Fantastyczno-widmowy pogląd na rzeczywistość S. I. Witkiewicza

• Authors: Andrzej Ostrowski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Punktem wyjścia rozważań S. I. Witkiewicza, nie tylko filozoficznych, był „świat wewnętrzny” wyrażony w kategorii podmiotu – „Ja” wraz z założeniami poglądu życiowego. Celem artykułu jest wykazanie na dwóch wybranych przykładach twórczości Witkiewicza (literackiej oraz popularyzującej filozofię), w jaki sposób próbuje on wyjść ze „świata wewnętrznego”, czyli przełamać solipsyzm, który ze względu na przyjęte założenia pojawił się w jego twórczości jako niechciana konsekwencja. Według Witkiewicza solipsyzm to fantastyczno-widmowy pogląd na rzeczywistość, ale pomimo to miał on trudności z wykazaniem możliwości przełamania solipsyzmu. Dlatego w desperacji – to teza rozważań – wykorzystuje pozamerytoryczne rozwiązanie, jakim jest enuncjacja stanowiska realizmu monadystycznego. Konsekwencją tego jest odrzucenie solipsyzmu, ale w ujęciu interpretacyjnym nie jest to rozwiązanie filozoficznie satysfakcjonujące.

DE

Den Ausgangspunkt der nicht nur philosophischen Betrachtungen von S. I. Witkiewicz bildete die "innere Welt", die in der Kategorie des Subjekts - des Ich zusammen mit den zugrundeliegenden Prämissen der Weltanschauung zum Ausdruck kommt. Das Ziel des Artikels ist es, am Beispiel von zwei ausgewählten Werken von Witkiewicz (einem literarischen und einem populärphilosophischen) aufzuzeigen,  auf welche Weise er die "innere Welt" zu verlassen versucht, also den Solipsismus zu durchbrechen, der aufgrund der Annahmen als ungewollte Folge in seinem Werk erschienen ist. Obwohl Witkiewicz den Solipsismus für eine fantastisch-geisterhafte Anschauung der Wirklichkeit hielt, hatte er Schwierigkeiten mit dem Nachweis, wie man den Solipsismus überwinden kann. In der Verzweiflung, so meine These, verwendet er eine nicht inhaltsbezogene Lösung, die die Enunziation des Standpunktes des monadistischen Realismus ist. Das zieht die Ablehnung des Solipsismus nach sich, was in der interpretatorischen Auffassung keine philosophisch befriedigende Lösung ist.

EN

Stanisław Ignacy Witkiewicz (Polish writer, painter, philosopher, playwright and novelist, commonly known as Witkacy) focuses his reflections, philosophical and other ones, along with world outlook assumptions, on “the inner world” phrased in the category of subject – “I”. Two samples of Witkiewicz’s output ( from his literary and popular philosophy works) are referred to with the aim of demonstrating his attempt at getting out of “the inner world”, that is at refuting solipsism which emerged in his works as unwanted consequence of his philosophy. Although Witkiewicz considered solipsism as a fantastic and spectral view of reality, he found it difficult to bear out that solipsism could be disproved. Hence – arguably in despair - he tries a non-substantive solution by enunciating the monadic realism. Consequently, solipsism is rejected but in interpretive terms such a solution is not philosophically satisfying.

Keywords

PL

Witkiewicz, solipsyzm, enuncjacja

DE

Witkiewicz; Solipsismus; Enunziation

EN

Witkiewicz; solipsism; enunciation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2017
• Issue: 23

Dates

published

2017

online

2018-07-15

Contributors

author

Andrzej Ostrowski

References

• Arystoteles. Zachęta do filozofii. Przełożył Kazimierz Leśniak. Warszawa: PWN, 1988.
• Bocheński, Tomasz, Powieści Witkacego. Sztuka i mistyfikacja. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1994.
• Dąbrowska, Emilia, Sztuka albo życie. Estetyka modernistyczna „Jedynego wyjścia” Stanisława Ignacego Witkiewicza. Kraków: Universitas, 2005.
• Dombrowski, Maciej. „Filozofia w przebraniu powieści. O Jedynym wyjściu Stanisława Ignace-go Witkiewicza.” Rocznik Podhalański , 2016, t. XI: Wokół Witkiewiczów: 339–364.
• Kołakowski, Leszek. Horror metaphysicus. Tłum. Maciej Panufnik. Warszawa: Res Publica, 1990.
• Micińska, Anna. Nota wydawnicza. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Jedyne wyjście., opr. Anna Micińska, 246–295. Warszawa: PIW, 1993.
• Ostrowski, Andrzej. „In the Metaphysical Illusions.” W: Witkacy. Logos and Elements, ed. by Teresa Pękala, 137–144. Frankfurt am Main: Peter Lang Edition, 2017.
• Ostrowski, Andrzej. „Wspomnienia »Ja«, czyli o próbie przełamania solipsyzmu przez S. I. Witkiewicza.” Rocznik Podhalański, 2016, t. XI: Wokół Witkiewiczów: 303–318.
• Soin, Maciej. Filozofia Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: FNP, 1995.
• Witkiewicz, Stanisław Ignacy. Jedyne wyjście, oprac. Anna Micińska. Warszawa: PIW 1993.
• Witkiewicz, Stanisław Ignacy. Krytyka pracy Joachima Metallmanna o Alfredzie Whiteheadzie. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Nauki ścisłe a filozofia i inne pisma filozoficzne (1933–1939), oprac. Maciej Dombrowski i Magdalena Bizior-Dombrowska, 374–476. Warszawa: PIW 2014.
• Witkiewicz, Stanisław Ignacy. „Wstęp do filozofii dla laika.” W: Nauki ścisłe a filozofia i inne pisma filozoficzne (1933–1939). Stanisław Ignacy Witkiewicz, oprac. Maciej Dombrowski i Magdalena Bizior-Dombrowska, 203–226. Warszawa: PIW, 2014.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2017.23.27