Wypalenie zawodowe pracowników socjalnych jako efekt stresu zawodowego

• Authors: Katarzyna Nowosad

Abstracts

EN

Social worker is one of the professions particularly vulnerable to burnout. This is due to the helping nature of the work, which causes an emotional burden resulting from the client’s growing expectations and often limited possibilities of fulfilling them, as well as from the sense of responsibility for the client’s fate. Moreover, social workers are aware of their moral responsibility for the decisions they make towards their own conscience, the client, the work environment or their superiors, as well as awareness of legal responsibility. Their occupational stress is often intensified by the need to enter the extremely sensitive, difficult and often complex sphere of their clients, because they are witnesses of human misfortunes, their learned helplessness or adaptation difficulties that make it impossible to function socially or effectively perform parental roles. Sometimes social workers become victims of aggression from demanding clients. The aim of the research was to determine the relationship between the burnout of the surveyed social workers, manifested in its various dimensions, and the level of their general occupational stress. In solving the main research problem, first of all, the diagnosis of burnout of the surveyed social workers (explained variable) was made. For this purpose, the LBQ Questionnaire (Santinello) was used, which is the Polish adaptation of the Italian Link Burnout Questionnaire (LBQ). The occupational stress of the surveyed employees (explanatory variable) was determined by using the Stress Feeling Questionnaire. An additional dimension was introduced into the questionnaire – a lie scale, which can serve as a reliable tool for the initial verification of the respondents’ statements. The statistical analyzes performed confirmed the adopted hypothetical assumptions about a statistically significant positive correlation between the two variables. For this reason, this issue requires constant research and analysis as well as adequate preventive actions. The article is one of the attempts to diagnose this phenomenon and contains specific conclusions that are not only cognitive but also utilitarian.

PL

Zawód pracownika socjalnego należy do profesji szczególnie narażonych na wypalenie zawodowe. Wynika to z pomocowego charakteru pracy, powodującego obciążenie emocjonalne będące skutkiem rosnących oczekiwań klienta i często ograniczonych możliwości ich realizacji, a także z poczucia odpowiedzialności za los klienta. Ponadto pracownicy socjalni mają świadomość odpowiedzialności moralnej za podejmowane decyzje wobec własnego sumienia, klienta, środowiska pracy czy przełożonych oraz świadomość odpowiedzialności prawnej. Ich stres zawodowy często potęguje konieczność wkraczania w sferę niezwykle wrażliwą, trudną i często złożoną klientów, są bowiem świadkami ludzkich nieszczęść, ich wyuczonej bezradności czy trudności adaptacyjnych uniemożliwiających funkcjonowanie społeczne bądź efektywne pełnienie ról rodzicielskich. Niekiedy pracownicy socjalni stają się ofiarami agresji ze strony roszczeniowych klientów. Celem przeprowadzonych badań było określenie zależności między wypaleniem zawodowym badanych pracowników socjalnych, przejawiającym się w różnych jego wymiarach, a poziomem ich ogólnego stresu zawodowego. Rozwiązując główny problem badawczy, dokonano w pierwszej kolejności diagnozy wypalenia zawodowego badanych pracowników socjalnych (zmienna wyjaśniana). W tym celu wykorzystano Kwestionariusz LBQ (Santinello), który jest polską adaptacją włoskiego kwestionariusza Link Burnout Questionnaire (LBQ). Natomiast stres zawodowy badanych pracowników (zmienna wyjaśniająca) określono poprzez zastosowanie Kwestionariusza Poczucia Stresu (KPS). Do kwestionariusza wprowadzono jako dodatkowy wymiar skalę kłamstwa, mogącą służyć jako wiarygodne narzędzie do wstępnej weryfikacji wypowiedzi osób badanych. Przeprowadzone analizy statystyczne potwierdziły przyjęte założenia hipotetyczne o istotnej statystycznie dodatniej korelacji pomiędzy dwiema zmiennymi. Z tego względu problematyka ta wymaga stałych badań i analiz oraz adekwatnych działań zapobiegawczych. Artykuł stanowi jedną z prób diagnozy tego zjawiska oraz zawiera określone konkluzje, mające charakter nie tylko poznawczy, lecz także utylitarny.

Keywords

EN

social worker; burnout; occupational stress; emotional burden

PL

pracownik socjalny; wypalenie zawodowe; stres zawodowy; obciążenie emocjonalne

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia
• Year: 2024
• Volume: 37
• Issue: 1
• Pages: 247-268

Dates

published

2024

Contributors

author

Katarzyna Nowosad

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wydział Pedagogiki i Psychologii

