Typy umysłów

• Authors: Witold Dobrołowicz
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zostały opisane typologie umysłów, w których uwzględnia się elementy logiczne i intuicyjne. Przybliżono typologie następujących autorów: Henriego Poincarégo, Carla Gustava Junga, Stanisława M. Dobrowolskiego i Malcolma R. Westcotta. W propozycjach tych uczonych, a szczególnie Westcotta, autor niniejszego artykułu dostrzegł i wypunktował wiele pozytywnych właściwości, a jednocześnie wykazał potrzebę ich modyfikacji. Dotyczy to głównie zakorzenionej tradycji traktowania intuicji i logiki jako procesów przeciwstawnych i wzajemnie wykluczających się, czyli nie do pogodzenia jednocześnie w umyśle danego człowieka. Z tego stanowiska teoretycznego dotychczas wyróżnia się dwa czyste typy, jak to zaproponował Poincaré, który wyróżnił typy logiczne i intuicyjne. Pozostali przywołani tu autorzy proponowali większą liczbę typów, z reguły cztery (Jung i Westcott), lecz stosowali niejedno kryterium podziału, stąd obok typów logicznych i intuicyjnych umieszczano typy np. słabe, zgadujące itd. Autor opracowania zaproponował podejście integracyjne, w którym wyróżnił pięć typów umysłu: 1) skrajnie logiczny; 2) logiczny; 3) pośredni (zrównoważony); 4) intuicyjny; 5) skrajnie intuicyjny. Zamieszczono zarówno krótką ogólną charakterystykę tych typów, jak i przykłady umysłów takich historycznych postaci, jak Sokrates, Dmitrij Mendelejew, Johann H. Pestalozzi, Ignaz Semmelweis, Adam Mickiewicz, a także postaci fikcyjnej (literackiej) – Sherlocka Holmesa.

EN

The article presents typologies of minds which include logical and intuitive elements. The typologies of the following authors are presented: Henri Poincaré, Carl Gustav Jung, Stanisław M. Dobrowolski and Malcolm R. Westcott. In the proposals of the mentioned scholars, especially Westcott, the author of the article noticed and pointed out many positive aspects, but at the same time he showed the need to modify them. This mainly applies to the rooted tradition of treating intuition and logic as opposing and mutually exclusive processes, i.e. incompatible at the same time in the mind of a given person. From this theoretical stand, two pure types have been distinguished so far, as suggested by Poincaré, who distinguished logical and intuitive types. The other authors cited here proposed a greater number of types, usually four (Jung and Westcott), but they used more than one division criterion, hence next to logical and intuitive types were placed, for example, weak, guessing and other types. The author of this study proposed an integrative approach, where he distinguished five types of mind, namely: 1) extremely logical; 2) logical; 3) intermediate (balanced); 4) intuitive; 5) extremely intuitive. Here we can find a brief general description of these types, as well as examples of the minds of such historical figures as Socrates, Dmitri Mendeleev, Johann H. Pestalozzi, Ignaz Semmelweis, Adam Mickiewicz, as well as the fictional (literary) character – Sherlock Holmes.

Keywords

PL

intuicja; logika; typy umysłu; intuicyjny; logiczny; pośredni

EN

intuition; logic; types of mind; intuitive; logical; intermediate

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2020
• Volume: 33
• Issue: 2

Dates

published

2020

online

2020-06-29

Contributors

author

Witold Dobrołowicz

References

• Čakrt, M. (2006). Kto jest kim. Typy osobowości dla menedżerów. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
• Dilts, R.B. (2013). Strategie geniuszy. Myśl jak Arystoteles, Mozart, Disney i Sherlock Holmes. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
• Dobrołowicz, W. (1995). Myśleć intuicyjnie. Warszawa: WNT.
• Dobrołowicz, W. (2012). Inteligencja intuicyjna a sukces w biznesie. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, (114), 115–125.
• Dobrołowicz, W. (2015a). O nowych testach umysłu. W: M. Kuśpit, A. Tychmanowicz, J. Zdybel (red.), Twórczość – kreatywność – innowacyjność (s. 149–166). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Dobrołowicz, W. (2015b). Trening umysłu intuicyjno-racjonalnego. W: M. Kuśpit, A. Tychmanowicz, J. Zdybel (red.), Twórczość – kreatywność – innowacyjność (s. 167–182). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Dobrołowicz, W. (2019). Intuicja – w kierunku praktyki. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Dobrowolski, S.M. (1979). Struktury umysłów nauczycielskich. Warszawa: PZWS.
• Gardner, H. (2009). Pięć umysłów przyszłości. Warszawa: MT Biznes.
• Gelb, M.J. (1999). Myśleć jak Leonardo da Vinci. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
• Gelb, M.J. (2003). Myśleć jak geniusz. Warszawa: Świat Książki.
• Gille-Maisani, J.-C. (1987). Adam Mickiewicz – człowiek. Studium psychologiczne. Warszawa: PIW.
• Holland, J. (1999). Making Vacational Choices. Odesso: Psychological Assessment Resouces.
• Jung, C.G. (2015). Typy psychologiczne. Kraków: Wrota.
• Nałczadżjan, A. (1979). Intuicja a odkrycie naukowe. Warszawa: PIW.
• Nosal, C.S. (1990). Psychologiczne modele umysłu. Warszawa: PWN.
• Nosal, C.S. (1992). Diagnoza typów umysłu. Warszawa: PWN.
• Nosal, C.S. (2011). Interakcja inteligencji i intuicji: nowa teoria funkcjonowania umysłu. Czasopismo Psychologiczne, 17(2), 207–218.
• Okoń, W. (1998). Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Poincaré, H. (1911). Nauka i metoda. Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza.
• Westcott, M.R. (1968). Toward a Contemporary Psychology of Intuition. A Historical, Theoretical, and Empirical Inquiry. London Holt: Rinehart and Winston.

Identifiers

DOI

10.17951/j.2020.33.2.9-24