O związkach literatury i filozofii na przykładzie postaci Iwana Karamazowa

• Authors: Marcin Jerzy Kochanowski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Stanisław Gałkowski w artykule Granica filozofii. Metafora w filozofii na przykładzie języka Józefa Tischnera wskazuje na konieczność rozgraniczenia pomiędzy literaturą a filozofią, jako dziedziną, której wymogiem jest intersubiektywna komunikowalność i sprawdzalność tez w jej ramach głoszonych. Opierając się na przykładzie postaci Iwana Karamazowa i jego egzystencjalnych dylematach, które stanowiły podłoże filozoficznej refleksji Lwa Szestowa i Mikołaja Bierdiajewa wskazuję, że filozofia mieści w sobie zarówno obszary badawcze, takie jak logika, które nie mają punktów stycznych z literaturą, jak i takie dziedziny, jak filozofia egzystencji bądź metafizyka, które korzystały i nadal korzystają z dorobku literackiego, zarówno pośrednio jako źródła inspiracji jak i bezpośrednio – jako tekstów stricte filozoficznych, będących podstawą polemik i dalszych badań, przy czym nie stanowi to zagrożenia dla autonomii filozofii wobec literatury

DE

Stanislaw Gałkowski weist im Artikel Die Grenze der Philosophie. Die Metapher in der Philosophie am Beispiel der Sprache von Józef Tischner auf die Notwendigkeit hin, zwischen Literatur und Philosophie zu unterscheiden. Die Philosophie sei demnach ein Gebiet, dessen Anforderungen die intersubjektive Kommunizierbarkeit und Überprüfbarkeit von verfochtenen Thesen sind. Indem ich mich auf das Beispiel der Figur von Iwan Karamazow und auf seine existentiellen Dilemmas stütze, die den Nährboden für philosophische Überlegungen von Leo Schestow und Nikolai Berdiajew bildeten, weise ich nach, dass die Philosophie sowohl solche Forschungsbereiche, die keine Nahtstellen mit der Literatur haben (wie Logik) als auch solche, die das literarische Schaffen benutzten und immer noch benutzen (wie Existenzphilosophie oder Metaphysik). Für jene Bereiche sind literarische Werke sowohl mittelbar eine Inspirationsquelle als auch unmittelbar philosophische Texte sensu stricte, indem sie die Grundlage für Polemik und weitere Forschungen bilden, was keinen Abbruch der Autonomie der Philosophie gegenüber der Literatur tut.

EN

The author argues in favour of defining a clear distinction between literature and philosophy in view of their outright different nature. Intersubjectivity in communication and verifiability of theses are typical in philosophy. He quotes as example the case of Ivan Karamazov and his existential dilemmas which inspired Lev Shestov’s and Nicolai Berdyaev’s philosophical thoughts in order to observe that philosophy covers versatile domains of study such as logic, which is not tied up with literature directly, as well as fields such as philosophy of existence or metaphysics which have been drawing all along from literary output indirectly as a source of inspiration and directly providing strictly philosophical substance for polemics and studies. None of that jeopardizes the independence of philosophy from literature.

Keywords

PL

literatura; filozofia; rozgraniczenie; niejednoznaczność; Dostojewski; Szestow; Bierdiajew

DE

literatur; Philosophie; Unterscheidung; Ambivalenz; Dostojewskij; Schestow; Berdiajew

EN

literature; philosophy; delimitation; ambiguity; Dostoyevsky; Shestov; Berdyaev

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2019
• Issue: 27

Dates

published

2019

online

2019-07-30

Contributors

author

Marcin Jerzy Kochanowski

References

• Bachtin Michaił. Problemy poetyki Dostojewskiego. Tłum. Natalia Modzelewska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
• Bierdiajew Mikołaj. Filozofia nierówności. Tłum. Jacek Chmielewski. Kęty: Wydawnictwo Antyk – Marek Derewiecki, 2006.
• Bierdiajew Mikołaj. Światopogląd Dostojewskiego. Tłum. Henryk Paprocki. Kęty: Wydawnictwo Antyk – Marek Derewiecki, 2013.
• Bursow Borys. Osobowość Dostojewskiego. Tłum. Alicja Wołodźko. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983.
• Copleston Frederick. Historia filozofii, t. 10. Filozofia rosyjska. Tłum. Bohdan Chwedeńczuk. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2009.
• Dostojewski Fiodor. Bracia Karamazow. Tłum. Aleksander Wat. London: Puls Publication Ltd., 1993.
• Gałkowski, Stanisław. „Granica filozofii. Metafora w filozofii na przykładzie języka Józefa Tischnera”. W: Filozofia w literaturze, literatura w filozofii, red. Agnieszka Iskra-Paczkowska, Stanisław Gałkowski i Marek Stanisz, 42–51. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2013.
• Grossman, Leonid. Dostojewski. Tłum. Seweryn Pollak. Warszawa: Czytelnik, 1968.
• Ingarden, Roman. O dziele literackim. Warszawa: PWN, 1988.
• Jewdokimow, Dorota. Człowiek przemieniony. Fiodor M. Dostojewski wobec tradycji Kościoła Wschodniego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2009.
• Kruszelnicki, Michał. Dostojewski. Konflikt i niespełnienie. Warszawa: Wydawnictwo Nauko-we Scholar, 2017.
• Przybylski, Ryszard. Dostojewski i „przeklęte problemy”. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2010.
• Steiner, George. Poezja myślenia. Tłum. Bogdan Baran. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2016.
• Stirner, Max. Jedyny i jego własność. Tłum. Joanna i Adam Gajlewiczowie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995.
• Stróżewski, Władysław. Wokół piękna. Szkice z estetyki. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2002.
• Szestow, Lew. Dostojewski i Nietzsche. Filozofia tragedii. Tłum. Cezary Wodziński. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1987.
• Szestow, Lew. Na szalach Hioba. Tłum. Jacek Chmielewski. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2003.
• Urbankowski, Bohdan. Dostojewski: dramat humanizmów. Warszawa: Wydawnictwo ALFA, 1994.
• Wodziński, Cezary. Trans, Dostojewski, Rosja. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki, 2018.
• Wodziński Cezary. Wiedza a zbawienie (Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki, 2017).

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2019.27.101-118