Obcy czy po prostu Inny? Wybrane etyczne aspekty dehumanizacji

• Authors: Dawid Wincław
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na pytanie czy specyficzny sposób postrzegania „obcego”, zbadany i opisany przez psychologię społeczną, ma swój filozoficzny odpowiednik w naukach o moralności oraz czy możliwe jest przejście z refleksji psychologicznej do namysłu etycznego. Autor rozważa także szczególny charakter trzech rodzajów relacji „my – oni”, „swoi – obcy”, „ja – ty”. W ustaleniu różnic i podobieństw między refleksją filozoficzną a psychologiczną wykorzystany został podział dehumanizacji ze względu na formy, które może ona przybierać, zaproponowany przez włoską badaczkę, Chiarę Volpato. W wyniku szczegółowych analiz autor dochodzi do wniosku, że pewnym remedium na kategorialny i esencjalizujący charakter dehumanizacji jest zwrócenie się ku relacji „ja – ty”, opisywanej przez filozofię dialogu. Zwrot ten mógłby przyczynić się do zapobiegania szkodliwym antagonizmom społecznym i pozwala dostrzec w „Innym” nie wrogie i zagrażające indywiduum, lecz równorzędnego uczestnika dialogicznej relacji. 

DE

Der Artikel bildet den Versuch einer Antwort auf die Frage, ob die spezifische, durch Sozialpsychologie erforschte und beschriebene Wahrnehmungsweise des „Fremden“ ihre philosophische Entsprechung in den Moralwissenschaften hat und ob der Übergang von einer psychologischen zu einer ethischen Reflexion möglich ist. Der Verfasser erwägt auch den besonderen Charakter der drei Beziehungsarten „wir – sie“, „Eigene – Fremde“, „Ich – Du“. Bei der Feststellung von Unterschieden und Ähnlichkeiten zwischen der philosophischen und der psychologischen Reflexion wurde die Gliederung der Dehumanisierung aufgrund der von ihr angenommenen Formen verwendet, die von der italienischen Forscherin Chiara Volpato vorgeschlagen wurde. Infolge detaillierter Analysen kommt der Verfasser zum Schluss, dass ein gewisses Hilfsmittel gegen den kategorialen und essentialisierenden Charakter der Dehumanisierung die Wende zur Beziehung „Ich – Du“ bildet, die von der Philosophie des Dialogs beschrieben wird. Diese Wende könnte zur Vorbeugung schädlicher sozialer Antagonismen beitragen und lässt in dem „Anderen“ nicht ein feindliches und bedrohliches Individuum, sondern einen gleichwertigen Teilnehmer einer dialogischen Relation wahrnehmen. 

EN

The paper attempts to answer the question as to whether the specific way of perceiving “the Other”, as examined and described by social psychology, has its own philosophical equivalent in the science of morality and if it is therefore possible to pass from psychological to ethical reflection. The author also considers the specific character of three kinds of relationship: “I – thou”, “we – others”, and “own people – strangers”. In determining the differences and similarities between philosophical and psychological reflection, the dehumanisation division was used as a reference point, as proposed by the Italian researcher Chiara Volpato, due to the particular forms which it can take. As a result of detailed analysis, the author comes to the conclusion that certain remedies for the categorical and essentialising character of dehumanisation could be a turn towards the “I – thou” relationship, well described by the philosophy of dialogue. This, in turn, could contribute to the prevention of harmful social antagonisms and allow one to notice that “the Other” is not a hostile and threatening individual, but rather an equal partner in a dialogical relationship.

Keywords

PL

dehumanizacja; Inny; Obcy; esencja; infrahumanizacja; dialog; antagonizm

DE

Dehumanisierung; der Andere; der Fremde; Essenz; Infrahumanisierung; Dialog; Antagonismus

EN

dehumanisation; the Other; stranger; essence; infrahumanisation; dialogue; antagonizm

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2016
• Issue: 19

Dates

published

2016

online

2017-01-30

Contributors

author

Dawid Wincław

References

• Agamben G., Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
• Allport G. W., The nature of prejudice, Addison-Wesley, New York 1954.
• Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, t. 1–2, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, War-szawa 2008.
• Arendt H., My uchodźcy, „Przegląd Polityczny” 2002, nr 55.
• Arystoteles, Etyka nikomachejska, tłum. D. Gromska, PWN, Warszawa 2007.
• Bandura A., Moral disengagement in the perpetration of inhumanities, “Personality and Social Psychology Review” 1999, vol. 3.
• Baran T., Dehumanizacja w stosunkach międzygrupowych. Czy „obcy” to też człowiek?, War-szawa 2007.
• Dizionario di italiano, Garzanti Linguistica, 2011.
• Haslam N., Rotschild L., Ernst D., Essentialist beliefs about social categories, “British Journal of Social Psychology” 2000, vol. 39.
• Jahoda G., Images of Savages: Ancient Roots of Modern Prejudice in Western Culture, Routledge, London 1999.
• Le Bras-Chopard A., Le zoo des philosophes. De la bestialisation à l’exclusion, Plon, Paris 2000.
• Leyens J.-Ph., Demoulin S., Vaes J., Gaunt R., Paladino M.P., Infra-humanization: The wall of group differences, “Journal of Social Issues and Policy Review” 2007, vol. 1.
• Lindqvist S., Utrota varenda jävel, Albert Bonniers Förlag, Stockholm 1992.
• MacKinnon C. A., Are Women Human? And Other International Dialogues, Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge MA 2007.
• MacKinnon C. A., Toward a Feminist Theory of the State, Harvard University Press, Cam-bridge MA 1989.
• Papadaki E., Sexual objectification: From Kant to contemporary feminism, “Contemporary Political Theory” 2007, vol. 6(3), s. 330–348.
• Papadaki E., What is objectification?, “Journal of Moral Philosophy” 2010, vol. 7(1), s. 16–36.
• Picker E., Godność człowieka a życie ludzkie. Rozbrat dwóch fundamentalnych wartości jako wyraz narastającej relatywizacji człowieka, Oficyna Naukowa, Warszawa 2007.
• Poza stereotypy. Dehumanizacja i esencjalizm w postrzeganiu grup społecznych, red. M. Dro-gosz, M. Bilewicz, M. Kofta, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012.
• Rand A., Cnota egoizmu. Nowa koncepcja egoizmu, Zysk i S-ka, Poznań 2000.
• Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 2015.
• Spaemann R., Osoby. O różnicy między „kimś” a „czymś”, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001.
• Todeschini G., Visibilmente crudeli. Malviventi, persone sospette e gente qualunque dalMedio-evo all’età moderna, Il Mulino, Bologna 2007.
• Volpato Ch., Negare l'altro. La deumanizzazione e le sue forme, „Psicoterapia e scienze uma-ne” 2013, vol. XLVII, http://www.researchgate.net/publication/269677889 [dostęp: 09.04.2016].
• Zimbardo P., Efekt Lucyfera. Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?, PWN, Warszawa 2013.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2016.19.93