Wyjaśnić zło. Filozoficzna interpretacja eksperymentu więziennego Philipa Zimbardo

• Authors: Joanna Gabriela Hładyłowicz

Title variants

EN

To explain evil. Philosophical interpretation of Philip Zimbardo’s Prison Experiment

Abstracts

DE

Der Artikel ist der Frage des Bösen und dem Versuch gewidmet, dieses Problem zu erläutern. Es ist eine Analyse und Neuinterpretation der Ergebnisse vom Standford Gefängnisexperiment, die sich auf Hannah Arendts These über die Banalität des Bösen und auf die Philosophie von Immanuel Kant und Paul Ricoeur stützt. Angesichts der extremen Schlussfolgerungen des Experiments werden Fragen über die Freiheit des Willens und die Motivation des Einzelnen sowie über die Verantwortung für die unternommenen Handlungen aufgeworfen. Die Hauptargumentierung bildet der Widerstand gegen die radikale These, dass die Situation unsere moralischen Entscheidungen völlig beeinflusst, und der Vorschlag eines Standpunktes, der die Forderungen von Dispositionisten und Situationisten vereint. Die Überlegungen führen zu Schlussfolgerungen über die Unerkennbarkeit des Bösen und die Notwendigkeit, die Fähigkeit des selbstständigen Denkens unter der Verwendung der Urteilskraft zu entwickeln, die es den Menschen ermöglicht, nicht nur die richtigen Entscheidungen zu treffen, sondern auch dem Bösen entgegenzuwirken.

EN

 The main problem of this paper is the issue of the evil and attempts at explaining this phenomenon. It is an analysis and reinterpretation of the Stanford Prison Experiment conducted by Philip Zimbardo. The leading argumentation is composed of Hannah Arendt's thesis of the banality of evil and philosophy of Immanuel Kant and Paul Ricoeur. Facing the radical experiment's conclusions, questions about human free will, motives and responsibility was raised. Therefore, the main thesis of this paper is an objection against the radical postulate of social psychologists about a profound influence a situation has on our moral decisions. The conclusion leads us to assumption of the incomprehensible character of evil and a strong need to expand our ability of self-reliant thinking allowing us to make a morally right choices and to counteract evil.

PL

Artykuł jest poświęcony problematyce zła i próbom jego wyjaśnienia. Jest to analiza i reinterpretacja wyników Stanfordzkiego Eksperymentu Więziennego Philipa Zimbardo, w oparciu o tezę Hannah Arendt o złu banalnym oraz o filozofię Immanuela Kanta i Paula Ricoeura. W obliczu skrajnych wniosków z eksperymentu postawione są pytania o wolność woli i motywację jednostki oraz o odpowiedzialność za podjęte działania. Główna argumentacja jest sprzeciwem wobec radykalnej tezy o totalnym wpływie sytuacji na nasze wybory moralne oraz propozycją stanowiska zamiennego, stanowiącego połączenie postulatów dyspozycjonistów i sytuacjonistów. Rozważania prowadzą do wniosków o niepoznawalności zła i potrzebie rozwijania zdolności samodzielnego myślenia przy użyciu władzy sądzenia, która umożliwia ludziom nie tylko podejmowanie właściwych wyborów ale i przeciwdziałanie złu.

Keywords

DE

das Böse; die Banalität des Bösen; das radikal Böse; Urteilskraft; das Stanford Gefängnisex-periment

EN

evil; banality of evil; radical evil; judgment; Standford Prison Experiment

PL

zło; banalność zła; zło radykalne; władza sądzenia; Standfordzki Eksperyment Więzienny

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2021
• Issue: 31
• Pages: 151-172

