O podręcznikowej (homo)seksualności w kontekście polskim – od paniki moralnej do wojny kulturowej

• Authors: Barbara Jamrozowicz
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym opracowaniu nowy sposób regulowania intymności oraz wojna kulturowa stały się kontekstem analiz dla obecnej w podręcznikach do zajęć z zakresu wychowania do życia w rodzinie homoseksualności. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat kwestie dotyczące homoseksualizmu występowały w tej grupie podręczników w zróżnicowanym kontekście i postaci. Homoseksualizm nazywano m.in. nietypowością seksualną, zaburzeniem, „kierunkiem” wyznaczającym drogę, z której młodzi ludzie mogą zawrócić czy – dopiero w ostatnich wersjach podręcznika – orientacją seksualną. Kontekstem dla wprowadzania zmian stały się opisane w pracy starcia pomiędzy podmiotami strzegącymi „starego” porządku a zwolennikami jego zmiany, sprzeciwiającymi się normatywnemu i obowiązkowemu charakterowi zachowań heteroseksualnych.

EN

In this article, the new regulation of intimacy and a cultural war became the context of analysis for homosexuality, which is present in textbooks for upbringing to life in the family. Over the last dozen or so years, homosexuality issues have occurred in this group of textbooks in a diverse context and form. Homosexuality was called, among others, sexual atypicalness, a disorder located alongside fragments about persuading minors to sexual contact, a “direction” setting a road from which young people can turn back or – only in the last versions of the textbook – sexual orientation. The context for introducing changes became in the text of the clash between the entities guarding the “old” order and supporters of its change, opposing the normative and obligatory character of heterosexual behaviour.

Keywords

PL

podręczniki; homoseksualizm; panika moralna; wojna kulturowa

EN

textbooks; homosexuality; moral panic; cultural war

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2019
• Volume: 32
• Issue: 3

