Czyste pojęcia intelektu oraz transcendentalna jedność apercepcji jako źródła dialektyki Hegla

• Authors: Maciej Wodziński
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Analiza przeprowadzona w niniejszym artykule pokazuje, jak wpływową inspiracją dla stworzenia przez Hegla swojej koncepcji dialektyki była Kantowska tablica czystych pojęć intelektu i pojawiające się w jej obrębie relacje między poszczególnymi kategoriami. Jak zostało wykazane pojawiające się w Nauce Logiki pojęcia, takie jak początek, jedność wielości, stawanie się czy istnienie, bazują na Kantowskich kategoriach ogółu, stosunku, czy jakości. Również w oparciu o Kantowskie kategorie, lecz tym razem z grupy modalności, Hegel tworzy swoją dialektykę tego, co konieczne, łącząc ze sobą to, co przypadkowe (a u Kanta możliwe) z tym, co istniejące. Oprócz dokładnej analizy „rodowodu” tych zapożyczeń, artykuł wskazuje również, że takie koncepcje, jak transcendentalna jedność apercepcji, intelekt intuitywny, idea nieśmiertelności duszy i ogólny prymat rozumu praktycznego nad teoretycznym (przejęte przez Fichtego oraz Schellinga od Kanta), stały się fundamentem Heglowskiej koncepcji absolutu w kształcie, jaki znamy obecnie.

DE

Die im vorliegenden Artikel durchgeführte Analyse macht deutlich, welchen Einfluss Kants Tafel der reinen Begriffe des Verstandes und die in ihrem Rahmen erscheinenden Beziehungen zwischen einzelnen Kategorien als Inspiration für die Entstehung des Hegelschen Entwurfes der Dialektik hatte. Wie es gezeigt wurde, gründen die in der Wissenschaft der Logik entwickelten Begriffe wie Anfang, Einheit der Vielfalt, Werden oder Sein auf Kantischen Kategorien der Allgemeinheit, der Relation und der Qualität. In Anlehnung an Kantische Kategorien aus der Gruppe der Modalität schafft Hegel seine Dialektik des Notwendigen, indem er das Zufällige (was jedoch bei Kant das Mögliche ist) mit dem Seienden verbindet. Außer einer genauen Untersuchung der "Abstammung" dieser Entlehnungen, verweist der Artikel auch darauf, dass solche Konzepte wie die transzendentale Einheit der Aperzeption, intuitiver Verstand, die Idee der Unsterblichkeit der Seele und das allgemeine Primat der praktischen Vernunft vor der theoretischen (Fichte und Schellling übernahmen es von Kant) zur Grundlage von Hegels Entwurf des Absoluten in der uns heute bekannten Form wurden.

EN

Analyzed  is the impact  that Kant’s table of pure concepts of understanding and the relations between its specific categories had on Hegel’s dialectics concept. The author observes that concepts which appear in the first part of Science of Logic such as Beginning, Unity of Multiplicity, Mediation or  Being are based on Kant’s categories such as Totality, Relation or Quality. Also based on Kant’s categories, but  those from the modality group, Hegel creates his dialectics of what is necessary by combining that which is accidental ( yet possible, in Kant’s case) with that which is existing. Aside from a precise analysis of the “heritage” of these references, the author notes that concepts such as transcendental unity of apperception, intuitive intellect, the idea of soul immortality and the overall domination of practical reason over the theoretical  one (taken by Fichte and Schelling from Kant), became the foundation of Hegel’s concept of Absolute in the shape that we know it now.

Keywords

PL

czyste pojęcia intelektu; transcendentalna jedność apercepcji; Hegla krytyka Kanta; ogląd intelektualny

DE

reine Begriffe des Verstandes; transzendentale Einheit der Aperzeption; Hegels Kritik von Kant; intellektuelle Anschauung

EN

pure concepts of understanding; transcendental unity of apperception; Hegel’s critique of Kant; intellectual intuition

