Wypalenie zawodowe pedagogów specjalnych

• Authors: Dominik Strzelecki , Filip Nieradka

Abstracts

EN

Occupational burnout is a phenomenon manifested through depersonalisation, emotional exhaustion and reduced job satisfaction. This syndrome is primarily associated with helping professions, which include the work of a special educator. Experiencing symptoms of burnout by special educators may reduce not only their quality of life, but also the effectiveness of their interventions with clients. Starting from the presentation of Maslach’s concept of occupational burnout, an attempt was made to briefly characterise the specificity of the special educator’s work and to indicate potential sources of the burnout syndrome, moving on to the presentation of selected sociodemographic variables that may differentiate its level. The aim of the research was an attempt to determine the level of occupational burnout and to check whether selected demographic and social factors, such as age, type of institution and its location, differentiate the level of occupational burnout of special educators. The research used a diagnostic survey method with the use of a questionnaire technique. The results showed that special educators do not experience strong occupational burnout and demonstrate relatively high personal commitment. The analyses also showed that the age of special educators differentiates two components of professional burnout: depersonalisation and personal commitment.

PL

Wypalenie zawodowe to zjawisko manifestujące się poprzez depersonalizację, wyczerpanie emocjonalne oraz zmniejszoną satysfakcję z wykonywanej pracy. Syndrom ten kojarzony jest przede wszystkim z zawodami mającymi charakter pomocowy, do których można zaliczyć pedagoga specjalnego. Doświadczanie objawów wypalenia zawodowego przez pedagogów specjalnych może obniżać nie tylko jakość ich życia, lecz także efektywność oddziaływań względem podopiecznych. Wychodząc od prezentacji zarysu koncepcji wypalenia zawodowego Maslach, podjęto próbę krótkiej charakterystyki specyfiki pracy pedagoga specjalnego oraz wskazania potencjalnych źródeł syndromu wypalenia, przechodząc kolejno do prezentacji wybranych zmiennych socjodemograficznych mogących różnicować jego poziom. Celem podjętych badań była próba określenia poziomu wypalenia zawodowego oraz sprawdzenie, czy wybrane czynniki demograficzno-społeczne, takie jak wiek, rodzaj placówki i jej lokalizacja, różnicują poziom wypalenia zawodowego pedagogów specjalnych. W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego przy zastosowaniu techniki ankiety. Uzyskane wyniki pozwoliły na stwierdzenie, że pedagodzy specjalni nie doświadczają silnego wypalenia zawodowego oraz wykazują stosunkowo wysokie zaangażowanie osobiste. Przeprowadzone analizy wykazały także, że wiek pedagogów specjalnych różnicuje dwa komponenty wypalenia zawodowego: depersonalizację oraz osobiste zaangażowanie.

Keywords

EN

occupational burnout; special educator; burnout syndrome; depersonalisation; personal commitment

PL

wypalenie zawodowe; pedagog specjalny; syndrom wypalenia; depersonalizacja; osobiste zaangażowanie

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2023
• Volume: 36
• Issue: 4
• Pages: 115-134

Dates

published

2023

Contributors

author

Dominik Strzelecki

• Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Instytut Pedagogiki Specjalnej

