O możliwościach i ograniczeniach matematyzacji nauk biologicznych w XVII i XVIII wieku

• Authors: Zbigniew Pietrzak
• Languages of publication: DE

Abstracts

DE

Im 17. und 18. Jahrhundert fand die Mathematisierung der Naturwissenschaften statt. Dieser Prozess beruhte unter anderem auf der quantitativen Auffassung des Forschungsgegenstands, der mathematischen Definierung grundsätzlicher Begriffe und der mathematischen Strukturierung jener Wissenschaften. Der Prozess der Mathematisierung hing auch von den in ihnen funktionierenden philosophischen Ideen ab, die ihn begünstigen oder ihn vereiteln konnten. Die Eigentümlichkeit der Naturwissenschaften beruhte unter anderem darauf, dass sie von philosophischen Ideen wie Aristotelismus, Vitalismus, Organizismus, Mechanizismus konstituiert wurden, die sich auf die Begriffe der Seele, des Willens und der Empfindungen beriefen.

EN

During the 17th and 18th centuries natural sciences were undergoing a mathematization. This process consisted, among other, in a quantitative approach to objects being researched; in delivering mathematical definitions for fundamental concepts and in shaping mathematical structures of natural sciences. The mathematization understood as a process was depended on some philosophical ideas already present in sciences, what might or might not start up the process of mathematization. Specificity of biological sciences rested on the fact they were being established by philosophical ideas, such as aristotelianism, vitalism, organicism or mechanicism, which referred to the notion of soul, will, experience. Summarised by Zbigniew Pietrzak 

PL

W XVII i XVIII wieku dokonywała się matematyzacja nauk przyrodniczych. Proces ten polegał, między innymi, na ilościowym ujęciu przedmiotu badań, matematycznym zdefiniowaniu podstawowych pojęć oraz nadania tym naukom matematycznej struktury. Proces matematyzacji zależał także od funkcjonujących w tych naukach filozoficznych idei, które mogły mu sprzyjać bądź go uniemożliwiać. Specyfika nauk biologicznych polegała między innymi na tym, iż konstytuowały je filozoficzne idee, takie jak arystotelizm, witalizm, organicyzm czy mechanicyzm, które odwoływały się do pojęć duszy, woli, doznań.

Keywords

DE

Mathematisierung; Biologie; Mechanizismus; Vitalismus; Organizismus; Seele; Kraft; Bewegung

EN

mathematization; biology; mechanics; vitalism; organicism; soul; force; motion

PL

matematyzacja; biologia; mechanicyzm; witalizm; organicyzm; dusza; siła; ruch

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2015
• Issue: 15

Dates

published

2015

online

2015-12-15

Contributors

author

Zbigniew Pietrzak

References

• Bacon F., Novum organum, tłum. J. Wikarjak, PWN, Warszawa 1955.
• Bednarczyk A., Filozofia biologii europejskiego Oświecenia, PWN, Warszawa 1984.
• Hall A. R., Biologia opisowa i systematyka, [w:] tenże, Rewolucja naukowa, tłum. T. Zembrzuski, PAX, Warszawa 1966.
• Heller M., Życiński J., Wszechświat – maszyna czy myśl, PTT, Kraków 1988.
• Filozofia a nauka, red., Z. Cackowski, PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987.
• Kline M., Matematyka a świat fizyczny, tłum. A. Sobotka, PWN, Warszawa 1964.
• Krebs J. R., Davis N. B, Wprowadzenie do ekologii behawioralnej, tłum. M. Golachowski, PWN, Warszawa 2014.
• Newton I., Matematyczne zasady filozofii przyrody, tłum., wstęp i komentarz J. Wawrzycki, Wydawnictwo Konsorcjum Akademickie, Kraków 2001.
• Pietrzak Z., Wybrane aspekty matematyzacji nauk przyrodniczych do XVIII wieku, [w:] Rezonujący rozum nauki a rozumność intuicji, red. G. Żurkowska, S. Blandzi, Wydawnictwo Rolewski, Wydawnictwo Uczelniane WSG w Bydgoszczy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2009.
• Stewart I., Matematyka życia, tłum. B. Bieniok, E. L. Łokas, Prószyński i S-ka, Warszawa 2014.
• Stewart I., Matematyka życia, tłum. B. Bieniok, E.L. Łokas, Prószyński i S-ka, Warszawa 2014.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2015.15.107