na ogólnem zebraniu Stronnictwa Polityki Realnej odbytem w Warszawie 18 stycznia 1910 r., Warszawa 1910.
• Piltz E., Politya rosyjska w Polsce. List otwarty do kierowników polityki rosyjskiej, Warszawa 1909.
• Płygawko D., Sienkiewicz w Szwajcarii. Z dziejów akcji ratunkowej dla Polski w czasie I wojny światowej, Poznań 1986.
• Powstanie II Rzeczypospolitej. Wybór dokumentów 1866–1925, red. H. Janowska, T. Jędruszczak, Warszawa 1981.
• Sclavus [W. Gąsiorowski], Historia Armii Polskiej we Francji 1910–1915, Warszawa 1931.
• Scriptor [E. Piltz], Nasze stronnictwa skrajne, Kraków 1903.
• Seyda M., Polska na przełomie dziejów. Fakty i dokumenty, t. 1, Poznań 1927–1931.
• Sierpowski S., Stosunki polsko-włoskie w latach 1918–1940, Warszawa 1975.
• Spasowicz W., Fantazje polskie na tematy słowianofilskie, [w:] idem, Pisma, t. 2, Petersburg 1892.
• Spasowicz W., Jerzego Moszyńskiego po czterdziestu latach. Szkic polskiej polityki o chwili obecnej, [w:] idem, Pisma, t. 9, Warszawa 1908.
• Spasowicz W., Jubileusz Kraszewskiego, [w:] idem, Pisma, t. 6, Petersburg 1892.
• Spasowicz W., Polityka samobójstwa, samobójstwa. Uwagi nad pisemkiem „Polska i Rosja w 1872 przez b. członka Rady Stanu Królestwa Polskiego”, Poznań 1872.
• SWL [E. Piltz], Obrachunek, Poznań 1908.
• Swojak [E. Piltz], Wobec wojny. Głos z Warszawy przez Swojaka, Kraków 1904.
• Szczepaniak A., Działalność dyplomatyczna Erazma Piltza w Belgradzie (26 VI 1919 – 20 III 1920), [w:] Między Europą naszych pragnień a Europą naszych możliwości, red. J. Faryś, T. Sikorski, P. Słowiński, t. 2, Gorzów Wielkopolski 2007.
• Szczepaniak A., Od autonomii do niepodległości. Działalność polityczna Erazma Piltza w latach 1914–1929, Opole 2015.
• Szczepańska A., Czechosłowacja w polskiej polityce zagranicznej, Szczecin 2004.
• Szklarska-Lohmannowa A., Polsko-czechosłowackie stosunki dyplomatyczne w latach 1918–1925, Wrocław–Warszawa 1967.
• Szwarc A., Od Wielopolskiego do Stronnictwa Polityki Realnej. Zwolennicy ugody z Rosją. Ich poglądy i próby działalności politycznej (1864–1905), Warszawa 1990.
• Tensam [E. Piltz], W chwili ciężkiej i trudnej, Warszawa 1912.
• Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Warszawa 1990.
• Zamoyski J., Powrót na mapę. Polski Komitet Narodowy w Paryżu 1914–1919, Warszawa 1991.

Identifiers

DOI

10.17951/g.2019.66.2.139-166