author

Filip Nieradka

• Zespół Szkół Specjalnych nr 14 im. Marii Grzegorzewskiej w Krakowie

References

• Billingsley, B., Bettini, E. (2019). Special Education Teacher Attrition and Retention: A Review of the Literature. Review of Educational Research, 89(5), 697–744. DOI: 10.3102/0034654319862495
• Błaszczak, I., Rowicka, A. (2019). Wypalenie zawodowe nauczycieli – prezentacja wybranych koncepcji i badań. Studia z Teorii Wychowania, 10(2), 67–91. DOI: 10.5604/01.3001.0013.5751
• Brunsting, N.C., Sreckovic, M.A., Lane, K.L. (2014). Special Education Teacher Burnout: A Synthesis of Research from 1979 to 2013. Education & Treatment of Children, 37(4), 681–712. DOI: 10.1353/etc.2014.0032
• Chang, M.L. (2009). An Appraisal Perspective of Teacher Burnout: Examining the Emotional Work of Teachers. Educational Psychology Review, 21(3), 193–218. DOI: 10.1007/s10648-009-9106-y
• Chmielewska, E. (2021). Wypalenie zawodowe nauczycieli jako problem zdrowotny XXI wieku. Zeszyty Naukowe WSKM, (8), 25–48.
• Chodkowska, M. (2008). Socjopedagogiczne aspekty współpracy pedagoga specjalnego z rodzicami dziecka niepełnosprawnego. W: Z. Palak (red.), Pedagog specjalny w procesie edukacji, rehabilitacji i resocjalizacji. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Dykcik, W. (2010). Kontrowersje wokół oceny kompetencji i efektywności funkcjonowania pedagogów specjalnych zatrudnionych w szkolnictwie dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną. W: W. Dykcik (red.), Tendencje rozwoju pedagogiki specjalnej. Osiągnięcia naukowe i praktyka (z perspektywy 50-lecia pracy pedagogicznej z osobami z niepełnosprawnością). Poznań: Wydawnictwo Naukowe PTP.
• Egierska, E. (2013). Satysfakcja zawodowa nauczycieli szkół podstawowych. Studia Dydaktyczne, (24–25), 177–190.
• Flanczewska-Wolny, M., Wolny, J. (2018). Pedagog specjalny – asystent ucznia z niepełnosprawnością w szkole ogólnodostępnej w opiniach nauczycieli. Pobrane z: https://www.researchgate.net/publication/330158401_Pedagog_specjalny_-_asystent_ucznia_z_niepelnosprawnoscia_w_szkole_ogolnodostepnej_w_opiniach_nauczycieli
• Gajdzica, Z. (2011). Sytuacje trudne w opinii nauczycieli klas integracyjnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Głodkowska, J. (2011). Jak zrozumieć, że nie wszystko jest tylko czarne albo tylko białe. W: J. Głodkowska (red.), Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne. Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Głodkowska, J. (2013). Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – integracja edukacyjna procesem złożonym i trudnym. Szkoła Specjalna, (1), 5–16.
• Goswami, M. (2013). A Study of Burnout of Secondary School Teachers in Relation to Their Job Satisfaction. IOSR Journal of Humanities and Social Science, 10(1), 18–26. DOI: 10.9790/0837-01011826
• Hemati Alamdarloo, A.G., Moradi, S. (2021). Job Burnout in Public and Special School Teachers. Clinical Psychology and Special Education, 10(2), 63–75. DOI: 10.17759/cpse.2021100205
• Hreciński, P. (2016). Wypalenie zawodowe nauczycieli. Warszawa: Difin.
• Jędryszek, A., Jurczyk, M. (2016). Wypalenie zawodowe wśród nauczycieli w Polsce i Anglii. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, (2), 109–121.
• Karłyk-Ćwik, A. (2019). Wypalenie zawodowe pedagogów a wybrane czynniki socjodemograficzne. Pedagogika Społeczna, (2), 163–182. DOI: 10.35464/1642-672X.PS.2019.2.12
• Kirenko, J., Zubrzycka-Maciąg, T. (2011). Współczesny nauczyciel. Studium wypalenia zawodowego. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kliś, M., Kossewska, J. (1998). Cechy osobowości nauczyciela a syndrom wypalenia zawodowego. Psychologia Wychowawcza, 41(2), 125–140.
• Litzke, S.M., Schuh, H. (2007). Stres, mobbing i wypalenie zawodowe. Gdańsk: GWP.
• Maslach, C., Jackson, S.E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(2), 99–113. DOI: 10.1002/job.4030020205
• Maslach, C., Leiter, M. (2011). Prawda o wypaleniu zawodowym. Warszawa: PWN.
• Maslach, C., Schaufeli, W.B., Leiter, M.P. (2001). Job Burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397–422. DOI: 10.1146/annurev.psych.52.1.397
• Miko-Giedyk, J. (2014). Oczekiwania wobec nauczyciela oraz jego roli w środowisku wiejskim – w świetle wypowiedzi studentów pedagogiki urodzonych i wychowanych na wsi. Rozprawy Społeczne, 3(8), 48–56.
• Orlikowska, M., Cholewa-Trybuła, A. (2018). Trudności pedagogów specjalnych w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie. Szkoła, Zawód, Praca, (16), 101–108.
• Palak, Z., Lubiarz-Oleksiewicz, D. (2008). Kondycja pedagoga specjalnego w kontekście zespołu wypalenia zawodowego. W: Z. Palak (red.), Pedagog specjalny w procesie edukacji, rehabilitacji i resocjalizacji. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Paliga, M. (2023). Raport skrócony z ogólnopolskiego badania dobrostanu zawodowego nauczycieli: Jak nauczyciele czują się w swojej pracy. Pobrane z: https://files.librus.pl/art/23/03/4/Raport_SKROCONY_dobrostan_zawodowy_nauczycieli_Librus_marzec2023.pdf
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (b.d.). Nauczyciel szkoły specjalnej. Pobrane z: https://www.pfron.org.pl/fileadmin/files/n/4049_Nauczyciel_szko__y_specjalnej.pdf
• Pasikowski, T. (2004). Polska adaptacja kwestionariusza Maslach Burnout Inventory. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. Warszawa: PWN.
• Platsidou, M. (2010). Trait Emotional Intelligence of Greek Special Education Teachers in Relation to Burnout and Job Satisfaction. School Psychology International, 31(1), 60–76. DOI: 10.1177/0143034309360436
• Plichta, P. (2014). Obciążenia zawodowe pedagogów specjalnych pracujących z uczniami niepełnosprawnymi intelektualnie. Medycyna Pracy, 65(2), 239–250. DOI: 10.13075/mp.5893.2014.028
• Plichta, P. (2015). Wypalenie zawodowe i poczucie sensu życia pedagogów specjalnych. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
• Pyżalski, J. (2010). Skutki oddziaływania warunków pracy na polskich nauczycieli. W: J. Pyżalski, D. Merecz (red.), Psychospołeczne warunki pracy polskich nauczycieli. Pomiędzy wypaleniem zawodowym a zaangażowaniem. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Pyżalski, J., Plichta, P. (2007). Kwestionariusz Obciążeń Zawodowych Pedagoga. Podręcznik. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Sekułowicz, M. (2002). Wypalenie zawodowe nauczycieli pracujących z osobami z niepełnosprawnością̨ intelektualną. Przyczyny, symptomy, zapobieganie, przezwyciężanie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Sekułowicz, M. (2005). Nauczyciele szkolnictwa specjalnego wobec zagrożenia wypaleniem zawodowym. Analiza przypadków. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
• Sęk, H. (2009). Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. Warszawa: PWN.
• Smak, M., Walczak, D. (2015). Pozycja społeczno-zawodowa nauczycieli. Warszawa: IBE.
• Strzelecki, D. (2022). Wypalenie zawodowe wśród pedagogów specjalnych – istota, konsekwencje, uwarunkowania, prewencja. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny. (niepublikowana praca magisterska)
• Tucholska, S. (2009). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Psychologiczna analiza zjawiska i jego osobowościowych uwarunkowań. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Zbyrad, T. (2008). O wypaleniu zawodowym w szkolnictwie specjalnym. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, (8), 41–47.

Identifiers

DOI

10.17951/j.2023.36.4.115-134

Biblioteka Nauki

34111866