„Ukryta opcja niemiecka” – mniejszość niemiecka i śląska grupa etniczna w przestrzeni publicznej. Studium przypadku

• Authors: Anna Muś , Krystyna Mazalik
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The aim of the article is a study into legal instruments for minority protection from discrimination in public space based on ethnic or national origin. As an example a case study of a phrase „concealed German option” and its consequences for German minority and Silesian ethnic group is used. The research question is as follows: how legal instruments for protection from discriminatory language in public space are shaped in relation to non-dominant groups with diverse legal status? The hypothesis assumes, that legal status of the group have a significant meaning for protection from discrimination of the group as a whole, but also for individuals who belong to the group from actions degrading human dignity. The structure of the article encompasses an introduction to the situation of German minority in Poland and Silesian ethnic group, legal documents analysis and analysis of the social and political circumstances of functioning of both groups in public space. The conclusion states, that both German minority and Silesian ethnic group are discriminated in public space, what is especially related to limitations of the right to cultivate and manifest one's own identity. Despite this situation, existing legal instruments are not enough to change it, furthermore – their today's application only deepens the problem.

PL

Celem niniejszego artykułu jest zbadanie narzędzi ochrony grup mniejszościowych przed dyskryminacją w przestrzeni publicznej ze względu na pochodzenie etniczne lub narodowe. Jako przykład posłuży studium przypadku określenia „ukryta opcja niemiecka” i jego konsekwencje dla mniejszości niemieckiej i śląskiej grupy etnicznej. Pytanie badawcze zostało ujęte w następujący sposób: jak kształtują się instrumenty ochrony prawnej przed dyskryminującym językiem w przestrzeni publicznej w odniesieniu do grup niedominujących o różnym statusie prawnym? Struktura artykułu obejmuje wprowadzenie do problematyki mniejszości niemieckiej w Polsce oraz śląskiej grupy etnicznej, analizę aktów prawnych oraz kontekstu społeczno-politycznego funkcjonowania obu wymienionych grup w przestrzeni publicznej. Konkluzjaartykułu wskazuje, że zarówno mniejszość niemiecka, jak i śląska grupa etniczna w przestrzeni publicznej podlegają różnorakim przejawom dyskryminacji, związanej przede wszystkim z ograniczaniem prawa do kultywowania i manifestowania swej tożsamości. Mimo to istniejące instrumenty prawne nie wystarczają, by zmienić ten stan rzeczy, co więcej – aktualne ich stosowanie jedynie go pogłębia.

Keywords

EN

discrimination; hate speech; German minority; Silesians

PL

dyskryminacja, hate speech, mniejszość niemiecka, Ślązacy

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K – Politologia
• Year: 2019
• Volume: 26
• Issue: 1

