Praca socjalna jako czynnik wspierający readaptację społeczną skazanych w polskim systemie penitencjarnym

• Authors: Dariusz Sarzała

Abstracts

EN

The article addresses the issue of social work with prisoners who not only manifest numerous psychosocial deficits but also in conditions of prison isolation have limited access to important resources, goods activities and have limited opportunities to meet their basic needs. The study focused on presenting social work as a factor supporting the social readaptation of convicts in relation to the Polish penitentiary system. The aim is to determine to what extent the Polish penitentiary system takes into account social work as a factor supporting and conditioning the process of social readaptation of prisoners. In the first part, the social readaptation of convicts is analyzed as the aim of social work. Then, an attempt was made to critically analyze the existing model of social work with prisoners and the need to introduce social work to the Polish penitentiary system to a wider extent than before was considered. The conclusions from the analysis indicate that social work, although it is an important factor supporting the social readaptation of prisoners, is not fully taken into account in the current model of penitentiary work with convicts. This model only provides basic social support to convicts as part of post-penitentiary assistance. Therefore, the need was indicated to develop and implement a model of social work with prisoners that would allow for close cooperation between the penitentiary and social welfare systems, also with the participation of other entities. This model should take into account the need for a full diagnosis of the socio-economic situation of convicts and other problems that may be a source of disturbances in their social readaptation process.

PL

W artykule podjęto zagadnienie pracy socjalnej z osobami skazanymi odbywającymi karę pozbawienia wolności, które nie tylko przejawiają liczne deficyty o charakterze psychospołecznym, lecz także w warunkach izolacji więziennej mają ograniczony dostęp do ważnych zasobów, dóbr i aktywności oraz mają ograniczone możliwości zaspokajania swoich podstawowych potrzeb. W badaniach skoncentrowano się na ukazaniu pracy socjalnej jako czynnika wspomagającego readaptację społeczną skazanych w odniesieniu do polskiego systemu penitencjarnego. Celem jest ustalenie, na ile polski system penitencjarny uwzględnia pracę socjalną jako czynnik wspierający proces readaptacji społecznej skazanych. W pierwszej części readaptacja społeczna skazanych jest analizowana jako cel pracy socjalnej. Następnie podjęto próbę krytycznej analizy obecnego modelu pracy socjalnej z więźniami oraz rozważono potrzebę wprowadzenia pracy socjalnej do polskiego systemu penitencjarnego w szerszym niż dotychczas zakresie. Wnioski z przeprowadzonej analizy wskazują, że praca socjalna, mimo że stanowi istotny czynnik wspierający readaptację społeczną skazanych, nie jest w pełni uwzględniona w obecnym modelu pracy penitencjarnej ze skazanymi. Model ten tylko w podstawowym zakresie zapewnia wsparcie socjalne skazanym w ramach pomocy postpenitencjarnej. W związku z tym wskazano na potrzebę opracowania i wdrożenia modelu pracy socjalnej z więźniami, który pozwalałby na ścisłą współpracę systemów penitencjarnego i pomocy społecznej, także z udziałem innych podmiotów. W modelu tym należy uwzględnić konieczność pełnej diagnozy sytuacji społeczno-ekonomicznej skazanych oraz innych problemów mogących stanowić źródło zaburzeń w ich procesie społecznej readaptacji.

Keywords

EN

social work; social readaptation; convicts; penitentiary system

PL

praca socjalna; readaptacja społeczna; skazani; system penitencjarny

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2024
• Volume: 37
• Issue: 1
• Pages: 153-168

