Wspólnotowi, choć samotni. Paradoksy Ortegowskiej filozofii życia

• Authors: Piotr Domeracki
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Filozofia José Ortegi y Gasseta, niezależnie od jej rzeczywistego ciężaru gatunkowego i opinii, jakie na jej temat krążą, nie przestaje zajmować uwagi kolejnych pokoleń badaczy, nie tracąc na atrakcyjności i wydając się przy tym niezwykle aktualną, a do tego uniwersalnie ważną i doniosłą. Witalizm tej filozofii, dzięki pożenieniu go z ratio, wybija ją ponad przeciętność oglądu, chroniąc udanie przed powierzchownym sądem i rozpływaniem się w efektownej aforystyce. Życie – zarazem przedmiot i podmiot Ortegowskiej filozofii, naznaczony ambiwalencją i złożonością – z konieczności taką samą czyni destylowaną z niego filozofię. Do zasadniczych określników życia należą u Ortegi wspólnotowość z jednej i samotność z drugiej strony. Istnieje wiele przesłanek świadczących o wspólnotowym wymiarze życia. Równie wiele jest jednak argumentów za tym, że ma ono raczej samotnościowy charakter. Tym, na czym przede wszystkim koncentruje się artykuł, jest teza, że Ortega y Gasset należy do największych w dziejach i najciekawszych filozofów samotności, rozwijających – a nawet więcej, i to znacznie – i doprowadzających do kulminacji wielowiekową tradycję zmagań z egzystencjalnym określaniem istoty samotności prowadzącej do uznania samotności za istotowy określnik egzystencji.

EN

José Ortega y Gasset’s philosophy, regardless of its actual specific weight and a diversity of opinions which are delivered about it, does not stop occupying the following generations of researchers’ attention, not losing in attractiveness and seeming to be very current as well, and also universally important and significant. The vitalism of this philosophy, thanks to combining it with ratio, stands above a mediocrity of overview, protecting successfully against a superficial judgement and melting into impressive aphoristics. Life – both object and subject of Ortega’s philosophy, marked by ambivalence and complexity, with necessity makes the same as it the philosophy distilled from it. To the substantial attributes of life at Ortega belong communality, on the one hand, and loneliness on the other. There is a numerous of premises which are a sign of the communion dimension of life. There are so many arguments, however, for the lonely character of it. The main issue the article is concentrated on is a thesis that Ortega y Gasset belongs to the biggest-ever and the most interesting philosophers of loneliness, developing or even more – bringing to a culmination of the centuries-old tradition of struggling with existential determination of the essence of loneliness, that leads to acknowledgment of loneliness as an essential attribute of the human life.

Keywords

PL

José Ortega y Gasset; filozofia; życie; człowiek; okoliczności; samotność; wspólnotowość

EN

José Ortega y Gasset; philosophy; life; man; circumstances; loneliness; communality

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia
• Year: 2015
• Volume: 40
• Issue: 1

Dates

published

2015

online

2016-01-18

Contributors

author

Piotr Domeracki

References

• Boutroux E., La nature et l’esprit, Paryż 1926.
• Cichowicz S., Ortega y Gasset albo pasja życia. Wstęp, [w:] J. Ortega y Gasset, Dehumanizacja sztuki i inne eseje, przeł. P. Niklewicz, wybór i wstęp S. Cichowicz, Warszawa 1980.
• Curtius E.R., Ortega, „Merkur”, Monachium, maj 1949.
• Dilthey W., Rozumienie i życie, [w:] Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki, wybór i przeł. G. Sowinski, Kraków 1993.
• Eco U., Szaleństwo katalogowania, przeł. T. Kwiecień, Poznań 2009.
• Elzenberg H., Kłopot z istnieniem. Aforyzmy w porządku czasu, Toruń 2002.
• Gadacz T., Historia filozofii XX wieku. Nurty, t. 1: Filozofia życia, pragmatyzm, filozofia ducha, cz. 1: Filozofia życia; José Ortega y Gasset (1883–1955), Kraków 2009.
• Gadamer H.-G., Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. B. Baran, Warszawa 2007.
• Gilson É., Duch filozofii średniowiecznej, przeł. J. Rybałt, Warszawa 1958.
• Górski E., José Ortega y Gasset i kryzys ideologii hiszpańskiej, Wrocław 1982.
• Górski E. (red.), Problemy człowieka we współczesnej myśli hiszpańskiej, Kraków 1982.
• Kant I., Krytyka czystego rozumu, przeł. R. Ingarden, Kęty 2001.
• Koszkało M., Indywiduum i jednostkowienie. Analiza wybranych tekstów Jana Dunsa Szkota, Lublin 2003.
• Leszczyna D., Projekt filozofii witalnej w ujęciu José Ortegi y Gasseta, „Roczniki Filozoficzne” 2009, t. 57, nr 1.
• Lévinas E., Czas i to, co inne, przeł. J. Migasiński, Warszawa 1999.
• Ortega y Gasset J., Człowiek i ludzie, przeł. H. Woźniakowski, [w:] Bunt mas i inne pisma socjologiczne, przeł. P. Niklewicz, H. Woźniakowski, wybór S. Cichowicz, Warszawa 1982.
• Ortega y Gasset J., Dehumanizacja sztuki i inne eseje, przeł. P. Niklewicz, wybór i wstęp S. Cichowicz, Warszawa 1980.
• Ortega y Gasset J., Historia como sistema, Madrid 1979.
• Ortega y Gasset J., Obras completas, t. 8, Madrid 1962.
• Ortega y Gasset J., Wokół Galileusza, przeł. E. Burska, Warszawa 1993.
• Polit K., Samotność jako centralna kategoria w filozofii człowieka José Ortegi y Gasseta, [w:] P. Domeracki, W. Tyburski (red.), Zrozumieć samotność. Studium interdyscyplinarne, Toruń 2006.
• Polit K., Życie indywidualne a życie społeczne według poglądów José Ortegi y Gasseta, [w:] T. Szkołut (red.), Antropologia filozoficzna i aksjologiczne problemy współczesności, Lublin 1997.
• Taylor Ch., Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. M. Gruszczyński [et al.], oprac. nauk. T. Gadacz, Warszawa 2001.

Identifiers

DOI

10.17951/i.2015.40.1.75