Dates

published

2019

online

2019-06-30

Contributors

author

Anna Muś

author

Krystyna Mazalik

References

• Akt Końcowy KBWE Helsinki z 1 sierpnia 1975 roku, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Berdychowska, B. 1998. Mniejszości narodowe w Polsce. Praktyka po 1989 roku, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
• Commentary of the Working Group on Minorities to The UN Declaration on the Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities, E/CN.4/Sub.2/2005/2, ONZ 2005.
• Council of Europe Committee of Ministers Recommendation No. R (97) 20 of the Committee of Ministers to Member States on “Hate speech” adopted on 30 October 1997.
• Czapliński, M. 2002. Dzieje Śląska od 1806–1945 roku, [w:] Historia Śląska, M. Czapliński (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 250–414.
• Deklaracja Podstawowych Praw i Wolności z 12 kwietnia 1989 roku. Deklaracji praw osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych z 18 grudnia 1992 roku, rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ A/RES/47/135.
• Dekret z dnia 13 września 1946 roku o wyłączeniu ze społeczeństwa polskiego osób narodowości niemieckiej, Dz.U. 1946 nr 55 poz. 310.
• Dziurok, A., Linek, B. 2011. W Polsce Ludowej (1945–1989, [w:] Historia Górnego Śląska, J. Bahlcke, D. Gwarecki, R. Kaczmarek (red.), Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Gliwice–Opole, s. 267–285.
• Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych z 5 listopada 1992 roku, Dz.U. 2009 nr 137 poz. 1121.
• Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950, Dz.U. 1993 nr 61 poz. 284.
• Farkas, L. 2017. The meaning of racial or ethnic origin in EU law: between stereotypes and identities, European network of legal experts in gender equality and non-discrimination, Publications Office of the European Union, Luxembourg.
• Generalna rekomendacja nr 8 Komitetu do spraw Wyeliminowania Dyskryminacji Rasowej z 22 sierpnia 1990, przyjęta w rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ A/45/18.
• Gerlich, M.G. 1994. „Śląska krzywda” – przejaw zbiorowego poczucia poniżenia wśród górnośląskiej rodzimej ludności (okres międzywojnia), „Etnografia Polska”, t. 38, z. 1–2, s. 5–24.
• Goworko-Składanek, B. 2017. Stosunek Polaków do mniejszości narodowych i etnicznych na podstawie ogólnopolskich sondaży przeprowadzonych przez CBOS w latach 1991–2015, [w:] Dialog kultur czy zarzewie konfliktów? Problematyka mniejszości narodowych i etnicznych w Europie, T. Gajownik, P. Pietnoczka, K. Sidorkiewicz (red.), Wydawnictwo UWM, Olsztyn, s. 235–249.
• Grześkowiak, A., Wiak, K. (red.), 2008. Kodeks karny. Komentarz, Wyd. 5, C.H. Beck, Warszawa.
• Janusz, G. 2008. Definiowanie mniejszości w dokumentach międzynarodowych i aktach prawa wewnętrznego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio K: Politologia”, vol. XV, nr 2, s. 95–124.
• Janusz, G. 2011. Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Kaczyński: Zakamuflowaną opcją niemiecką jest śląskość w wydaniu RAŚ, „Polska The Times” 6.04.2011, http://www.polskatimes.pl/artykul/389276,kaczynski-zakamuflowana-opcja-niemiecka-jest-slaskosc-w-wydaniu-ras,id,t.html (dostęp: 29.05.2018).
• Kara za groźby wobec przedstawicieli mniejszości niemieckiej, „LEX” 2.10.2017, http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/kara-za-grozby-wobec-przedstawicieli-mniejszosci-niemieckiej (dostęp: 29.05.2018).
• Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 12 grudnia 2007 roku, Dz. Urz. UE 2016 C 202 02.
• Katarzyna TS, „Ukryta opcja niemiecka” szczerzy kły: Ruch Autonomii Śląska oskarża Polskę o etnobójstwo Ślązaków, „wPrawo.pl” 7.01.2018, http://wprawo.pl/2018/01/07/ukryta-opcja-niemiecka-szczerzy-kly-ruch-autonomii-slaska-oskarza-polske-o-etnobojstwo-slazakow/ (dostęp: 29.05.2018).
• Kijonka, J. 2016. Tożsamość współczesnych Górnoślązaków. Studium socjologiczne, Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski, Katowice.
• Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r., Dz.U. z 2017r. poz. 2204.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483.
• Konwencja nr 11 Międzynarodowej Organizacji Pracy z 12 listopada 1921 roku, Dz.U.25.54.378.
• Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych z 1 lutego 1995 roku, Dz.U. 2002 nr 22 poz. 209.
• Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 7 marca 1966 roku, Dz.U. 69.25187.
• Kurcz, Z. 1995. Mniejszość niemiecka w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Łodziński, S. 2005. Równość i różnica. Mniejszości narodowe w porządku demokratycznym w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Madajczyk, P. (red.) 2008. Mniejszości narodowe w Polsce. Państwo i społeczeństwo polskie a mniejszości narodowe w okresach przełomów politycznych (1944–1989), Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych Społecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 roku, Dz.U. 1977 nr 38 poz. 169.
• Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych i Obywatelskich z 16 grudnia 1966 roku, Dz.U. 1977 nr 38 poz. 167.
