Ontologia piękna i wzniosłości w architekturze. Inspiracje Heideggerowskie

• Authors: Henryk Benisz
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zgodnie z greckim ujęciem sztuki jako techne, architektura jest sztuką konstrukcyjną podlegającą ustalonym regułom tworzenia. Idea piękna przekracza jednak sztywne ramy kanonu, gdyż kalón ma nie tylko estetyczny, ale także etyczny i religijny charakter. Obiekty sakralne są otwarte na świat i innych ludzi (wymiar horyzontalny) oraz na zaświaty i bogów lub Boga (wymiar wertykalny). Ku prawdzie piękna prowadzi nas ontologia fundamentalna Heideggera, która odnawia związki między Ziemią i Niebem, Istotami Boskimi i Śmiertelnymi. Uczy ona, że budowanie, mieszkanie i myślenie są źródłowo tożsame. Podczas projektowania należy nie tylko zachowywać miarę i proporcje, aby sprostać potrzebie piękna i użyteczności, ale też uwzględniać owe związki. W ten sposób strzeże się domu bycia i domostwa istoty człowieka.

DE

Nach der griechischen Auffassung von Kunst als Technik (techne) ist Architektur eine Baukunst, die festen Regeln des Kunstschaffens unterliegt. Die Idee der Schönheit geht jedoch über einen starren Rahmen des Kanons hinaus, da kalón nicht nur einen ästhetischen, sondern auch einen ethischen und religiösen Charakter hat. Religiöse Objekte sind offen für die Welt und andere Menschen (horizontale Dimension) und für das Jenseits und Götter oder Gott (vertikale Dimension). Die Fundamentalontologie von Heidegger führt uns zur wahren Natur der Schönheit, die die Beziehungen zwischen Erde und Himmel, zwischen den Göttlichen und Sterblichen erneuert. Sie lehrt uns, dass Bauen, Wohnen und Denken im Wesentlichen die gleiche Quelle haben. Um dem Bedürfnis nach Schönheit und Benutzerfreundlichkeit gerecht zu werden, müssen beim Entwerfen nicht nur Maße und Proportionen, sondern auch diese Beziehungen berücksichtigt werden. Auf diese Weise werden das Haus des Seins und die Behausung des Menschenwesens gehütet.

EN

According to the Greek approach to art as techne, architecture is the art of construction and is subject to the established rules of art creation. The idea of beauty, however, exceeds the rigid frame of the canon since kalón not only has an aesthetic character, but also an ethical and religious one. Religious buildings are open to the world and other people (the horizontal dimension) and to the afterworld and gods or God (the vertical dimension). The fundamental ontology of Heidegger guides us to the true nature of beauty, one which renews relationships between earth and sky, between divinities and mortals. It teaches us that building, dwelling and thinking share the same source. When designing, it is necessary not only to keep measure and proportions in mind in order to meet the need for beauty and usability, but also to take into account these relationships. In this way, the house of being and the home of man’s essence are protected.

Keywords

PL

architektura; piękno; wzniosłość; kanon; ontologia; Heidegger

DE

Architektur; Schöne; Erhabene; Kanon; Ontologie; Heidegger

EN

architecture; beautifu; , sublime; canon; ontology; Heidegger

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2020
• Issue: 29

Dates

published

2020

online

2020-08-24

Contributors

author

Henryk Benisz

References

• Augustyn św. „O porządku”. Tłum. Józef Modrzejewski. W: św. Augustyn. Dialogi filozoficzne. Kraków: Znak, 2001.
• Augustyn św. Państwo Boże. Tłum. Władysław Kubicki. Kęty: Wydawnictwo Antyk, 2002.
• Biblia Tysiąclecia. Poznań-Warszawa: Pallotinum, 1982.
• Heidegger, Martin. „Budować, mieszkać, myśleć”. Tłum. Krzysztof Michalski. W: Martin Heidegger. Budować, mieszkać, myśleć. Warszawa: Czytelnik, 1977.
• Heidegger, Martin. „Cóż po poecie?”. Tłum. Krzysztof Wolicki. W: Martin Heidegger, Drogi lasu. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1997.
• Heidegger, Martin. „List o «humanizmie»”. Tłum. Józef Tischner. W: Martin Heidegger, Znaki drogi. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1995.
• Heidegger, Martin. „Źródło dzieła sztuki”. Tłum. Janusz Mizera. W: Martin Heidegger, Drogi lasu. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1997.
• Kant, Immanuel. Krytyka władzy sądzenia. Tłum. Jerzy Gałecki. Warszawa: PWN, 2004.
• Nietzsche, Friedrich. Ecce homo. Tłum. Bogdan Baran. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 1996.
• Nietzsche, Friedrich. Narodziny tragedii albo Grecy i pesymizm. Tłum. Bogdan Baran. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 2001.
• Platon. „Uczta”. Tłum. Władysław Witwicki. W: Platon, Uczta. Eutyfron. Obrona Sokratesa. Kriton. Fedon. Warszawa: PWN, 1982.
• Tatarkiewicz, Władysław. Dzieje sześciu pojęć. Sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne. Warszawa: PWN, 1988.
• Tatarkiewicz, Władysław. Historia estetyki, T. 1: Estetyka starożytna. Wrocław-Kraków: Za-kład Narodowy imienia Ossolińskich, 1960.
• Tatarkiewicz, Władysław. Historia estetyki, T. 2: Estetyka średniowieczna. Wrocław-Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1960.
• Tatarkiewicz, Władysław. Historia estetyki, T. 3: Estetyka nowożytna. Wrocław-Kraków: Za-kład Narodowy imienia Ossolińskich, 1967.
• Tischner, Józef. Filozofia dramatu. Paris: Éditions du Dialogue, 1990.
• Tomasz św. Suma teologiczna, T. 1: O Bogu. Tłum. o. Pius Bełch OP. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, 1975.
• Witruwiusz. O architekturze ksiąg dziesięć. Tłum. Kazimierz Kumaniecki. Warszawa: PWN, 1956.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2020.29.195-215