Sztuka wobec przemian wartości – perspektywa pedagogiczna

• Authors: Mirosława Zalewska-Pawlak

Abstracts

EN

The purpose of undertaken considerations is to exhibit axiological status of art, modern art in particular, against cultural transition of values. Dangers of ongoing transformation of values on global and European scale were pointed out. Attempts of counteracting those adverse changes of values have been presented. One course of the research is a reference to the permanent values of European culture constituting achievements of many generations. Another direction is determination of values, that can be accepted in multicultural world. The common good is proposed as an axiological universe. The axiological potential of art in Polish pedagogy theory is shown in the context of contemporary problems. It is incorporated in presenting art as an autotelic value and in updated educational values. Changes in the field of art education have been considered, including modern, popular and net-art. The concepts of art from postmodern philosophy present in pedagogical interpretation were recalled, which emphasizes value of understanding oneself and the world through art. Due to the dual potential of art in pedagogy, it can constitute axiological universe for 21st-century education.

PL

Celem podjętych rozważań jest ukazanie aksjologicznego statusu sztuki, zwłaszcza sztuki współczesnej, wobec kulturowych przemian wartości. Wskazano na zagrożenie w zachodzących przemianach wartości w skali globalnej i europejskiej. Zaprezentowane zostały próby przeciwdziałania tym niekorzystnym zmianom w sferze wartości. Jednym z kierunków poszukiwań jest odwołanie do trwałych wartości kultury europejskiej, stanowiących dorobek wielu pokoleń. Innym kierunkiem poszukiwań jest ustalenie wartości, które mogą być akceptowane w świecie zróżnicowanym kulturowo. Dobro wspólne jest proponowane jako uniwersum aksjologiczne. W kontekście ukazanych współczesnych problemów przedstawiono potencjał aksjologiczny sztuki w polskiej teorii pedagogicznej. Zawiera się on zarówno w ukazaniu sztuki jako wartości autotelicznej, jak i w zaktualizowanych wartościach edukacyjnych. Uwzględniono zmiany w obszarze edukacyjnym sztuki, biorąc pod uwagę sztukę współczesną, popularną i net-art. Przywołano koncepcje sztuki z postmodernistycznej filozofii, które obecne są w interpretacji pedagogicznej, co wpłynęło na podkreślenie wartości rozumienia siebie i świata przez sztukę. Z uwagi na podwójny potencjał sztuki w pedagogice sztuka może stanowić uniwersum aksjologiczne dla edukacji XXI w.

Keywords

EN

education; art; values; modern art; culture

PL

edukacja; sztuka; wartości; sztuka współczesna; kultura

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2022
• Volume: 35
• Issue: 4
• Pages: 19-29

Dates

published

2022

Contributors

author

Mirosława Zalewska-Pawlak

• Uniwersytet Łódzki. Wydział Nauk o Wychowaniu

References

• Depta, H. (2010). O wychowanie estetyczne na miarę naszych czasów. W: K. Pankowska (red.), Sztuka i wychowanie (s. 25–37). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Eco, U. (2008). Sztuka. Kraków: Wydawnictwo M.
• Gołaszewska, M. (1984). Szkic o dziecięcej naiwności, W: M. Tyszkowa, B. Żurakowski (red.), Wartości w świecie dziecka i sztuki dla dziecka (s. 185–204). Warszawa–Poznań: PWN.
• Jan Paweł II (1986). Wiara i kultura. Dokumenty, przemówienia, homilie. Lublin: Fundacja Jana Pawła II.
• Kociuba, M. (2002). Tożsamość kulturowa cywilizacji europejskiej. O potrzebie aksjologicznej „metanoi”. Annales UMCS. Sectio I, 27(3), 37–61.
• Kuzior, A. (2020). Europejskie wartości kulturowe w kontekście aksjologii zrównoważonego rozwoju. Socjologia a spoločnost, 5(2), 3–13. DOI: 10.17846/SS.2020.5.2.3-13
• Kwiatkowska-Tybulewicz, B. (2016). Wychowawcze aspekty sztuki. Z perspektywy pedagogiki krytycznej. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
• Lenkiewicz, T. (2017). Wpływ europejskiego dziedzictwa kulturowego w sferze idei i wartości na tożsamość współczesnej Europy. Cywilizacja i Polityka, 15(15), 90–110.
• Mortkowiczowa, J. (1903). Wychowanie estetyczne. Warszawa: C. Centner i S-ka.
• Nawroczyński, B. (1947). Życie duchowe. Warszawa: Księgarnia Wydawnicza F. Pieczątkowski.
• Olbrycht, K. (1987). Sztuka a działanie pedagogów. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Olbrycht, K. (2012). Wychowanie do wartości w centrum aksjologicznych dylematów współczesnej edukacji. Pedagogia Christiana, 1(29), 99–104.
• Olbrycht, K. (2019). Edukacja kulturalna jako edukacja wzrastania w człowieczeństwie. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Pankowska, K. (2013). Kultura – sztuka – edukacja w świecie zmian. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
• Probucka, D. (red.). (2010). Dobro wspólne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
• Różanowski, R. (1997). Pasaże Waltera Benjamina. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
• Sztabiński, G. (2009). Granice wolności w sztuce współczesnej. W: M. Zalewska-Pawlak (red.), Sztuka wobec zakresów wolności człowieka liberalnego (s. 13–24). Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Szuman, S. (1975). O sztuce i wychowaniu estetycznym. Warszawa: WSiP.
• Welsch, W. (2005). Estetyka poza estetyką. Kraków: Universitas.
• Wojnar, I. (1964). Estetyka i wychowanie. Warszawa: PWN.
• Wojnar, I. (1994). Trzy wymiary estetycznej samowiedzy człowieka. Sztuka i Filozofia, 8, 77–92.
• Wojnar, I. (1995). Teoria wychowania estetycznego. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Wojnar, I. (2010). Wychowanie estetyczne dziś. W czterdziestą rocznicę śmierci Herberta Reada. W: K. Pankowska (red.), Sztuka i wychowanie (s. 15–22). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Wojnar, I. (2016). Humanistyczne przesłanki niepokoju. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Zalewska-Pawlak, M. (2001). Rola sztuki w wychowaniu. Polska tradycja pedagogiczna. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Zalewska-Pawlak, M. (2017). Sztuka i wychowanie w XXI wieku. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• www1: The Moralogy Foundation. Moralogy for the Happiness of People and the Society. Pobrane z: https://eng.moralogy.jp
• www2: The Moralogy Foundation. New Morals. Pobrane z: https://eng.moralogy.jp/newmorals/nurturingwords/#220810

Identifiers

DOI

10.17951/j.2022.35.4.19-29

Biblioteka Nauki

33953824