• Mikołajczyk, B. 1996. Mniejszości w prawie międzynarodowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Mucha, J. 1999. Kultura dominująca jako kultura obca, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Myślińska, M., Radoniewicz, F. 2013. Prawnokarna ochrona mniejszości narodowych i etnicznych w prawie karnym wybranych państw europejskich – przestępstwa na tle rasistowskim i ksenofobicznym (przestępstwa z nienawiści), [w:] Mniejszości narodowe w państwa Unii Europejskiej: stan prawny i faktyczny, E. Godlewska, M. Lesińska-Staszczuk (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 25–40.
• Nijakowski, L.M. 2004. O procesach narodowotwórczych na Śląsku, [w:] Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, L.M. Nijakowski (red.), Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Patryk Jaki kontra Paweł Kukiz na Facebooku. Poszło o większe Opole, „Gazeta Wyborcza” 30.12.2016, http://opole.wyborcza.pl/opole/1,35086,21183488,patryk-jaki-kontra-pawel-kukiz-na-facebooku-poszlo-o-wieksze.html?disableRedirects=true (dostęp: 29.05.2018).
• Płatek, M. 2010. Mowa nienawiści – przesłanka depenalizacji, [w:] Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne społeczne, R. Wieruszowski, M. Wyrzykowski, A. Bodnar, A. Gliszczyńska Grabias (red.), Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2010.
• Pobici za mówienie po niemiecku: eskalacja ataków rasistowskich w polskich miastach, „Newsweek Polska” 4.12.2017, http://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/niemcy-pobici-w-lodzi-bilans-atakow-rasistowskich-w-polsce,artykuly,419988,1.html (dostęp: 29.05.2018).
• Polak, B. 2004. Być Ślązakiem, „Biuletyn IPN”, nr 6–7, s. 4–33.
• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 roku, rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 217 A (III).
• Projekt ustawy 2699: http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2699 (dostęp: 29.05.2018).
• Raport o stanie Rzeczypospolitej, Prawo i Sprawiedliwość (przyjęte uchwałą Rady Politycznej), Warszawa 2011.
• Raport z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002, 2004. GUS, Warszawa.
• Recommendation CM/RecChL (2015) 6 of the Committee of Ministers on the application of the European Charter for Regional or Minority Languages by Poland (Adopted by the Committee of Ministers on 1 December 2015 at the 1242nd meeting of the Ministers’ Deputies).
• Recommendation RecChL (2011) 4 of the Committee of Ministers on the application of the European Charter for Regional or Minority Languages by Poland (Adopted by the Committee of Ministers on 7 December 2011 at the 1129th meeting of the Ministers’ Deputies).
• Report of the Committee of Experts on the Charter (2015). Rada Europy: https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016806dc5fc (dostęp:
• 29.05.2018).
• Rosenbaum, S. 2012. Za kolczastym drutem. System obozowy na Górnym Śląsku po 1945 roku, [w:] Tragedia Górnośląska jako barometr współczesnego dyskursu o Polakach i o Niemcach, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Gliwice–Opole, s. 7–14.
• Sekuła, E.A. 2009. Po co Ślązakom potrzebny jest naród Niebezpieczne związki między autonomią i separatyzmem, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Sozański, J. 2002. Ochrona mniejszości w systemie uniwersalnym, europejskim i wspólnotowym, C.F. Müller Akademia Prawa Kodeks, Warszawa.
• Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa Polski. Narodowy Spis Powszechny 2011 (2015), GUS, Warszawa.
• Szmeja, M. 2017. Śląsk – bez zmian (?) Ludzie, kultura i społeczność Śląska w perspektywie postkolonialnej, Zakład wydawniczy NOMOS, Kraków.
• The Protection of Minorities in European Union. Thematic Comment no. 3 (2005). E.U. Network of Independent Experts on Fundamental Rights, http://ec.europa.eu/justice/fundamental-rights/files/cfr_cdf_them_comments2005_en.pdf (dostęp: 29.05.2018).
• Third Opinion on Poland adopted on 28 November 2013 by Advisory Committee on the Framework Convention for the Protection of National Minorities https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168008c6a1 (dostęp: 29.05.2018).
• Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisany w Bonn dnia 17 czerwca 1991 roku, Dz.U. 1992 nr 14 poz. 56.
• Ustawa konstytucyjna z 15 lipca 1920 roku zawierający Statut Organiczny Województwa Śląskiego, Dz.U. 1920 nr 73 poz. 497.
• Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych i języku regionalnym z 6 stycznia 2005 roku, Dz.U. 2005 nr 17 poz. 141 z późn. zm.
• Wanatowicz, M.W. 2004. Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości? Postawy narodowe ludności autochtonicznej Górnego Śląska w latach 1945–2003 w świadomości społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 132–156.
• Wystąpienie do Prezes Rady Ministrów Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara z 15 grudnia 2016: https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Wyst%C4%85pienie%20do%20Prezes%20Rady%20Ministr%C3%B3w%20w%20sprawie%20zmiany%20granic%20gmin%20w%20wojew%C3%B3dztwie%20opolskim.pdf (dostęp: 29.05.2018).
• Załącznik nr I do III Raportu dla Sekretarza Generalnego Rady Europy z realizacji przez Rzeczpospolitą Polską postanowień Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych (2012), Warszawa.

Identifiers

DOI

10.17951/k.2019.26.1.159-177