Konflikt etniczny w tzw. Dolinie Preszewa. Rola religii prawosławnej w konflikcie

• Authors: Radosław Zenderowski , Rafał Wiśniewski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęto próbę określenia roli religii prawosławnej w konflikcie etnicznym serbsko- -albańskim w tzw. Dolinie Preszewa. Wspomniany konflikt pomiędzy podzielonymi etnicznie i konfesyjnie społecznościami wszedł w fazę zbrojną na przełomie XX i XXI wieku. Głównym źródłem wiedzy na temat roli religii prawosławnej w konflikcie oraz postrzegania jego specyfiki przez miejscowych Serbów były wyniki badań terenowych przeprowadzonych we wrześniu 2011 roku. Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej części przedstawiono ogólną charakterystykę konfliktu serbsko-albańskiego w tzw. Dolinie Preszewa, w drugiej – autorzy zastanawiają się nad rolą religii w konfliktach etnicznych, w trzeciej – krótko scharakteryzowano metodologię badań terenowych, w czwartej – zasadniczej – szczegółowo omówiono wyniki wspomnianych badań. Analiza wyników badań terenowych oparta została na czterech wątkach: a) defensywnym charakterze prawosławia, b) Serbskiej Cerkwi Prawosławnej jako instytucji religijnej i narodowej, c) postrzeganiu miejscowych i nowo przybyłych muzułmanów, d) postrzeganiu roli religii oraz innych czynników w lokalnym konflikcie etnicznym. W efekcie przeprowadzonych analiz autorzy doszli do wniosku o znikomej roli religii w konflikcie, który ma przede wszystkim podłoże ekonomiczne i ideologiczne. Religia bywa natomiast zręcznie instrumentalizowana. Po stronie serbskiej zauważalny jest przy tym wzmożony dyskurs wiktymizacyjny (Serbowie jako ofiara), łączący wątki narodowe i religijne.

EN

The aim of this paper is to determine the role of the Orthodox Christianity in the ethnic Serbian- Albanian conflict in the so-called Presevo Valley. This conflict between ethnically and religiously divided societies escalated to a military phase at the turn of the 20th century. The data on the role of the Orthodox Christianity in the conflict and the perception of its characteristics by local Serbs was acquired through the field research conducted in September 2011. The paper is divided into four sections. The first section includes a general description of the Serbian-Albanian conflict in the so-called Presevo Valley; the second part consists of a theoretical framework of the role of religion in ethnic conflicts; the third section contains a field research methodology; and the fourth, main part consists of the analysis of the field data. The analysis of the acquired data was organised in four thematic streams: (a) the defensive character of the Orthodox religion, (b) the Serbian Orthodox Church as a national and religious institution, (c) the perception of local and newcomer Muslims, (d) the perception of the role of religion and other factors in the local ethnic conflict. The conclusion coming from this article is that the religion plays a negligible role in the discussed conflict which was mostly influenced by economic and ideological factors. However, religion can be cleverly instrumentalised in a conflict. Additionally, on the Serbian side, there is visible an increased victimisation discourse (where Serbs are the victims) containing both national and religious motives.

Keywords

PL

EN

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K – Politologia
• Year: 2014
• Volume: 21
• Issue: 2

