Polacy a Słowianie wschodni: społeczne uwarunkowania formowania się cech tożsamościowo-mentalnych

• Authors: Ryszard Radzik
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst jest poświęcony omówieniu tych historycznie uwarunkowanych cech tożsamościowo-mentalnych trzech narodów wschodniosłowiańskich (Rosjan, Ukraińców i Białorusinów) oraz Polaków, które wpływały niegdyś i zwłaszcza obecnie oddziałują na postawy opisywanych społeczeństw. Zwrócono uwagę głównie na uwarunkowania społeczno-kulturowe, klasowo-warstwowe oraz związane z istnieniem (bądź nie) struktur państwowych, zatem stosunkiem do władzy. Białorusini i większość Ukraińców ewoluowali w ciągu ostatnich dwóch wieków: od związków z łacińskim kręgiem kulturowym do włączenia się do wspólnoty rosyjskiej (prawosławnej). Oba społeczeństwa utraciły w wyniku rewolucji bolszewickiej pierwotne elity, a nowe powstały w wyniku awansu społecznego mas chłopskich. Stały się bardziej zewnątrzsterowne, nastawione na budowę pionowych struktur władzy, mało podatne na budowę oddolnych procesów samoorganizacji społecznej, aktywizujące się w ramach grup pierwotnych. Zrywająca z tymi uwarunkowaniami Ukraina przeżywa wstrząsy społeczne.

EN

The article offers a discussion of those historically conditioned features of identity and mentality of the three East Slavic nations (Russians, Ukrainians, and Belarusians) and Poles which had an impact on the attitudes of the societies in question in the past and – most importantly – which still shape them today. The author focuses particularly on socio-cultural and class factors, as well as those related to the existence (or absence) of state structures, i.e. attitudes to authorities. Over the last two centuries, Belarusians and most Ukrainians moved from links with Western culture towards the inclusion in the Russian (orthodox) community. As a result of the Bolshevik Revolution, both societies lost their primary elites, and the new ones emerged following the social advancement of peasant masses. The new elites have become more other-directed, more inclined to build vertical power structures, more active in primary groups, and less open to grass-roots processes of social self-organization. Ukraine, which is breaking away from this pattern, is currently experiencing social tensions.

Keywords

PL

Słowianie wschodni; sowieckość; tożsamość; mentalność

EN

Eastern Slavs; Sovietness; identity; mentality

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia
• Year: 2018
• Volume: 43
• Issue: 1

Dates

published

2018

online

2018-11-20

Contributors

author

Ryszard Radzik

References

• Besançon A., Święta Ruś, Warszawa 2012.
• Carrère d’Encausse H., Eurazjatyckie imperium. Historia Imperium Rosyjskiego od 1552 do dzisiaj, Kęty 2014.
• Collins R., Konfliktowa teoria stratyfikacji, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, wyb. i oprac. A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, t. 1, Warszawa 2006.
• Cyryl, Putin i ich metody. Z Alainem Besançonem rozmawia Aleksandra Rybińska, „Nowa Konfederacja” 2014, nr 31.
• Domańska M., Uzależnieni od konfliktu. Wewnętrzne uwarunkowania antyzachodniej polityki Kremla, Warszawa 2017.
• Jankowiak M., Gwary białoruskie na zachodniej Smoleńszczyźnie – dzieje agonii, „SLAVIA časopis pro slovanskou filologii” 2013, sešit 3.
• Jankowiak M., Współczesne gwary białoruskie na południowej Pskowszczyźnie. Rejon rewelski, „SLAVIA časopis pro slovanskou filologii” 2015, sešit 2.
• Kołas J., Nowa Ziemia, Mińsk 2002.
• Nadskakuła O., Kategorie „swój” i „obcy” w rosyjskim myśleniu politycznym, Kraków 2013.
• Pawluczuk W., Ukraina. Polityka i mistyka, Kraków 1998.
• Radzik R., Rosyjski imperializm wspólnotowy. Trójjedyny naród ruski w badaniach socjologicznych, Lublin 2016.
• Riabczuk M., Wschodniosłowiańska „umma” a problem emancypacji; o słabej tożsamości Ukraińców i Białorusinów, [w:] R. Radzik (red.), Tożsamości zbiorowe Białorusinów, Lublin 2012.
• Riabczuk M., „Wspaniały lud słowiański”. Rosyjskie stereotypy Ukraińców – od wyobraźni imperialnej do postimperialnej rzeczywistości, [w:] R. Kusek, J. Purchla, J. Sanetra-Szeliga (red.), Narody & stereotypy 25 lat później. Nowe granice, nowe horyzonty, Kraków 2015.
• Rohoziński J., Bawełna, samowary i Sartowie. Muzułmańskie okrainy Rosji 1795–1916, Warszawa 2014.
• Szoszyn R., Ateizm po komunizmie, „Rzeczpospolita” 2016 (27 stycznia), www.rp.pl/Spoleczenstwo/301279861-Ateizm-po-komunizmie.html [dostęp: 05.09.2017].
• Waszkiewicz J., Co to jest sowieckość?, „Studia Białorutenistyczne” 2008, t. 2.
• Zmarnowaliśmy ćwierć wieku. Z rosyjską politolożką Tatianą Worożejkiną rozmawia Zbigniew Rokita, „Nowa Europa Wschodnia” 2015, nr 5.
• Zubow A. (red.), Historia Rosji XX wieku. 1894–1922, przyp. i kom. A. Pomorski, Warszawa 2016.

Identifiers

DOI

10.17951/i.2018.43.1.11-31