Teoria wartości w filozofii Andrzeja Chmieleckiego

• Authors: Andrzej Niemiec

Title variants

EN

The Theory of Value in the Philosophy of Andrzej Chmielecki

Abstracts

DE

Die Philosophie von Andrzej Chmielecki bleibt immer noch wenig bekannt. Das von ihm entwickelte System der integralen Ontologie ist äußerst umfangreich und enthält viele bemerkenswerte Lösungen. Teil dieser Ontologie ist auch eine originelle Werttheorie. Der Autor des Artikels versucht zu zeigen, wie dieses System grundlegende Fragen nicht nur in der Axiologie, aber auch in der Ontologie beantwortet. Die wichtigsten Fragen, die in dem Artikel angesprochen werden, sind u. a. die Art und Weise, wie Werte existieren, die Möglichkeit ihrer Hierarchie und ihrer Erkenntnis durch den Menschen. Der Artikel schildert auch den Platz, den Werte und Bewertungen in der allgemeinen Struktur von Wesen einnehmen, und wie sie sich voneinander unterscheiden. Der Autor stellt auch die Möglichkeiten der Begründung in der Ethik vor, unter besonderer Berücksichtigung der Begründung von Werten und Urteilen sowie Wertbewertungen. Die verwendeten Materialien sind die Quellentexte, d.h. Monographien und Artikel von Andrzej Chmielecki, die sich mit den im Artikel aufgeworfenen Fragen befassen.

EN

Andrzej Chmielecki’s philosophy is still poorly understood. The system of integral ontology he has created is extremely extensive and includes many solutions worthy of our attention. The original theory of value is a part of this ontology. The author of this article tries to show how Chmielecki’s system answers fundamental questions not only in axiology, but also in ontology. The most important issues raised in the article include the way of existence of values and the possibility of their hierarchization and recognition by man. The article also discusses the place which values and valuations occupy in the general structure of beings and how they differ from each other. The author also presents the possibilities of justification in ethics, with parti-cular emphasis on the justification of values and judgments as well as value judgments. The materials used are the source text, i.e., monographs and articles by Andrzej Chmielecki dealing with the issues discussed in the article.

PL

Filozofia Andrzeja Chmieleckiego jest wciąż bardzo słabo poznana. System ontologii integralnej, który stworzył, jest niezwykle rozbudowany i zawiera w sobie bardzo wiele rozwiązań wartych uwagi. Częścią tej ontologii jest także oryginalna teoria wartości. Autor artykułu stara się pokazać, jak ów system odpowiada na pytania zasadnicze nie tylko w aksjologii, ale także w ontologii. Najważniejsze kwestie poruszane w artykule to m.in. sposób istnienia wartości, możliwość ich hierarchizacji i rozpoznania przez człowieka. Omawiane jest również miejsce, jakie w ogólnej strukturze bytów zajmują wartości i wartościowania, oraz czym różnią się jedne od drugich. Autor prezentuje także możliwości uzasadniania w etyce, ze szczególnym uwzględnieniem uzasadnienia wartości i sądów oraz ocen wartościujących. Wykorzystane materiały to teksty źródłowe, tj. monografie i artykuły Andrzeja Chmieleckiego traktujące o poruszanych w artykule kwestiach.

Keywords

DE

Norm; integrale Ontologie; Menschlichkeit; Existenz; Werte; Bewertung; Andrzej Chmielecki

EN

norm; integral ontology; humanity; existence; values; valuation; Andrzej Chmielecki

PL

norma; ontologia integralna; człowieczeństwo; istnienie; wartości; wartościowanie; Andrzej Chmielecki

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2022
• Issue: 33
• Pages: 63-81

Dates

published

2022

Contributors

author

Andrzej Niemiec

• Szkoła Doktorska Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Chmielecki, Andrzej. Między mózgiem i świadomością. Próba rozwiązania problemu psychofizycznego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, 2001.
• Chmielecki, Andrzej. „O uzasadnianiu w etyce”. W: Etyka u schyłku drugiego tysiąclecia, red. Jacek Ziobrowski, 279–294. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2013.
• Chmielecki, Andrzej. Podstawy psychoniki. Ku alternatywie dla cognitive science. Warszawa: IFiS PAN, 2013.
• Chmielecki, Andrzej. Problem autonomii ducha w perspektywie ewolucjonizmu. Warszawa: OAK – Oficyna Akademicka, 1995.
• Chmielecki, Andrzej. Rzeczy i wartości. Humanistyczne podstawy edukacji ekonomicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
• Chmielecki, Andrzej. „Rozum i racjonalność – rozważania esencjalne”. W: Rozum i przestrzenie racjonalności. Kolokwia Bielańskie edycja druga, red. Andrzej Chmielecki,11–56. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010.
• Galarowicz, Jan. Fenomenologiczna etyka wartości (Max Scheler, Nicolai Hartmann, Dietrich von Hildebrand). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, 1997.
• Hartmann, Nicolai. Nowe drogi ontologii. Tłum. Leszek Kopciuch, Artur Mordka. Toruń: Rolewski, 1998.
• Hartmann, Nicolai. O podstawach ontologii. Cele i drogi analizy kategorialnej. Tłum. Jan Garewicz. Toruń: „Comer”, 1994.
• Hartmann, Nicolai. Myśl filozoficzna i jej historia. Systematyczna autoprezentacja. Tłum. Jan Garewicz. Toruń: „Comer”, 1994.
• Hartmann, Nicolai. Zarys metafizyki poznania. Tłum. Ewa Drzazgowska, Paweł Piszczatowski. Warszawa: IFiS PAN, 2007.
• Höffe, Otfried. Immanuel Kant. Tłum. Andrzej M. Kaniowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
• Ingarden, Roman. Spór o istnienie świata, t. 1-2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.
• Kant, Immanuel. Krytyka praktycznego rozumu. Tłum. Jerzy Gałecki. Warszawa: PWN, 1984.
• Kant, Immanuel. Uzasadnienie metafizyki moralności. Tłum. Mścisław Wartenberg. Warszawa: PWN, 1984.
• Kopciuch, Leszek. Wolność a wartości. Max Scheler, Nicolai Hartmann, Dietrich von Hildebrand, Hans Reiner. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2010.
• Lipiec, Józef. „Problemy egzystencjalne w teorii wartości”. W: Studia z ontologii i epistemologii wartości, red. Józef Lipiec, 11–23. Kraków: Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1990.
• Noras, Andrzej J. Nicolai Hartmanna koncepcja wolności woli. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1998.
• Nowakowski, Andrzej. Problem psychofizyczny w systemach Arystotelesa, Spinozy, Davidsona. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2009.
• Stróżewski, Władysław. „Transcendentalia i wartości”. W: Władysław Stróżewski. Istnienie i wartość. Kraków: Znak, 1981.
• Uzasadnienie w aksjologii i etyce w badaniach polskich i zagranicznych, red. Leszek Kopciuch i Tomasz Siwiec. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2014.

Identifiers

DOI

10.17951/kw.2022.33.63-81

Biblioteka Nauki

31231846