Dates

published

2019

online

2019-12-20

Contributors

author

Barbara Jamrozowicz

References

• Augustyn, J. SJ (2013). Bierna batalia o podręczniki. Pobrane z: http://info.wiara.pl/doc/1504315.Bierna-batalia-o-podreczniki (dostęp: 7.05.2018).
• Berger, P. (ed.). (1999). The Desecularization of the World: Resurgent Religion and World Politics. Grand Rapids: Eerdmans.
• Bieńko, M. (2013). Seksualne opowieści kulturalnego człowieka. W: P. Żuk (red.), Kulturowo-polityczny AVATAR? Kultura popularna jako obszar konfliktów i wzorów społecznych (s. 156–170). Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Buksiński, T. (2001). Społeczeństwo informatyczne i komunikacyjne. W: Społeczne problemy globalizacji (s. 33–49). Poznań: Wydawnictwo UAM.
• Burszta, W.J. (2013). Kotwice pewności. Wojny kulturowe z popnacjonalizmem w tle. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
• Chmielewska, K., Żukowski, T. (2006). Szkoła uczuć (homofobicznych). Pobrane z: https://www.tygodnikprzeglad.pl/szkola-uczuc-homofobicznych (dostęp: 29.04.2019).
• Chustecka, M. (2011). Analiza podręczników i podstawy programowej – przedmiot wychowanie do życia w rodzinie. W: M. Abramowicz (red.), Wielka nieobecna – o edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce. Raport z badań (s. 227–282). Warszawa: TEA.
• Cohen, S. (1972). Folk Devils and Moral Panics: The Creation of the Modsand Rockers. London: MacGibbon & Kee.
• Cossman, B. (2007). Sexual Citizens. The Legal and Cultural Regulation of Sex and Belonging. Stanford: Stanford University Press.
• Czykwin, E. (2013). Wstyd. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Dunajska-Minkiewicz, A. (2017). Program wychowania do życia w rodzinie: Nauka czy ideologia? Pobrane z: https://plus.kurierlubelski.pl/program-wychowania-do-zycia-w-rodzinie-nauka-czy-ideologia/ar/12260088 (dostęp: 23.07.2019).
• Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny (2019). Po Bożemu. Nowa podstawa programowa wychowania do życia w rodzinie. Pobrane z: http://federa.org.pl/po-bozemu-nowa-podstawa-programowa-wychowania-do-zycia-w-rodzinie (dostęp: 21.07.2019).
• Filar, M. (1995). Problemy reformy prawa karnego w Polsce w zakresie przestępczości seksualnej. Palestra, (7–8), 14–32.
• Flatow, E. (2008). Problematyka homoseksualizmu w wybranych podręcznikach i publikacjach z zakresu edukacji seksualnej. Przegląd Terapeutyczny, (5), 1–20.
• Foley, M.W., Edwards, B. (1996). The Paradox of Civil Society. Journal of Democracy, 7(3), 38–52.
• Foucault, M. (1995). Historia seksualności. Warszawa: Czytelnik.
• Homo-lobby naciska na MEN, żeby wycofać niewygodny dla niego podręcznik. (2010). Pobrane z: http://www.fronda.pl/a/homo-lobby-naciska-na-men-zeby-wycofac-niewygodny-dla-niego-podrecznik,8057.html?page=4& (dostęp: 28.04.2019).
• Fundacja Mamy i Taty (2010). Raport: Przeciw wolności i demokracji Strategia polityczna lobby LGBT w Polsce i na świecie: cele, narzędzia, konsekwencje. Pobrane z: http://www.mamaitata.org.pl/gfx-upload/pliki/Przeciw_wolnosci_i_demokracji___Raport_Fundacji_Mamy_i_Taty.pdf (dostęp: 28.04.2019).
• Giddens, A. (2006). Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach. Warszawa: PWN.
• „GPC”: wychowania do życia w rodzinie bez postulatów środowisk LGBT. (2017). Pobrane z: https://www.tvp.info/33578938/gpc-wychowania-do-zycia-w-rodzinie-bez-postulatow-srodowisk-lgbt (dostęp: 24.07.2019).
• Grabowska, M., Szawiel, T. (2001). Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce. Warszawa: PWN.
• Guziak-Nowak, M. (2013). „Tęczowa” szkoła. Pobrane z: https://www.deon.pl/inteligentne-zycie/obiektyw/art,517,teczowa-szkola.html (dostęp: 28.04.2019).
• Haber, M. (2009). Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia – z upoważnienia ministra – na zapytanie nr 4359 w sprawie zmian dotyczących przedmiotu: wychowanie do życia w rodzinie. Pobrane z: http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/04FE5E61 (dostęp: 18.08.2018).