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2018
• Issue: 26

Dates

published

2018

online

2019-01-22

Contributors

author

Maciej Wodziński

References

• Buhr, Manfred. „Schelling a historia rozwoju klasycznej filozofii niemieckiej”. Studia Filozoficzne, 1997, nr 3: 107–17.
• Fichte, Johann Gottlieb. Teoria Wiedzy. Tłum. Marek J. Siemek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.
• Gadamer, Hans-Georg. „The idea of Hegel’s Logic”. W: Hans-Georg Gadamer, Hegel’s Dialectic: Five Hermeneutical Studies. Tłum. Christopher Smith, 75-99. New Haven and London: Yale University Press, 1971.
• Guyer, Paul. „Thought and Being: Hegel’s critique of Kant’s theoretical philosophy”. W: The Cambridge Companion to Hegel, red. Frederick C. Beiser, 171–211. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
• Habermas, Jürgen. „From Kant to Hegel and Back again – The Move Towards Detranscendentalization.” European Journal of Philosophy 7, issue 2 (1999): 129–157.
• Hammer, Espen. German Idealism: Contemporary Perspectives. New York: Routledge, 2007, 113–134.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Encyklopedia Nauk Filozoficznych. Tłum. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: PWN, 1990.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Fenomenologia Ducha. Tłum. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: Aletheia, 2010.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Nauka logiki, t. 1–2. Tłum. Adam Landman. Warszawa: PWN, 1967.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Wykłady z historii filozofii, t. 1, 3. Tłum. Światosław Florian Nowicki. Warszawa: PWN, 1994.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich Zasady filozofii prawa. Tłum. Adam Landman. Warszawa: PWN, 1969.
• Henrich, Dieter. Lectures on German Idealism, Between Kant and Hegel. London: Harvard University Press, 2003.
• Hyppolite, Jean. Logic and Existence: The Cultural Politics of Drugs, Alcohol, and Addictive Relations. Tłum. Leonard Lawlor i Amit Sen. New York: SUNY Press, 1997.
• Jeziorowski, Andrzej. Rozum i Poznanie. Wrocław: Ossolineum, 1989.
• Kant, Immanuel. Krytyka czystego rozumu, t. 1–2. Tłum. Roman Ingarden. Warszawa: PWN, 1957.
• Kant, Immanuel. Krytyka władzy sądzenia. Tłum. Jerzy Gałecki. Warszawa: PWN, 1986.
• Kojève, Alexandre. Wstęp do wykładów o Heglu. Tłum. Światosław Florian Nowicki Warszawa: Aletheia, 1999.
• Kreines, James. „Between the Bound of Experiende And Divine Intuition: Kants Epistemic Limits And Hegel’s Ambition”. Inquiry 50, no. 3 (2007): 306–334.
• Longuenesse, Béatrice. Hegel’s critique of metaphysics. Tłum. Nicole Simek. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
• Rosiak, Marek. Dialektyka Hegla. Kraków: Universitas, 2011.
• Siemek, Marek J. Idea transcendentalizmu u Fichtego i Kanta. Warszawa: PWN, 1977.
• Sikora, Paweł. „Doświadczenie a realizm w filozofii percepcji Hegla”. Principia. Pisma koncepcyjne z filozofii i socjologii teoretycznej 2009, t. LI-LII: 61–75.
• Sikora, Paweł. „Krytyka czystego rozumu a problem możliwości metafizyki”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio I: Philosophia – Sociologia, 2005, vol. XXX: 83–101.
• Skarga, Barbara. „Trwałość i zmienność kategorii”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 1988, t. 33: 3–40.
• Sobotka, Milan. „Wpływ Schellinga na Hegla podczas ich współpracy w „Kritisches Jahrbuch der Philosophie”. Tłum. Jan Garewicz. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 1979, t. 25: 119–129.
• Stern, Robert. Hegel, Kant and the Structure of the Object. London: Routledge, 1990.
• Stróżewski, Władysław. Istnienie i sens. Kraków: Znak, 2005.
• Wesoły, Marian. „Uwagi o metafizycznej dedukcji kategorii w systemie Kanta”. Studia Filozoficzne, 1980, nr 12: 63–81.
• Westphal, Kenneth R. „Contemporary epistemology: Kant, Hegel, McDowell”. European Journal of Philosophy 14, issue 2 (2006): 274–301.
• Westphal, Kenneth R. „Kant, Hegel and the Fate of „the” Intuitive Intellect”. W: The Recep-tion of Kant’s Critical Philosophy, red. Sally Sedgewick. New York: Cambridge University Press, 2007: 283–305.
• Żelazny, Mirosław. Heglowska filozofia ducha. Warszawa: IFiS PAN, 2000.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2018.26.135-158