Dates

published

2014

online

2015-05-21

Contributors

author

Radosław Zenderowski

author

Rafał Wiśniewski

References

• Berljajoli, A. 2003. Albanci u Srbiji. Preševo, Bujanovac i Medveđa, Fond za humanitarno pravo/ Swe-dish Helsinki Committee for Human Rights, s. 10, 13, 28, 66.
• Brozović, Z. 2011. Territorial and Border Demarcation Disputes in the Western Balkans Case study: Territorial and boundary disputes between Serbia and Kosovo, Belgrade Centre for Security Policy, Belgrade, s. 7.
• Chałasiński, J. 1984. Wstęp, [w:] id., Młode pokolenie chłopów. Społeczne podłoże ruchów młodzieży wiejskiej w Polsce, t. I, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, s. XXVII–XXXI.
• Crépon, P. 1994. Religie a wojna, przeł. E. Burska, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk, s. 98–104.
• Fox, J. 2000. The Ethnic-Religious Nexus: The Impact of Religion on Ethnic Conflict, „Civil Wars” nr 3, s. 6–7.
• Fox, J. 2003. Are Religious Minorities More Militant than Other Ethnic Minorities?, „Alternatives” nr 28, s. 91–114.
• Fox, J. 2004. Is Ethnoreligious Conflict a Contagious Disease?, „Studies in Conflict & Terrorism” nr 27, s. 89–106.
• Gil, D. 2005. Prawosławie – Historia – Naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 31. Górny, A. 2005. Wybrane zagadnienia podejścia jakościowego w badaniach nad migracjami międzynarodowymi, „Przegląd Polonijny”, nr 3, s. 164.
• Hall, J. R. 2001. Religion and Violence: Social Processes in Comparative Perspective, rozdział przygotowany do druku w publikacji: Handbook for the Sociology of Religion, M. Dillon (red.), wersja z listopada 2001, mps (książka wydana w 2003 roku, Cambridge).
• Huszka, B. 2007. The Presevo Valley of Southern Serbia alongside Kosovo: The Case for Decentralisation and Minority Protection, CEPS Policy Briefs, Issue, s. 1.
• Juergensmeyer, M. 2000. Terror in the Mind of God: The Global Rise of Religious Violence, University of California Press, Berkeley, s. XI.
• Kłoskowska, A. 1984. Jakościowa i ilościowa analiza kultury symbolicznej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 39.
• Marsh, Ch. 2007. The Religious Dimension of Post-Communist “Ethnic” Conflict, „Nationalities Papers” nr 5, s. 817, 820, 822.
• Rock, S. 2004. Introduction: religion, prejudice and conflict in the modern world, „Patterns of Prejudice”, nr 2, s. 104.
• Seroka, M. 2012. Region tzw. Doliny Preszewa (Preszewo, Bujanowac) oraz Miedwiedzi, [w:] My już jesteśmy zjedzeni… Rola i znaczenie prawosławia w konflikcie etnicznym w Dolinie Preszewa, R. Zenderowski (red.), Instytut Politologii UKSW, Warszawa, s. 294, 317–320. Styrczula, M. 2012. Konflikt serbsko-albański w tzw. Dolinie Preszewa i Miedwiedzi, [w:] My już jesteśmy zjedzeni… Rola i znaczenie prawosławia w konflikcie etnicznym w Dolinie Preszewa, R. Zenderowski (red.), Instytut Politologii UKSW, Warszawa, s. 327–333.
• Świdlicki, A. 2000. Walka o tron. Buddysta – tak, katolik – nie, „Decydent & Decision Maker”, nr 6 http://www.decydent.pl/archiwum/wydanie_40/walka-o-tron_1064.html, (dostęp 29.07.2011).
• Sztompka, P. 2002. Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków, s. 254. Tesař, F. 2007. Etnické konflikty, Portál, Praha, s. 111–112.
• Wilson, B. 1994. Religion and the Affirmation of Identity, „Revista de antropologia social”, nr 3, s. 118.
• Wydra, K., Żyła, M. 2007. Hotel Prisztina, „Znak”, nr 628 http://www.miesiecznik.znak.com.pl/Tekst/ pokaz/9571/3, (dostęp 29.07.2011).
• Wyka, A. 1993. Badacz społeczny wobec doświadczenia, IFiS PAN, Warszawa.
• Zenderowski, R., Wiśniewski, R., Zarzecki, M. 2012. Religia (prawosławna) w konflikcie etnicznym w tzw. Dolinie Preszewa i Miedwiedzi: wyniki badań terenowych, [w:] My już jesteśmy zjedzeni… Rola i znaczenie prawosławia w konflikcie etnicznym w Dolinie Preszewa, R. Zenderowski (red.), Instytut Politologii UKSW, Warszawa, s. 349–436.

Identifiers

DOI

10.17951/k.2014.21.2.7