Dialektyka podmiotu. Tożsamość narracyjna w teorii Paula Ricoeura a psychoanalityczne koncepcje narcyzmu

• Authors: Agata Bielińska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest wykazanie podobieństwa między modelem podmiotowości wyłaniającym się z teorii tożsamości narracyjnej Paula Ricoeura, a tym implikowanym przez niektóre spośród psychoanalitycznych koncepcji narcyzmu. Przedstawione są poglądy Paula Ricoeura na temat dialektycznego charakteru relacji między kształtującą tożsamość jednostki narracją a przeżywaną rzeczywistością. W ramach koncepcji Ricoeura opowieść zarówno uwikłana jest w przednarracyjne życie, jak i je przekształca, nadając mu sens. Tak rozumiana opowieść stanowi mechanizm obronny chroniący jednostkowość przed obezwładniającą rzeczywistością, co zbliża ją do opisywanego przez psychoanalizę narcyzmu. Zaprezentowane zostają również wybrane koncepcje narcyzmu (Freud, Klein, Winnicott); zostaje wykazane, że narcyzm, podobnie jak narracja, opiera się na dialektycznej relacji między odzwierciedlaniem i przekształcaniem, uwikłaniem i autonomią, niespójnością i spójnością. Artykuł zamyka prezentacja poglądów Julii Kristevej, która przyznaje narcyzmowi inherentnie narracyjny charakter.

DE

Der Artikel setzt sich zum Ziel, die Ähnlichkeiten zwischen dem Modell der Subjektbezogenheit, das aus der Theorie der Erzählidentitäten von Paul Ricoeur entsteht und jenem Modell, das durch einige psychoanalytische Entwürfe des Narzissmus impliziert wird, nachzuweisen. Es werden zunächst Ricoeurs Anschauungen über den dialektischen Charakter der Beziehung zwischen der für das Individuum identitätsprägenden Erzählweise und der erlebten Wirklichkeit dargestellt. Im Rahmen des Entwurfs von Ricouer ist die Erzählung einerseits in ein vornarratives Leben verwickelt, andererseits verwandelt sie es sinngebend. Eine so verstandene Erzählung bildet einen Abwehrmechanismus, der das einmalige Individuum vor der überwältigenden Wirklichkeit schützt, was sie an den in der Psychoanalyse beschriebenen Narzissmus näherbringt. Es werden ebenfalls ausgewählte Entwürfe des Narzissmus (Freud, Klein, Winni-cott) dargelegt und es wird aufgezeigt, dass sich sowohl der Narzissmus als auch die Erzählung auf einem dialektischen Verhältnis zwischen der Widerspiegelung und Umwandlung, Verwicklung und Autonomie, Inkohärenz und Kohärenz stützt. Den Artikel schließt die Vorstellung von Ansichten Julia Kristevas ab, die dem Narzissmus einen inhärent erzählerischen Charakter zuerkennt.

EN

The aim of this paper is to bear out the similarity between the model of subjectivity that emerges from Paul Ricoeur’s theory of narrative identity and the one implied in some of the  psychoanalytic  conceptions of narcissism. Presented are Ricoeur’s views  on a dialectic relation between the narrative forming an individual’s identity and lived reality. In Ricoeur’s theory stories  are entangled in pre-narrative life yet at the same time they do transform  it  by imbuing  it with  a meaning. The narrative so perceived turns into a defence mechanism pro-tecting singularity against  overwhelming  reality,  which  development draws it  to the psychoanalytical  notion  of narcissism. Selected  conceptions of narcissism  (Freud,  Klein,  Winnicott) are reviewed to indicate that narcissism, similarly as the narrative,  is based on a dialectical relation between reflection and transformation, dependence and autonomy, incoherence and coherence. Presented are also Julia Kristeva’s views attributing an inherently narrative character to narcissism.

