Ludzki rozum i afektywność - stanowiska Johna Locke'a i Davida Hume'a

• Authors: Adam Grzeliński
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł rekonstruuje zmianę w pojmowaniu rozumu, jaka dokonała się w koncepcji Davida Hume’a w porównaniu do wcześniejszego stanowiska prezentowanego przez Johna Locke’a. Ujmując rzecz historycznie, inicjatorem nowego podejścia, akcentującego rolę ludzkiej afektywności był Shaftesbury, oddziałujący na Hume’a za pośrednictwem Francisa Hutchesona. Drugim celem artykułu jest porównanie stanowisk Locke’a i Hume’a odnośnie do pojmowania relacji pomiędzy dwoma rozumowym i afektywnym aspektem doświadczenia oraz funkcjonowania umysłu. Antymetafizyczne i bardziej radykalne stanowisko Hume’a umożliwia na wskazanie różnorakich powiązań pomiędzy tymi aspektami.

DE

Der Artikel rekonstruiert den Wechsel in der Auffassung des Verstandes, der sich im Entwurf von David Hume gegenüber dem früheren Standpunkt von John Locke vollzogen hat. Der Urheber des neuen Standpunktes, der die Rolle der menschlichen Affektivität betonte, war historisch gesehen Shaftesbury, der auf Hume durch die Vermittlung von Francis Hutcheson einwirkte. Das zweite Ziel des Artikels ist der Vergleich der Standpunkte von Locke und Hume bezüglich der Auffassung von Beziehungen zwischen dem verstandesmässigen und dem affektiven Aspekt der Erfahrung und dem Funktionieren des Geistes. Der antimetaphysische und radikalere Standpunkt von Hume ermöglicht das Aufzeigen von vielfältigen Verbindungen zwischen diesen Aspekten.

EN

The author elaborates on David Hume’s evolution in the perception of human understanding differing in effect from that represented earlier by John Locke. Historically speaking, it was the 1st Earl of Shaftesbury who came up with the new approach stressing the role of human affectivity. His theory influenced Hume via Francis Hutcheson’s writings. The author also draws a comparison between Locke’s and Hume’s positions on relations between the rational and affective aspects of experience and the functioning of human mind. Hume’s anti-metaphysical and more radical empirical position highlights the diverse relations between the two aspects.

Keywords

PL

John Locke; Shaftesbury; David Hume; understanding; reason; uczucia; pobudzenia

DE

John Locke; Shaftesbury; David Hume; understanding; reason; Gefühle; Anreiz

EN

John Locke; Shaftesbury; David Hume; understanding; reason; passions; affections

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2019
• Issue: 27

Dates

published

2019

online

2019-07-30

Contributors

author

Adam Grzeliński

References

• Cassirer, Ernst. Substancja i funkcja: badania nad podstawowymi problemami krytyki po-znania. Tłum. Przemysław Parszutowicz. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2008.
• Descartes, René. Medytacje o pierwszej filozofii. Tłum. Maria i Kazimierz Ajdukiewiczowie. Warszawa: PWN, 1958.
• Garrett, Don. Cognition and Commitment in Hume’s Philosophy. New York, Oxford: Oxford University Press, 1997.
• Grzeliński, Adam. „Locke on Experience and Notions.” Studia z Historii Filozofii 8, nr 3 (2017): 81–93. DOI: 10.12775/szhf.2017.033
• Hume, David. Badania dotyczące rozumu ludzkiego. Tłum. Jan Łukasiewicz, Kazimierz Twardowski. Warszawa: PWN, 1977.
• Hume, David. Traktat o naturze ludzkiej. Tłum. Czesław Znamierowski. Warszawa: Fundacja Aletheia, 2005.
• Kemp Smith, Norman. The Philosophy of David Hume: A Critical Study of Its Origins and Central Doctrine. London: Macmillan, 1941.
• Locke, John, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego. Tłum. Bolesław Gawęcki. Warszawa: PWN, 1955.
• Shaftesbury, Anthony Ashley Cooper. An Inquiry Concerning Virtue and Merit; https://oll.libertyfund.org/titles/shaftesbury-characteristicks-of-men-manners-opinions-times-vol-2. (dostęp 23.04.2019).
• Shaftesbury, Anthony Ashley Cooper. List o entuzjazmie. Moraliści. Tłum. Adam Grzeliński. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2007.
• Shaftesbury, Anthony Ashley Cooper. Sensus Communis; https://oll.libertyfund.org/titles/shaftesbury-characteristicks-of-men-manners-opinions-times-vol-1 (dostęp 23.04.2019).
• Szwed, Antoni. Fideizm Kalwina i bunt angielskich racjonalistów. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2016.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2019.27.17-35