Filozofia wolności Barucha Spinozy w kontekście interpretacji kompatybilistycznej

• Authors: Krzysztof Rojek
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęto próbę ukazania filozoficznych zależności idei wolności w filozofii Barucha Spinozy w kontekście współcześnie rozwijanej idei kompatybilizmu i wybranych argumentów stosowanych przez kompatybilistów oraz libertariańskiego rozumienia wolnej woli. Celem było ukazanie możliwości interpretacji filozofii wolności Spinozy z perspektywy kompatybilizmu oraz wskazanie powodów, dla których takie porównanie jest dyskusyjne. Przedstawiona w opracowaniu analiza problemowa ma również skłaniać do podjęcia namysłu nad tym, czy w trwającym renesansie obejmującym problem istnienia wolnej woli w kontekście determinizmu można odnaleźć miejsce dla klasycznych prób rozwiązań problemu, jakie niewątpliwie stanowi panteistyczna filozofia Spinozy.

EN

The article attempts to show the relationship of the philosophical idea of freedom in the philosophy of Baruch Spinoza in the context of the currently developed idea of compatibilism and selected arguments used by compatibilists and libertarian understanding of free will. The purpose of the article was to show the possibility of interpretation of Spinoza’s philosophy of freedom from the perspective of compatibilism and to indicate the reasons, why such a comparison will remain debatable. The problem analysis presented in the text is also supposed to prompt us to consider, whether in the ongoing renaissance involving the problem of the existence of free will in the context of determinism there is still place for classical attempts to solve the problem, which undoubtedly is the pantheistic philosophy of Spinoza.

Keywords

PL

Spinoza; wolność; kompatybilizm; panteizm; wolna wola

EN

Spinoza; freedom; compatibilism; pantheism; free will

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia
• Year: 2018
• Volume: 43
• Issue: 2

Dates

published

2018

online

2019-06-10

Contributors

author

Krzysztof Rojek

References

• Gut P., Spinoza o naturze ludzkiej, Lublin 2011.
• Gut P., Spinozjańska koncepcja wolności jako działania rozumnego, zgodnego z naturą i cnotliwego, „Roczniki Filozoficzne” 2010, nr 1.
• Frankfurt H.G., Alternate Possibilities and Moral Responsibility, “Journal of Philosophy” 1969, Vol. 66(23), DOI: https://doi.org/10.2307/2023833.
• Frankfurt H.G., Alternatywne możliwości i odpowiedzialność moralna, [w:] J. Hołówka (red.), Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność moralna, Warszawa 1997.
• Hampshire S., Spinoza and the Idea of Freedom, [w:] M. Grene (ed.), Spinoza: A Collection of Critical Essays, New York 1973.
• Kane R., A Contemporary Introduction to Free Will, New York–Oxford 2005.
• Kisner M.J., Spinoza on Human Freedom. Reason, Autonomy and the Good Life, Cambridge 2011.
• Leibniz G.W., Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła, Warszawa 2001.
• Meijer L., Do życzliwego czytelnika (Zasady filozofii Kartezjusza w porządku geometrycznym wywiedzione), [w:] B. Spinoza, Pisma wczesne, Warszawa 1969.
• Murphy N., Brown W.S., Did My Neurons Make Me Do It?: Philosophical and Neurobiological Perspectives on Moral Responsibility and Free Will, Oxford 2007.
• Newman J., The Compatibilist Interpretation of Spinoza, “The Personalist” 1974, Vol. 55(4).
• Rojek K., Kontrfaktyczna interwencja jako teoretyczne i praktyczne zagrożenie dla wolności. Krytyczna analiza Frankfurt Cases, „Kultura i Wartości” 2015, nr 4, DOI: http://dx.doi.org/10.17951/kw.2015.16.23.
• Rojek K., Semikompatybilizm J.M. Fischera w kontekście alternatywnych możliwości działań, „Idea. Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych” 2015, nr 27, DOI: https://doi.org/10.15290/idea.2015.27.10.
• Siciński Ł., Koncepcja substancji u Spinozy, www.racjonalista.pl/kk.php/t,5316 [dostęp: 20.02.2018].
• Spinoza B., Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, Warszawa 2008.
• Spinoza B., List LVI Spinoza do Boxela [październik 1674], [w:] Listy mężów uczonych do Benedykta de Spinozy oraz odpowiedzi autora wielce pomocne dla wyjaśnienia jego dzieł, Warszawa 1961.
• Spinoza B., List LVIII – Spinoza do Schullera [październik 1674], [w:] Listy mężów uczonych do Benedykta de Spinozy oraz odpowiedzi autora wielce pomocne dla wyjaśnienia jego dzieł, Warszawa 1961.
• Warfield T.A., Compatibilism and Incompatibilism: Some Arguments, [w:] M. Loux, D. Zimmerman, The Oxford Handbook of Metaphysics, Oxford 2005.
• Warfield T.A., Kompatybilizm i inkompatybilizm: wybrane argumenty, „Roczniki Filozoficzne” 2006, nr 1.
• Żuławski J., Benedykt Spinoza, człowiek i dzieło/całość, Warszawa 1914.

Identifiers

DOI

10.17951/i.2018.43.2.55-71