Opowiadanie świata. Dorośli w roli pośredników lektury współczesnej książki dla dzieci

• Authors: Jowita Gromysz

Abstracts

EN

The aim of the article is to describe the contemporary function and role of an adult reader as a mediator in a young child’s contact with a book. The specificity of children’s literature in the context of literary communication and contemporary education was discussed. It shows what competencies are required from an adult to read picture books and stories about difficult situations in a child’s life together with a child. Selected literary examples illustrate that books for the youngest require joint dialogical reading, and the adult most often assumes the function of a translator of difficult words, the depicted world, as well as the cultural, social, or political context. The article is of a review nature, the clues collected in it indicate the need for conscious and competent mediation in contemporary children’s reading by teachers, parents, and other adult participants of literary education.

PL

Celem artykułu jest opisanie współczesnej funkcji i roli dorosłego pośrednika lektury w kontaktach małego dziecka z książką. Omówiona została specyfika literatury dla dzieci w kontekście komunikacji literackiej i współczesnej edukacji. Przedstawiono, jakich kompetencji od dorosłego wymaga czytanie wraz z dzieckiem książek obrazkowych i opowiadań o sytuacjach trudnych w życiu dziecka. Wybrane przykłady literackie obrazują, że książki dla najmłodszych wymagają wspólnego czytania dialogicznego, a dorosły najczęściej wówczas przyjmuje funkcję tłumacza zarówno trudnych słów, świata przedstawionego, jak i kontekstu kulturowego, społecznego czy politycznego. Artykuł ma charakter przeglądowy, zebrane w nim tropy wskazują na konieczność świadomego i kompetentnego pośredniczenia we współczesnej lekturze dziecięcej przez nauczycieli, rodziców i innych dorosłych uczestników edukacji literackiej.

Keywords

EN

children’s literature; literary education; dialogical reading; function of a translator

PL

literatura dla dzieci; edukacja literacka; czytanie dialogiczne; funkcja tłumacza

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2023
• Volume: 36
• Issue: 2
• Pages: 153-175