• Himmelfarb, G. (2007). Jeden naród, dwie kultury. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• http://www.spr.org.pl/2011/08/24/kalendarium-pewnej-wedrowki (dostęp: 11.03.2016).
• http://www.wdz.edu.pl/dla-nauczyciela/akty-prawne (dostęp: 22.07.2019).
• http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/InterpelacjaTrescxsp?key=0A293252 (dostęp: 11.03.2016).
• Hunter, J.D. (1998). The American Culture War. W: P.L. Berger (ed.), The Limits of Social Cohesion: Conflict and Mediation in Pluralist Societies (s. 1–37). New York: Perseus.
• Izdebski, Z. (2012). Seksualność Polaków na początku XXI wieku. Studium badawcze. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Jakubowski, J. (2011). Wpływ paranoi politycznej na dyskurs publiczny w Polsce. Refleksje, (3), 27–42.
• Janik, R. (2011). Podręcznik recenzowali o. Józef Augustyn SJ i prof. Nalaskowski. Pobrane z: http://www.fronda.pl/a/quotpodrecznik-recenzowali-o-jozef-augustyn-sj-i-rofnalaskowskiquot,13964.html (dostęp: 28.01.2018).
• Kalinowska, F. (2001). Wychowanie do życia w rodzinie. Piła: EfKa.
• Kałach, M. (2009). Szkoły walczą z przedmałżeńskim seksem. Pobrane z: http://www.gazetawroclawska.pl/artykul/148217,szkoly-walcza-z-przedmalzenskimseksem,id,t.html?cookie =1 (dostęp: 20.05.2019).
• Kochanowski, J., Kowalczyk, R., Lew-Starowicz, Z., Wąż, K. (2013). Szkoła milczenia. Sprawozdanie z przeglądu treści szkolnych podręczników do biologii, wiedzy o społeczeństwie i wychowania do życia w rodzinie pod kątem przedstawienia w nich problematyki LGBTQ i treści homofobicznych. Toruń: Stowarzyszenie Na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych Oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności”.
• Kozłowska, A. (2017). W nowej podstawie programowej do WDŻ słowo „rodzina” pada 173 razy, a słowo „seks” znajdziemy…. jedynie 2 razy. Pobrane z: https://natemat.pl/blogi/ponton/212755,w-nowej-podstawie-programowej-do-wdz-slowo-rodzina-pada-173-razy-a-slowo-seks-znajdziemy-jedynie-2-razy-komentarz-pontonu (dostęp: 19.07.2019).
• Król, T. (red.). (1999). Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klas I–III gimnazjum. Kraków: Rubikon (autorzy: J. Wronicz, K. Maśnik, T. Król, M. Madej, G. Węglarczyk, W. Śledziński, B. Florek).
• Król, T., Maśnik, K., Śledziński, W., Węglarczyk, G., Wronicz, J. (2009). Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klas I–III gimnazjum. Kraków: Rubikon.
• Król, T., Maśnik, K., Śledziński, W., Węglarczyk, G., Wronicz, J. (2011). Wędrując ku dorosłości. Wychowanie do życia w rodzinie dla uczniów klas I–III gimnazjum. Kraków: Rubikon.
• Kuczałek, I., Ura, D., Urban, M. (1999). Wiedza o społeczeństwie. Podręcznik z ćwiczeniami dla uczniów klasy I gimnazjum. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne „Żak”.
• Kuczałek, I., Ura, D., Urban, M. (1999). Wiedza o społeczeństwie. Podręcznik z ćwiczeniami dla uczniów klasy II gimnazjum. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne „Żak”.
• Lew-Starowicz, Z. (1988). O seksie, partnerstwie i obyczajach. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne.
• Lew-Starowicz, Z. (1993). System wartości seksualnych współczesnych Polaków. Problemy Rodziny, (3), 32–35.
• Lew-Starowicz, Z., Lew-Starowicz, M. (2003). Zdrowie seksualne. Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej, 3(1), 1–6.
• Lewińska, A. (2010). Homoseksualiści z przymusu albo z wyboru. Pobrane z: http://wyborcza.pl/1,76842,8291410,Homoseksualisci_z_przymusu_albo_z_wyboru.html (dostęp: 29.04.2019).
• lml (2017). Prawdziwe wychowanie do życia w rodzinie. MEN usunął z podstawy programowej postulaty środowisk LGBT. Pobrane z: https://telewizjarepublika.pl/prawdziwe-wychowanie-do-zycia-w-rodzinie-men-usunal-z-podstawy-programowej-postulaty-srodowisk-lgbt,52471.html (dostęp: 24.07.2019).