Dates

published

2024

Contributors

author

Dariusz Sarzała

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Wydział Nauk Społecznych

References

• Ambrozik, W. (2007). Proces readaptacji społecznej i jego istota. W: B. Urban, J.M. Stanik (red.), Resocjalizacja. Teoria i praktyka pedagogiczna (T. 2; s. 182–198). Warszawa: PWN.
• Biel, K. (2018). Determinanty readaptacji społecznej w narracjach byłych skazanych z Centrum Integracji „Pro Domo” w Krakowie. Studia Paedagogica Ignatiana, 21(1), 159–174. DOI: 10.12775/SPI.2018.1.007
• Czołgoszewski, J. (2019). Pedagog penitencjarny – jego rola i zadania w systemie społecznej readaptacji skazanych po opuszczeniu zakładu karnego. W: J. Hroncova (red.), „Quo vadis socílna pedagogika v 21. storočí?”. Zborník príspevkov z medzinárodnej vedeckiej konferencie Socialia (s. 250–258). Banská Bystrica: Wydawnictwo Belianum.
• Ćwiklicki, M. (2020). Metodyka przeglądu zakresu literatury (scoping review). Pobrane z: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/104370
• Fidelus, A. (2012). Determinanty readaptacji społecznej skazanych. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
• Garvin, C.H.D., Seabury, B.A. (1996). Działania interpersonalne w pracy socjalnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
• Goffman, E. (2011). Instytucje totalne. Gdańsk: GWP.
• Grabusińska, Z. (2012). Rola pracy socjalnej w aktywnej integracji. Warszawa: Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej.
• Hołda, Z., Hołda J., Migdał, J., Żórawska, B. (2017). Prawo karne wykonawcze. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Jamroży, K. (2018). Praca socjalna z osadzonymi w więzieniach – realne założenie czy mglisty postulat? UR Journal of Humanities and Social Sciences, (1), 58–74. DOI: 10.15584/johass.2018.1.4
• Kacprzak, A. (2018). Wybrane aspekty pracy socjalnej z osobami opuszczającymi zakłady karne. W: A. Kasprzak (red.), Polityka społeczna w regionie łódzkim (s. 19–29). Łódź: Regionalne Centrum Polityki Społecznej.
• Kacprzak, A., Kudlińska, I. (2014). Praca socjalna z osobami opuszczającymi placówki resocjalizacyjne i ich rodzinami. Warszawa: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.
• Kacprzak, A., Kudlińska-Chróścicka, I. (2019). Między pracą socjalną a resocjalizacją. Uwarunkowania pracy socjalnej z byłymi więźniami w Polsce. Zeszyty Pracy Socjalnej, 24(1), 23–39. DOI: 10.4467/24496138ZPS.19.003.10751
• Kodeks karny wykonawczy. (2019). Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. 2019 poz. 676).
• Kuć, M. (2013). Podstawy prawne resocjalizacji. Warszawa: C.H. Beck.
• Levy, Y., Ellis, T.J. (2006). A Systems Approach to Conduct an Effective Literature Review in Support of Information Systems Research. International Journal of an Emerging Transdiscipline, 9, 181–212. DOI: 10.28945/479
• Machel, H. (2003). Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna. Gdańsk: Arche.
• Machel, H. (2011). Resocjalizacja penitencjarna – trzy uwarunkowania procesu. Resocjalizacja Polska, (2), 91–107.
• Machel, H. (2012). Dewiacyjna tożsamość grupowa skazanych a ich readaptacja i reintegracja społeczna. W: W. Ambrozik, A. Kieszkowska (red.), Tożsamość grupowa dewiantów a ich reintegracja społeczna (s. 42–53). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Marynowicz-Hetka, E. (2016). Praca socjalna – wielość znaczeń. Propozycja interpretacji społeczno-pedagogicznej. W: M. Kawińska, J. Kurtyka-Chałas (red.), Praca socjalna jako dyscyplina naukowa? Współczesne wyzwania wobec kształcenia i profesji (s. 15–34). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
• Matejkowski, J., Johnson, T., Severson, M.E. (2014). Prison Social Work. W: Encyclopedia of Social Work. Oxford: University Press. DOI: 10.1093/acrefore/9780199975839.013.1002
• Najwyższa Izba Kontroli (2019). Pomoc społeczna świadczona osobom opuszczającym zakłady karne. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/18/041/KPS
• Niewiadomska, I. (2007). Osobowościowe uwarunkowania skuteczności kary pozbawienia wolności. Lublin: Wydawnictwo Naukowe KUL.
• Ostrowska, K. (2008). Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
• Piotrowski, J.M., Ciosek, M. (2016). Izolacja więzienna jako złożona sytuacja trudna. W: M. Ciosek, B. Pastwa-Wojciechowska (red.), Psychologia penitencjarna (s. 428–460). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Poklek, R. (2010). Instytucjonalne i psychospołeczne aspekty więzienia. Kalisz: Centralny Ośrodek Szkolenia Służby Więziennej.
• Pol, J.D. (2011). Praca socjalna w polityce i resocjalizacji penitencjarnej. W: T. Kamiński (red.), Politologia, polityka społeczna, praca socjalna (s. 137–151). Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
• Przybyliński, S. (2005). Podkultura więzienna. Wielowymiarowość rzeczywistości penitencjarnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Sarzała, D. (2013). Patologiczne zachowania więźniów w kontekście izolacji resocjalizacji penitencjarnej. Warszawa: Aspra JR.
• Stańdo-Kawecka, B. (2000). Prawne podstawy resocjalizacji. Kraków: Wydawnictwo Zakamycze.
• Stępniak, P. (2004). Kryzys resocjalizacji penitencjarnej a praca socjalna. Przegląd Więziennictwa Polskiego, (44–45), 29–36.
• Stępniak, P. (2014). Oportunistyczny model pracy socjalnej ze skazanymi. Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego, 23, 113–130.
• Szatur-Jaworska, B. (1993). Teoretyczne podstawy pracy socjalnej. W: T. Pilch, I. Lepalczyk (red.), Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie (s. 101–117). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Żak”.
• Szymanowska, A., Korwin-Szymanowski, G. (2009). Stosunek instytucji świadczących pomoc do byłych skazanych. W: F. Kozaczuk (red.), Zagadnienia readaptacji społecznej skazanych (s. 71–78). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Ustawa (2001). Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U. 2001 nr 98 poz. 1071).
• Ustawa (2004). Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. 2023 poz. 901).
• Varghese, J., Raghavan, V. (2019). Restoration of Released Prisoners to Society: Issues, Challenges and Further Ways; Insights from Kerala, India. International Annals of Criminology, 57(1–2), 61–74. DOI: 10.1017/cri.2020.5
• Visher, C.A. (2015). Re-entry and Reintegration after Incarceration. W: J. Wright (Ed.), International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences (Vol. 20; s. 61–66). Oxford: Elsevier. DOI: 10.1016/B978-0-08-097086-8.45096-8
• Wacquant, L. (2009). Więzienia nędzy. Warszawa: Książka i Prasa.
• Woźniak, W. (2020). Relacja pomiędzy psychologią a pracą socjalną. Kutno: Wydawnictwo WGSK.
• Zarządzenie (2016). Zarządzenie nr 19/16 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 14 kwietnia 2016 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych oraz oddziałów penitencjarnych.

Identifiers

DOI

10.17951/j.2024.37.1.153-168

Biblioteka Nauki

34111918