Dates

published

2023

Contributors

author

Jowita Gromysz

References

• Adamczyk-Garbowska, M. (1988). Polskie tłumaczenia angielskiej literatury dziecięcej. Problemy krytyki przekładu. Wrocław: Ossolineum.
• Albińska, K. (2009). „Tylko to, co najlepsze, jest dość dobre dla dzieci”, czyli o dylematach tłumacza literatury dziecięcej. Przekładaniec, (22–23), 259–282.
• Baluch, A. (1989). O doświadczeniach i emocjach wspólnej lektury. W: M. Tyszkowa, B. Żurakowski (red.), Obszary spotkań dziecka i dorosłego w sztuce (s. 95–104). Warszawa: PWN.
• Baluch, A. (1993). Archetypy literatury dziecięcej. Wrocław: Wydawnictwo Wacław Bagiński i Synowie.
• Baluch, A. (1994). Dziecko i świat przedstawiony, czyli tajemnice dziecięcej lektury. Wrocław: Wydawnictwo Wacław Bagiński i Synowie.
• Baluch, A. (2005). Książka jest światem. O literaturze dla dzieci małych oraz dla dzieci starszych i nastolatków. Kraków: Universitas.
• Bogucka, K. (2017). Spacer. Toruń: Wydawnictwo Tako.
• Bravi, S. (2012). Minibiblia w obrazkach. Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry.
• Brykczyński, M. (2018). Opowiem ci mamo, co robią pociągi. Kraków: Nasza Księgarnia.
• Bunting, P. (2021). Ja i moje mikroby. Warszawa: HarperKids.
• Cali, D. (2014). Wróg. Poznań: Wydawnictwo Zakamarki.
• Cieślikowski, J. (1967). Wielka zabawa. Folklor dziecięcy, wyobraźnia dziecka. Wiersze dla dzieci. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Cieślikowski, J. (1985). Zabawa jako struktura pewnych tekstów literackich dla dzieci. W: Literatura osobna (s. 64–70). Warszawa: Nasza Księgarnia.
• Cottin, M., Faría, R. (2012). Czarna książka kolorów. Piaseczno: Wydawnictwo Widnokrąg.
• Dahle, G. (2010). Włosy mamy. Gdańsk: Wydawnictwo EneDueRabe.
• Dahle, G. (2014). Grzeczna. Gdańsk: Wydawnictwo EneDueRabe.
• Delahaye, G., Chotomska, W. (2014). Martynka jest chora. Warszawa: Papilon-Publicat.
• Dusik, M. (2023). Bajka o inflacji. Warszawa: Diagram.
• Falconer, R. (2004). Crossover Literature. W: P. Hunt (Ed.), International Companion Encyclopedia of Children’s Literature (Vol. 1; s. 556–575). London: Routledge.
• Ferenz, K. (1993). Wprowadzanie dzieci w kulturę. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• George, P. (2012). Uratuj mnie! Warszawa: Wydawnictwo Bajka.
• Głowiński, M. (1977). Wirtualny odbiorca w strukturze utworu poetyckiego. W: Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej (s. 60–92). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Klus-Stańska, D. (2004). Światy dziecięcych znaczeń. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Knowles, M., Malmkjaer, K. (1995). Language and Control in Children’s Literature. London: Routledge.
• Kommendal, H.R. (2008). Czy tata płacze? Gdańsk: Fundacja Inicjatyw Społecznie Odpowiedzialnych.
• Kostkiewiczowa, T. (2002). Literatura dla dzieci i młodzieży. W: M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński (red.), Słownik terminów literackich (s. 283–285). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Krawczak, E. (2001). Literatura i społeczeństwo. Wokół problematyki socjologii literatury. Annales UMCS. Sectio I, 26(4), 47–56.
• Krupa, T. (2021). Miś Expertuś wdraża nawyki. Warszawa: Expertia.
• Leszczyński, G. (1985). Spór o odbiorcę we współczesnych badaniach nad literaturą dziecięcą. W: J. Papuzińska, B. Żurakowski (red.), Wartości literatury dla dzieci i młodzieży. Wybrane problemy (s. 153–167). Warszawa: PWN.
• Leszczyński, G. (2007). Magiczna biblioteka. Zbójeckie księgi młodego wieku. Warszawa: Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej.
• Litwinko, E. (2014). Babcia. Opowieść o zwycięstwie miłości nad śmiercią. Warszawa: Wydawnictwo eSPe.
• Ługowska, J. (1981). Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Maliszewski, K. (2015). Pedagogika na pograniczu światów. Eseje z cyklu „Medium Mundi”. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Markiewicz, H. (1984). Wymiary dzieła literackiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Martins, I. (2018). Dokąd idziemy, kiedy znikamy? Warszawa: Wydawnictwo Kinderkulka.
• Melrose, A. (2012). The Hidden Adult and the Hiding Child in Writing for Children? Text, 16(1), 1–9.
• Mühle, J. (2021). Śpij, króliczku. Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry.
• Nowak, E. (2016). Kot, który zgubił dom. Warszawa: Wydawnictwo Egmont Polska.
• Owczarek, B., Gajewski, W. (1992). Socjologia literatury. W: A. Brodzka (red.), Słownik literatury polskiej XX wieku (s. 516–517). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Oziewicz, T. (2020). Co robią uczucia? Warszawa: Wydawnictwo Dwie Siostry.
• Papuzińska, J. (1981). Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką. Warszawa: WSiP.
• Piotrowska, E. (2007). Społeczny konstruktywizm a matematyka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Plantel, E. (2016). Co to właściwie jest demokracja. Toruń: Wydawnictwo Tako.
• Rarisch, I. (2015). W ZOO zawsze jest wesoło. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Debit.
• Richardson, J., Cole, H. (2009). Z Tango jest nas troje. Warszawa: Wydawnictwo AdPublik.
• Rigolet, S. (2012). Tabu – stereotypy i trudne tematy – tematy delikatne… Czy dla wszystkich? W: J. Czechowska, B. Sochańska (red.), Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci (s. 35–54). Poznań: Duński Instytut Kultury, Media Rodzina.
• Rochnowska, M. (2020). Zosia i Jaś w wojsku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
• Rusinek, M. (2010). Jak robić przekręty. Poradnik dla dzieci. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Sarland, C. (2004). Critical Tradition and Ideological Positioning. W: P. Hunt (Ed.), International Companion Encyclopedia of Children’s Literature (Vol. 1; s. 56–75). London: Routledge.
• Sehested, C. (2012). Tabu w książkach z obrazkami. O rozmawianiu z dziećmi na temat książek. W: J. Czechowska, B. Sochańska (red.), Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci (s. 19–27). Poznań: Duński Instytut Kultury, Media Rodzina.
• Sillett, D. (2022). Żegnaj, mój Łatku. Kielce: Wydawnictwo Jedność.
• Sławiński, J. (1998). Dzieło, język, tradycja. Kraków: Universitas.
• Słońska, I. (1957). Dzieci i książki. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Smuszkiewicz, A. (1998). „Czwarta” czy „osobna”? (O literaturze dla dzieci i młodzieży). W: M. Kwiatkowska-Ratajczak, S. Wysłouch (red.), Konteksty polonistycznej edukacji (s. 357–370). Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne.
• Smykowski, B. (2005). Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka? W: A. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 165–205). Gdańsk: GWP.
• Stalfelt, P. (2009). Mała książka o kupie. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
• Stark, U. (2015). Jak mama została Indianką. Poznań: Wydawnictwo Zakamarki.
• Strzałkowska, M. (2004). Gimnastyka dla języka (i Polaka, i Anglika). Poznań: Media Rodzina.
• Szczepska-Pustkowska, M. (2011). Od filozofii dzieciństwa do dziecięcej filozofii życia. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Tokarczuk, O. (2020). Czuły narrator. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Tuwim, J. (2004). List do dzieci. Kraków: Zielona Sowa.
• Tylicka, B., Leszczyński, G. (red.). (2002). Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Ungeheuer-Gołąb, A. (2011). Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą. Podręcznik. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
• Waksmund, R. (2000). Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej. Tematy, gatunki, konteksty. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Zabawa, K. (2016). Współczesna literatura dziecięca – propozycje. Polonistyka. Innowacje, (3), s. 123–134. DOI: 10.14746/pi.2016.1.3.12
• Zięba, M. (2010). Moja mama ma raka. Warszawa: Agencja Edytorska Ezop.
• Biblioteka Narodowa. (2022). Ruch wydawniczy w liczbach: 2021 książki. Pobrane z: https://www.bn.org.pl/download/document/1652727219.pdf
• Liseling Nilsson, S.A. (2012). Kod kulturowy a przekład. Na podstawie wybranych utworów Astrid Lindgren i ich polskich przekładów. Pobrane z: https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:475156/FULLTEXT01.pdf
• Rada Języka Polskiego. (2019). Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów przyjęte na posiedzeniu plenarnym Rady 25 listopada 2019 r. Pobrane z: https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich- form-nazw-zawodow-i-tytulow&catid=98&Itemid=81

Identifiers

DOI

10.17951/j.2023.36.2.153-175

Biblioteka Nauki

33964423