Rozgrzeszeni z bałwochwalstwa? Strategie „oswajania” religijnej inności w podboju Nowego Świata

• Authors: Iwona Krupecka
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie sposobów oswajania religijnej inności – w tym wypadku „bałwochwalczego” politeizmu – w podboju Ameryki. Wybrane przykłady (Cortés, Bernal Díaz del Castillo, José de Acosta i Bartolomé de Las Casas) służą wypracowaniu podstawowych modeli odnoszenia się do rdzennych kultów religijnych, począwszy od zawłaszczenia, przez sposoby budowania różnicy radykalnej, aż po jej zanegowanie, jednak nie przez asymilację, lecz odkrycie obcości w sobie. Narzędziem interpretacyjnym jest dla mnie kategoria „niezwykłości” (Le Goff), perspektywą teoretyczną zaś propozycja Wolfganga Welscha, by kategorię własne – obce zastąpić rozróżnieniem bliskie – dalekie.

EN

In this article I present some basic modes of “domestication” of the religious otherness – “idolatrous” polytheism, in this case – in the conquest of the New World. Selected examples: Cortés, Bernal Díaz del Castillo, José de Acosta and Bartolomé de Las Casas, were used in order to determine the key patterns of capturing the indigenous religions, starting from appropriating the other, then establishing of radical difference and finally its denial – not through assimilation but through discovering the inner foreigness. I use the notion of “extraordinariness” (Le Goff) as the main analytical category. My theoretical perspective is Wolfgang Welsch’s proposal to reject the ‘old’ way of thinking in the terms of own – foreign and replace it with the opposition of close – distant.

Keywords

PL

bałwochwalstwo; inność; Las Casas

EN

idolatry; otherness; Las Casas

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia
• Year: 2017
• Volume: 42
• Issue: 1

Dates

published

2017

online

2018-02-20

Contributors

author

Iwona Krupecka

References

• Abril Castelló V., La bipolarización Sepúlveda-Las Casas y sus consecuencias: la revolución de la duodecima réplica, [w:] La ética en la conquista de América. Francisco de Vitoria y la Escuela de Salamanca, Madrid 1984.
• Acosta J. de, Vida religiosa y civil de los Indios, prólogo y selección E. O’Gorman, México 1963.
• Adorno R., Discourses on Colonialism: Bernal Díaz, Las Casas, and the Twentieth-Century Reader, “MLN” 1988, Vol. 103(2), DOI: https://doi.org/10.2307/2905341.
• Adorno R., The Discursive Encounter of Spain and America: The Authority of Eyewitness Testimony in the Writing of History, “The William and Mary Quarterly” 1992, Vol. 49(2), DOI: https://doi.org/10.2307/2947270.
• Benítez-Rojo A., Bartolomé de Las Casas: Entre el infierno y la ficción, “MLN” 1988, Vol. 103(2), DOI: https://doi.org/10.2307/2905342.
• Boruchoff D.A., Beyond Utopia and Paradise: Cortés, Bernal Díaz and the Retoric of Consecration, “MLN” 1991, Vol. 106(2), DOI: https://doi.org/10.2307/2904863.
• Cortés H., Listy o zdobyciu Meksyku, Gdańsk 1997.
• Díaz del Castillo B., Pamiętnik żołnierza Korteza, czyli prawdziwa historia podboju Nowej Hiszpanii, Warszawa 1962.
• First Images of America. The Impact of the New World on the Old, eds. F. Chiappelli, M.J.B. Allen, R.L. Benson, Berkeley 1976.
• Gil J., Mitos y utopías des descubrimiento: I. Colón y su tiempo, Madrid 1989.
• Goody J., Renesans: czy tylko jeden?, Warszawa 2012.
• Greenblatt S., Pośrednik, [w:] Poetyka kulturowa. Pisma wybrane, red. i wstęp K. Kujawińska-Courtney, Kraków 2006.
• Hamann B.E., Chronological Pollution. Potsherds, Mosques, and Broken Gods before and after the Conquest of Mexico, “Current Anthropology” 2008, Vol. 49(5), DOI: https://doi.org/10.1086/591274.
• Keen B., The European vision of the Indian in the XVI and XVII centuries: A sociological approach, [w:] La imagen del Indio en la Europa moderna, Sevilla 1990.
• Krupecka I., Las categorías de sindéresis y prudencia en el pensamiento de Bartolomé de Las Casas, „Annales UMCS. Sectio I” 2014, nr 2, DOI: http://dx.doi.org/10.17951/i.2014.39.2.49.
• La imagen del Indio en la Europa moderna, Sevilla 1990.
• Las Casas B. de, Apologética historia sumaria I, Madrid 1992.
• Las Casas B. de, Ginés de Sepúlveda J., Soto D. de, Dysputa w Valladolid (1550/1551), Gdańsk 2014.
• Le Goff J., Świat średniowiecznej wyobraźni, Warszawa 1997.
• Milhou A., El indio americano y el mito de la religión natural, [w:] La imagen del Indio en la Europa moderna, Sevilla 1990.
• O’Gorman E., La idea del descubrimiento de América. Historia de esa interpretación y crítica de sus fundamentos, México 1951.
• Pagden A., Señores de todo el mundo. Ideologías del imperio en España, Inglaterra y Francia (en los siglos XVI, XVII y XVIII), Barcelona 1997.
• Pratt M.L., Imperialne spojrzenie. Pisarstwo podróżnicze a transkulturacja, Kraków 2011.
• Rubiés J.-P., Theology, Ethnology, and the Historicization of Idolatry, “Journal of the History of Ideas” 2006, Vol. 67(4), DOI: https://doi.org/10.1353/jhi.2006.0038.
• Ryan M.T., Assimilating New Worlds in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, “Comparative Studies in Society and History” 1981, Vol. 23(4), DOI: https://doi.org/10.1017/S0010417500013542.
• Todorov T., Podbój Ameryki. Problem innego, Warszawa 1996.
• Todorov T., Podróżnicy i tubylcy, [w:] Człowiek renesansu, red. E. Garin, Warszawa 2001.
• Waldenfels B., Podstawowe motywy fenomenologii obcego, Warszawa 2009.
• Welsch W., Tożsamość w epoce globalizacji – perspektywa transkulturowa, [w:] Estetyka transkulturowa, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2004.
• White H., The Noble Savage: Theme as Fetish, [w:] First Images of America: The Impact of the New World and the Old, ed. F. Chiappelli, Berkeley–Los Angeles 1976.
• Zamora M., „Todas son palabras formales del Almirante”: Las Casas y el Diario de Colón, “Hispanic Review” 1989, Vol. 57(1), DOI: https://doi.org/10.2307/474224.
• Zavala S., Servidumbre natural y libertad cristiana según los tratadistad españoles de los siglos XVI y XVII, México 1975.

Identifiers

DOI

10.17951/i.2017.42.1.9