Keywords

PL

Ricoeur; podmiotowość; tożsamość narracyjna; narcyzm; psychoanaliza

DE

Ricoeur; Subjektbezogenheit; Erzählidentität; Narzissmus; Psychoanalyse

EN

Ricoeur; subjectivity; narrative identity; narcissism; psychoanalysis

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2019
• Issue: 28

Dates

published

2019

online

2020-02-14

Contributors

author

Agata Bielińska

References

• Św. Augustyn. Wyznania. Tłum. Zygmunt Kubiak. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1994.
• Bielik-Robson, Agata. The Saving Lie: Harold Bloom and Deconstruction. Evanston: Northwestern University Press, 2011.
• Blumenberg, Hans. Praca nad mitem. Tłum. Kamilla Najdek, Michał Herer, Zbigniew Zwoliński. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2009.
• Carr, David, Charles Taylor, Paul Ricoeur. „Discussion: Ricoeur on Narrative”. W: On Paul Ricoeur: Narrative and Interpretation, red. David Woods, 160–187. London: Routledge, 1991.
• Dessuant, Pierre. Narcyzm. Przegląd koncepcji psychoanalitycznych. Tłum. Zuzanna Stadnicka-Dmitriew. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2007.
• Freud, Sigmund. „Ego i Id”. W: Sigmund Freud, Poza zasadą przyjemności. Tłum. Jerzy Prokopiuk, 59–99. Warszawa: PWN, 1997.
• Freud, Sigmund. „Próba wprowadzenia pojęcia narcyzmu”. Tłum. Marcin Poręba. W: Freud, red. Zofia Rosińska, 270–295. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2002.
• Freud, Sigmund. „Psychoanalityczne uwagi o autobiograficznie opisanym przypadku paranoi”. W: Sigmund Freud, Charakter a erotyka. Tłum. Robert Reszke, Dariusz Rogalski, 105–167. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1996.
• Freud, Sigmund. „Psychologia zbiorowości i analiza ego”. W: Sigmund Freud, Poza zasadą przyjemności, 191–257. Tłum. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: PWN, 1997.
• Freud, Sigmund. Totem i tabu. Tłum. Jerzy Prokopiuk, Marcin Poręba. Warszawa: Wydawnictwo „KR”, 1993.
• Freud, Sigmund. „Zarys psychoanalizy”. W: Sigmund Freud, Poza zasadą przyjemności, 99–157. Tłum. Jerzy Prokopiuk. Warszawa: PWN, 1997.
• Green, André. On Private Madness. London: Karnac Books, 1997.
• Klein, Melanie. Envy and Gratitude and Other Works 1946–1963.
• London: The Hogarth Press and the Institute of Psycho-Analysis, 1984.
• Kristeva, Julia. In the Beginning Was Love: Psychoanalysis and Faith. Trans. Arthur Goldhammer. New York: Columbia University Press, 1987.
• Kristeva, Julia. Melanie Klein. Tłum. Ross Guberman. New York: Columbia University Press, 2001.
• Kristeva, Julia. Tales of Love. Tłum. Leon S. Roudiez. New York: Columbia University Press, 1987.
• MacIntyre, Alasdair. Dziedzictwo cnoty: studium z teorii moralności. Tłum. Adam Chmielewski. Warszawa: PWN, 1996.
• Ricoeur, Paul. Czas i opowieść, T. I. Tłum. Małgorzata Frankiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008.
• Ricoeur, Paul. Czas i opowieść, T. 3. Tłum. Urszula Zbrzeźniak. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008.
• Ricoeur, Paul. O sobie samym jako innym. Tłum. Bogdan Chełstowski. Warszawa: PWN, 2003.
• Ricoeur, Paul. „Życie w poszukiwaniu opowieści”. Tłum. Elżbieta Wolicka. Logos i Ethos 1993, nr 2: 225–236.
• Rosner, Katarzyna. Narracja, tożsamość i czas. Kraków: Universitas, 2003.
• Segal, Hanna. Introduction to the Work of Melanie Klein. London: Karnac Books, 1988.
• Taylor, Charles. „Self-interpreting animals”. W: Human Agency and Language, 45–76. Cambridge: Cambridge University Press, 1985. DOI: 10.1017/CBO9781139173483.003
• Taylor, Charles. Źródła podmiotowości: narodziny tożsamości nowoczesnej. Tłum. Marcin Gruszczyński, Olga Latek, Adam Lipszyc, Agnieszka Michalak, Agnieszka Rostkowska, Marcin Rychter, Łukasz Sommer. Warszawa: PWN, 2001.
• Winnicott, Donald Woods. The Maturational Processes and the Facilitating Environment: Studies in the Theory of Emotional Development. London: Karnac Books, 1990.
• Winnicott, Donald Woods. Zabawa a rzeczywistość. Tłum. Anna Czownicka. Gdańsk: Wydawnictwo Imago, 2011.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2019.28.165-187