Dates

published

2021

Contributors

author

Joanna Gabriela Hładyłowicz

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

References

• Arendt, Hannah. Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła. Tłum. Adam Szostkiewicz. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2010.
• Arendt, Hannah. Korzenie totalitaryzmu. Tłum. Daniel Grinberg, Mariola Szawiel. Warszawa: Wydawnictwo Świat Książki, 2021.
• Arendt, Hannah. Odpowiedzialność i władza sądzenia. Tłum. Wojciech Madej, Mieczysław Godyń. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003.
• Doris, M., John. Lack of Character. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
• Drwięga, Marek. Człowiek między dobrem a złem. Studia z etyki współczesnej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2012.
• Franco, E. Zeno, Scott T. Allison, Elaine L. Kinsella, Ari Kohen, Matt Langdon, Philip Zimbardo. „Heroism Research: A Review of Theories, Methods, Challenges, and Trends”. Journal of Humanistic Psychology 58, nr 4 (2018): 382–396. DOI 10.1177/0022167816681232.
• Franco, E. Zeno, Kathy Blau, Philip Zimbardo. „Heroism: A Conceptual Analysis and Differ-entiation Between Heroic Action and Altruism”. Review of General Psychology 15, nr 2 (2011): 99–113. DOI: 10.1037/a0022672.
• Haagensen, Lisa, Marnix Croes. „Thy Brother’s Keeper? The Relationship between Social Dis-tance and Intensity of Dehumanization during Genocide”. Genocide Studies and Pre-vention: An International Journal 7, nr 2/3 (2012): 223–250. DOI: 10.3138/gsp.7.2/3.223.
• Haney, Craig, Philip Zimbardo. „Persistent Dispositionalism in Interactionist Clothing: Fun-damental Attribution Error in Explaining Prison Abuse”. Personality and Social Psy-chology Bulletin 35, nr 6 (2009): 807–814. DOI: 10.1177/0146167208322864.
• Haslam, S., Stephen D. Reicher. „Beyond the Banality of Evil: Three Dynamics of an Interactionist Social Psychology of Tyranny”. Personality and Social Psychology Bulletin 33, nr 5 (2007): 615–622. DOI: 10.1177/0146167206298570.
• Haslam, S., Stephen D. Reicher. „Contesting the „Nature’’ Of Conformity: What Milgram and Zimbardo’s Studies Really Show”. PLOS Biology 10, nr 11 (2012): e1001426. DOI: 10.1371/journal.pbio.1001426.
• Kant, Immanuel. „Religia w obrębie samego rozumu”. W: Immanuel Kant. Dzieła zebrane, t. V. Religia w obrębie samego rozumu. Spór fakultetów. Metafizyka moralności, red. Wojciech Włoch, 23–46. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011.
• Lundestad, Erik. „Hannah Arendt and The Problem of Responsibility: The „Eichmann” Controversy Revisited”. History of Philosophy Quarterly 33, nr 4 (2016): 375–393.
• McFarland, Sam, Thomas Carnahan. „A Situation’s First Powers Are Attracting Volunteers and Selecting Participants: A Reply to Haney and Zimbardo”.
• Personality and Social Psychology Bulletin 35, nr 6 (2009): 815–818. DOI: 10.1177/0146167209334781.
• Mastroianni, R., George. „Obedience in perspective: Psychology and the Holocaust”. Theory & Psychology 25, nr 5 (2015): 657–669. DOI: 10.1177/0959354315608963.
• Milgram, Stanley. „Behavioral Study of Obedience”. Journal of Abnormal and Social Behavior 1963, nr 67: 371–378.
• Milgram, Stanley. Obedience to Authority: An Experimental View. Londyn: Harper Collins, 1974.
• Ricoeur, Paul. Zło. Wyzwanie rzucone filozofii i teologii. Tłum. Ewa Burska. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1992.
• Szutta, Natasza. „Czy istnieje charakter moralny? Dyskusja Johna Dorisa z sytuacjonistyczną krytyką etyki cnót”. Etyka 2013, nr 46: 65–87.
• Szutta, Natasza. Czy istnieje coś, co zwiemy moralnym charakterem i cnotą? Dyskusja z sytuacjonistyczną krytyką etyki cnót. Lublin: Wydawnictwo Academicon, 2017. DOI: 10.52097/acapress.9788362475605.
• Szutta, Natasza. „Dyskusja z sytuacjonistyczną krytyką etyki cnót: odpowiedź na zarzuty Gil-berta Harmana”. Diametros 2012, nr 13: 88–112.
• Upton, L., Candance. „Virtue Ethics and Moral Psychology: The Situationism Debate”. The Journal of Ethics 13, nr 2/3 (2009): 103–115.
• Zimbardo, Philip. Efekt Lucyfera. Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?. Tłum. Anna Cybulko, Joanna Kowalczewska, Józef Radzicki, Marcin Zieliński. Warszawa: PWN, 2017.
• Zimbardo, Philip. „Why the world needs heroes”. Europe’s Journal of Psychology 7, nr 3 (2011): 402–407.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2021.31.151-172

Biblioteka Nauki

31224043