• MA (2017). Rezygnacja z postulatów LGBT to za mało. „Wychowanie do życia w rodzinie” musi mówić o rodzinie. Pobrane z: http://www.pch24.pl/rezygnacja-z-postulatow-lgbt-to-za-malo--wychowanie-do-zycia-w-rodzinie-musi-mowic-o-rodzinie,53739,i.html#ixzz5vHGrDem6 (dostęp: 25.07.2019).
• Mariański, J. (2010). Religia w społeczeństwie ponowoczesnym. Studium socjologiczne. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Musiał, M. (2013). Szkoła dewiacji i patologii. Pobrane z: http://www.pch24.pl/szkola-dewiacji-i-patologii,14502,i.html#ixzz5mhaPoBf4 (dostęp: 16.04. 2019).
• Nocoń, J. (2009). Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Nowakowska, E. (1997). Niechciane maleństwo. Polityka, (10), 77–78.
• Podstawa programowa przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie. II etap edukacyjny: klasy IV–VI. Pobrane z: https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2011/02/4i.pdf (dostęp: 19.01.2018).
• Podstawa programowa – wychowanie do życia w rodzinie. Szkoła podstawowa – klasy IV–VIII. Pobrane z: https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2016/11/podstawa-progarmowa-wychowanie-do-zycia-w-rodzinie-klasy-iv-viii.pdf (dostęp: 21.01.2018).
• Porożyński, P. (przyg. i oprac.). (2004). Raport: Mniejszości seksualne w polskich podręcznikach szkolnych do przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie”. Szczecin: Stowarzyszenie Lambda.
• Pedofilia, kazirodztwo, homoseksualizm. (2010). Pobrane z: https://queer.pl/artykul/186925/pedofilia-kazirodztwo-homoseksualizm (dostęp: 11.03.2019).
• Reinhard, W. (2009). Życie po europejsku. Od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: PWN.
• Reykowski, J. (1993). Psychologiczne antynomie demokracji. W: Z. Ratajczak (red.), Kolokwia psychologiczne (s. 21–37). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. 2009, nr 89, poz. 730).
• Rubin, G. (1984). Thinking sex. Notes for a radical theory of the politics of sexuality. W: C.S. Vance (ed.), Pleasure and Danger: Exploring Female Sexuality (s. 267–293). Boston: Routledge & Kegan Paul.
• Rubin, G. (2004). Rozmyślając o seksie: zapiski w sprawie radykalnej teorii polityki seksualnej. Lewą Nogą, (16), 164–224.
• Rypel, A. (2012). Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918–2010. Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.
• Seidman, S. (2012). Społeczne tworzenie seksualności. Warszawa: PWN.
• Skowrońska, M., Sztop-Rutkowska, K. (2013). Różnica – demokracja – edukacja. O potrzebie edukacji antydyskryminacyjnej. Pogranicze. Studia Społeczne, (13), 49–61.
• Smoter, B. (2016). Modele wychowania seksualnego w szkole gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej (Niepublikowana praca doktorska). Kraków.
• Soin, M. (2011). Fakty, wartości i panika moralna. Studia Socjologiczne, (2), 147–163.
• Szczerba, K. (2001). Wiedza o społeczeństwie. Wychowanie do życia w rodzinie. Podręcznik dla gimnazjum. Wrocław: Graf-Punkt.
• Szmit, P. (2010). Wychowanie do życia w rodzinie: podręcznik do homofobii. Pobrane z: https://publicystyka.ngo.pl/wychowanie-do-zycia-w-rodzinie-podrecznik-do-homofobii (dostęp: 28.04.2019).
• Wargacki, S. (2009). Zjawisko paniki moralnej jako wyznacznik granic moralności. W: K. Rędziński (red.), Pedagogika XVIII (s. 7–20). Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.
• Waszyńska, K., Zielona-Jenek, M. (2016). Zjawisko seksualizacji jako wyzwanie dla współczesnej edukacji. Studia Edukacyjne, (39), 351–375.
• Weeks, J. (1998). The Sexual Citizen. Theory, Culture and Society, 15(3–4), 35–52.
• Weeks, J. (2012). Wynalezienie seksualności. W: A. Kościańska (red.), Antropologia seksualności (s. 23–55). Warszawa: WUW.

Identifiers

DOI

10.17951/j.2019.32.3.97-114