References

• Anczewska, M., Świtaj, P., Roszczyńska, J. (2005). Wypalenie zawodowe. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14(2), 67–77.
• Bańka, A. (2000). Psychologia pracy. Wypalenie zawodowe. W: J. Strelau (red.), Psychologia (T. 3; s. 283–320). Gdańsk: GWP.
• Bartkowiak, G. (2009). Człowiek w pracy. Od stresu do sukcesu w organizacji. Warszawa: PWE.
• Bera, R. (2021). Stres w pracy policjantów a ich style radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Resocjalizacja Polska, 21(1), 207–226. DOI: 10.22432/pjsr.2021.21.13
• Bilska, E. (2004). Jak Feniks z popiołów, czyli syndrom wypalenia zawodowego. Niebieska Linia, (4), 3–7.
• Burisch, M. (2000). W poszukiwaniu teorii – przemyślenia na temat natury i etiologii wypalenia. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 58–82). Warszawa: PWN.
• Chmiel, N. (2003). Psychologia pracy i organizacji. Gdańsk: GWP.
• Chodkiewicz, J. (2005). Zasoby osobiste w rozwoju człowieka. Cz. I. Remedium, (1), 14–15.
• Chrzanowska, I. (2004). Wypalenie zawodowe nauczycieli a ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim i uczniów o prawidłowym rozwoju na etapie szkoły podstawowej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Dudek, B., Waszkowska, M., Merecz, D., Hanke, W. (2004). Ochrona zdrowia pracowników przed skutkami stresu zawodowego. Łódź: IMP.
• Falewicz, A. (2017). Psychologiczne koncepcje stresu i radzenia sobie. Studia Paradyskie, 27, 279–293.
• Grzegorzewska, M. (2006). Stres w zawodzie nauczyciela. Specyfika, uwarunkowania i następstwa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Heszen-Niejodek, I. (2007). Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie. W: J. Strelau (red.), Psychologia (T. 3; s. 465–492). Gdańsk: GWP.
• Juczyński, Z., Ogińska-Bulik, N. (2009). Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• Kanios, A. (2017). Zagrożenie wypaleniem zawodowym pracowników socjalnych – porównanie środowiskowe. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 30(4), 107–117. DOI: 10.17951/j.2017.30.4.107
• Karney, J.E. (2007). Psychopedagogika pracy. Wybrane zagadnienia z psychologii i pedagogiki pracy. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Kirenko, J., Zubrzycka-Maciąg, T. (2011). Współczesny nauczyciel – studium wypalenia zawodowego. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Korlak-Łukasiewicz, A. (2001). Problem wypalenia zawodowego u pracowników socjalnych. Jak mu zaradzić? Praca Socjalna, (4), 3–21.
• Krzyszkowski, J. (1998). Elementy organizacji i zarządzania w pomocy społecznej. Łódź: Omega-Praxis.
• Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer.
• Lazarus, R.S., Folkman, S. (1986). Cognitive Theories of Stress and the Issue of Circularity. W: M.H. Appley, R. Trumbull (Eds.), Dynamics of Stress: Physiological, Psychological, and Social Perspectives (s. 63–80). New York: Plenum Press. DOI: 10.1007/978-1-4684-5122-1_4
• Mańkowska, B. (2022). Wypalenie zawodowe. Źródła, mechanizmy, zapobieganie. Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia.
• Maslach, C. (2000). Wypalenie w perspektywie wielowymiarowej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 13–31). Warszawa: PWN.
• Maslach, C., Leiter, M. (2010). Pokonać wypalenie zawodowe. Sześć strategii poprawienia relacji z pracą. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Nowosad, K. (2021). Wypalenie zawodowe funkcjonariuszy Policji a ich samoocena. Resocjalizacja Polska, 21(1), 247–266. DOI: 10.22432/pjsr.2021.21.15
• Pines, A.M. (2000). Wypalenie – w perspektywie egzystencjalnej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 32–57). Warszawa: PWN.
• Plopa, M., Makarowski, R. (2010). Kwestionariusz poczucia stresu. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• Santinello, M. (2014). Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego Link. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
• Sapilak, B.J. (2012). Wypalenie zawodowe personelu medycznego. W: A. Steciwko, A. Mastalerz-Migas (red.), Stres oraz wypalenie zawodowe (s. 47–59). Wrocław: Elsevier Urban & Partner.
• Sęk, H. (2000). Uwarunkowania i mechanizmy wypalenia zawodowego w modelu społecznej psychologii poznawczej. W: H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie (s. 83–112). Warszawa: PWN
• Sęk, H. (2011). Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. Warszawa: PWN.
• Sęk, H. (red.). (1996). Wypalenie zawodowe. Psychologiczne mechanizmy i uwarunkowania. Poznań: Zakład Wydawniczy K. Domke.
• Sęk, H. (red.). (2006). Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. Warszawa: PWN.
• Strelau, J. (2000). Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 1. Gdańsk: GWP.
• Szmagalski, J (2004). Stres i wypalenie zawodowe pracowników socjalnych. Warszawa: Instytut Rozwoju Służb Społecznych.
• Terelak, J. (1995). Stres psychologiczny. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
• Trawkowska, D. (2007). Wypalenie zawodowe wśród pracowników socjalnych i sposoby przeciwdziałania. W: S. Pawlas-Czyż (red.), Praca socjalna wobec współczesnych problemów społecznych. Materiały pomocnicze dla słuchaczy specjalizacji II stopnia w zawodzie pracownik socjalny (s. 47–60). Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”.
• Tucholska, S. (2009). Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Psychologiczna analiza zjawiska i jego osobowościowych uwarunkowań. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Wierzejska, J. (2017). Poczucie obciążenia pracą pedagogów funkcjonujących w zawodach pomocowych. Studium empiryczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Zbyrad, T. (2009). Stres i wypalenie zawodowe pielęgniarek, pracowników socjalnych i policjantów. Stalowa Wola: Wydawnictwo KUL.
• Zbyrad, T. (red.). (2008). Wypalenie zawodowe pracowników służb społecznych. Stalowa Wola: Wydawnictwo KUL.
• Ziarek, E. (2007). Zagrożenie wypaleniem zawodowym u pracowników pomocy społecznej. W: W. Poleszak (red.), Pomoc osobom wykluczonym społecznie (s. 59–69). Lublin: Fundacja Kultury Chrześcijańskiej „Artos”.
• Zubrzycka-Maciąg, T. (2013). Psychospołeczne uwarunkowania stresu nauczycielek szkół podstawowych i gimnazjum. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Identifiers

DOI

10.17951/j.2024.37.1.247-268

Biblioteka Nauki

34111907