O nieistnieniu i normatywności wartości

• Authors: Andrzej Niemczuk
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest uzasadnienie dwóch twierdzeń: 1) że wartości nie należą do zakresu pojęcia bytu; 2) iż są dla podmiotu obowiązujące, pomimo że nie mają obiektywnego istnienia. Pierwszy fragment artykułu zawiera krytykę ontologii wartości. We fragmentach następnych autor przedstawia argumentację za następującymi tezami pozytywnymi: 1) obiekty wartościowe to obiekty uczuć słusznych; 2) kryterium słuszności uczuć jest, stwierdzana przez samowiedzę i rozum, niesprzeczność ich treści ze szczęściem podmiotu; 3) treść szczęścia, afirmowana przez wolną decyzję (pradecyzję), jest treścią pierwszej aksjologicznej przesłanki w rozumowaniach praktycznych; 4) źródłem normatywności wartości jest ludzkie pragnienie bycia podmiotem, które obejmuje afirmację własnej wolności i racjonalności. Proponowane w artykule stanowisko aksjologiczne sytuuje się pomiędzy dwiema krytykowanymi skrajnościami: pomiędzy obiektywistyczną ontologią wartości i subiektywistycznym emotywizmem.

DE

Der Artikel hat zum Ziel, zwei Behauptungen zu begründen: 1) dass die Werte nicht zum Bereich des Begriffs der Existenz gehören; 2) dass sie für das Subjekt geltend sind, obwohl sie keine objektive Existenz besitzen. Der erste Teil des Artikels beinhaltet die Kritik der Werteontologie. Im nächsten Teil legt der Verfasser die Argumentation nach folgenden positiven Thesen vor: 1) Wertgegenstände sind Gegenstände der richtigen Gefühle; 2) das Kriterium der Richtigkeit der Gefühle bildet die durch Selbstwissen und Verstand festgestellte Nicht-Widersprüchlichkeit ihrer Inhalte mit dem Glück des Subjekts; 3) der durch freie Entscheidung (Vorentscheidung) bejahte Inhalt des Glücks bildet den Inhalt der ersten axiologischen Prämisse in praktischen Überlegungen; 4) die Quelle des normativen Wertes ist das menschliche Bedürfnis nach Subjektsein, das die Bejahung eigener Freiheit und Rationalität umfasst. Der im Artikel vorgeschlagene axiologische Standpunkt befindet sich zwischen zwei kritisierten Extremen: der objektivistischen Werteontologie und dem subjektivistischen Emotivismus.

EN

The main purpose of the paper is to prove that values do not belong to the concept of being and  that they are  obligatorily attached to the subject, even though they do not exist objectively. The author censures the ontology of value. Presented are arguments in support of positive theses that: (1) valuable objects are subjects of correct feelings; (2) lack of inconsistency between the substance of feelings and the subject’s happiness as indicated by self-knowledge and  reason, evidences correctness of feelings; (3) the content of happiness, affirmed by free decision (pre-decision) represents the content of the first axiological premise in practical reasoning; (4) it is human desire of being the subject affirming one's own freedom and rationality that represents the source of normativity of values. The axiological position proposed by the author is  placed between  two censured extremes, that is objectivist ontology of values and subjectivistic emotivism.

Keywords

PL

wartości; normatywność; szczęście

DE

Werte; Normativität; Glück

EN

values; normativity; happiness

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2019
• Issue: 28

Dates

published

2019

online

2020-02-14

Contributors

author

Andrzej Niemczuk

References

• Buczyńska-Garewicz, Hanna. Uczucia i rozum w świecie wartości. Wrocław: Wydawnictwo PAN, 1975.
• Findlay, John Niemeyer. Meinong’s Theory of Objects and Values. Oxford: Clarendon Press, 1963.
• Hartmann, Nicolai. O idealnej samoistności wartości. W: Z fenomenologii wartości. Tłum. i red. Włodzimierz Galewicz, 85 –101. Kraków: PAT, 1988.
• Hartmann, Nicolai. Stosunek wartości i powinności. W: Z fenomenologii wartości. Tłum. i red. Włodzimierz Galewicz, 101–109. Kraków: PAT, 1998.
• Hartmann, Nicolai. Systematyczna autoprezentacja. W: Nicolai Hartmann, Myśl filozoficzna i jej historia. Systematyczna autoprezentacja, 73–134. Tłum. Jan Garewicz. Toruń: Wydawnictwo Comer, 1994.
• Hołówka, Jacek. Relatywizm etyczny. Warszawa: PWN, 1981.
• Kopciuch, Leszek. Wolność a wartości. Max Scheler, Nicolai Hartmann, Dietrich von Hildebrand, Hans Reiner. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2010.
• Niemczuk, Andrzej. „Aksjologiczne uzasadnienie etyki”. W: Andrzej Niemczuk, Filozofia praktyczna. Studia i szkice, 239–269. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2016.
• Niemczuk, Andrzej. Podmiot w filozofii praktycznej. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2018.
• Niemczuk, Andrzej. „Practical Rationality – its Nature and Operation”, Studia Humana 8, nr 2 (2019), w druku.
• Niemczuk, Andrzej. Stosunek bytu do wartości. Dociekania metafizyczne. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2005.
• Niemczuk, Andrzej. Traktat o złu. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2013.
• Rickert, Henrich. „Sens i wartość”. W: Neokantyzm, wstęp i wybór tekstów Beata Trochimska-Kubacka, tłum. Beata Trochimska-Kubacka i Janina Gajda-Krynicka, 111–120. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997.
• Rickert, Heinrich. „Tezy do systemu filozofii”. Tłum. Beata Borowicz-Sierocka. W: Neokantyzm, red. Beata Borowicz-Sierocka, Czesław Karkowski, 45–54. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1984.
• Schnädelbach, Herbert. Filozofia w Niemczech 1831-1933. Tłum. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992.
• Spaemann, Robert. Szczęście i życzliwość. Tłum. Jarosław Merecki. Lublin: RW KUL, 1997.
• Tatarkiewicz, Władysław. O szczęściu. Warszawa: PWN, 1985.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2019.28.99-130