Dziecko przedszkolne: między rzeczywistością, oczekiwaniami a potrzebą nieskrępowanej zabawy

• Authors: Kinga Kuszak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule dokonano analizy współczesnej neoliberalnej rzeczywistości i praktyk edukacyjnych wobec dziecka przedszkolnego oraz oczekiwań wobec niego, które pozostają w sprzeczności. Rozważania rozpoczęto od zarysowania ogólnej charakterystyki neoliberalizmu jako kompleksu praktyk, dyskursu, światopoglądu, który oddziałuje na wszystkie sfery funkcjonowania współczesnego człowieka. Następnie omówiono neoliberalny dyskurs na temat dzieciństwa. Autorka kreśli następujące obrazy dzieciństwa, które w ramach tego dyskursu są formułowane: dzieciństwo jako inwestycja, dzieciństwo zamknięte w procedurze, dzieciństwo braku czasu, dzieciństwo wirtualne, dzieciństwo komercyjne. W sprzeczności do wymienionych dyskursów i wynikających z nich praktyk pozostają oczekiwania wobec dziecka. Zwrócono uwagę na następujące oczekiwania, którym dziecko powinno sprostać: umiejętności zarządzania własnym czasem, sprawstwa i niezależności, skupienia i uważności, selekcji ofert i dokonywania wyboru. Autorka podejmuje próbę spojrzenia na zabawę jako formę inwestycji w dzieciństwo dobrej jakości. Zwraca uwagę na wybrane aspekty zabawy, spontaniczne, które pozwalają jednostce ukształtować cechy i rozwinąć umiejętności pożądane przez współczesne społeczeństwo. W części końcowej sformułowano wskazówki przydatne w praktyce edukacyjnej, wśród których autorka wskazuje na możliwości tworzenia sytuacji, w których dziecko będzie się bawić, towarzyszenia mu podczas zabawy, współtworzenia z dzieckiem zabawy itp. Zwraca uwagę na rolę dorosłego w stwarzaniu dziecku okazji do bawienia się bez pośpiechu i presji czasu.

EN

The article analyses the contemporary neoliberal reality and educational practices used in preschool education as well as contradicting expectations held of preschool children. It starts with a general description of neoliberalism as a set of practices, a discourse and a worldview which influences all spheres of contemporary people’s functioning. The author proceeds to summarize the neoliberal discourse on childhood. She presents the following images of childhood formulated within its framework: childhood as an investment, childhood inscribed within a procedure, childhood characterized by a shortage of time, virtual childhood, and commercial childhood. These discourses and the consequent practices clash with expectations held of children. The article points out the following expectations to which children are held: ability to manage their own time, agency and independence, focus and attentiveness, ability to select offers and make a choice. The author attempts to view children’s play as a form of investment into good quality childhood. She points out selected elements of play, which through their spontaneity allow the individual to develop traits and skills desired by the contemporary society. The final part offers guidelines for educational practice, where the author indicates opportunities to create situations when children can play and adults can accompany them in the play, create the play together with children, etc. She underlines the role of adults in organising opportunities for play free from hurry and time pressure.

Keywords

PL

neoliberalizm, dziecko przedszkolne, oczekiwania wobec dziecka, zabawa

EN

neoliberalism, preschool child, expectations held of children, play

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2018
• Volume: 37
• Issue: 1

Dates

published

2018

online

2018-11-06

Contributors

author

Kinga Kuszak

References

• Braun-Gałkowska M., 2008, Psychologia domowa. Lublin, Wydawnictwo KUL.
• Brzezińska A. Janiszewska-Rain J., 2005, W poszukiwaniu złotego środka. Rozmowy o rozwoju człowieka. Kraków, Znak.
• Buckingham D., 2008, Nowe media – nowe postaci dzieciństwa? Zmieniające się środowisko kulturowe dzieci w erze technologii cyfrowej. W: M.J. Kehily (red.). Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem. Kraków, WAM.
• Chmurska M., Łaciak B., 2013, Małe dzieci w przestrzeni publicznej. W: B. Łaciak (red.), Dzieciństwo we współczesnej Polsce. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Cybal-Michalska A., 2013, Świat, w którym „kariera robi karierę”– o satysfakcji z kariery i poczuciu zawodowego sukcesu. „Studia Edukacyjne”, nr 26.
• Dymara B., 2009, Żywioł i radość zabawy, czyli o zagubionych wartościach ludycznej edukacji. W: B. Dymara (red.), Dziecko w świecie zabawy. O kulturze, cechach i wartościach ludycznej edukacji. Kraków, Impuls.
• Goleman D., 2014, Focus. Sztuka koncentracji jako ukryte dążenie do doskonałości. Poznań, Media Rodzina.
• Grochowalska M., 2015, O sposobach rozumienia „dobrej” edukacji przedszkolnej z perspektywy rodziców i nauczycieli. Przykład konstruowania obrazu dzieciństwa. W: T. Parczewska (red.), Przestrzenie dziecka i dzieciństwa. Wielkość perspektyw i znaczeń. Lublin, Wydawnictwo UMCS.
• Karwowska-Struczyk M., 2007, Dzieciństwo i konteksty jego rozwoju. Warszawa, Instytut Badań Edukacyjnych.
• Izdebska J., 2007, Dziecko w wiecie mediów elektronicznych. Teoria, badania, edukacja medialna. Białystok, Trans Humana.
• Kantor J., 2013, Zabawa w dobie społeczeństwa konsumpcyjnego. Szkice o ludyzmie, ludyczności i powadze a w istocie jej braku. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Klus-Stańska D., 2011, (Anty)rozwojowa tożsamość pedagogiki wczesnej edukacji i poszukiwanie perspektyw jej rekonstrukcji. W: D. Klus-Stańska, D. Bronk, A. Malenda (red.), Pedagogika wczesnej edukacji. Dyskursy, problemy, otwarcia. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Kopaczyńska I., 2010, O poczuciu sprawstwa w procesie refleksyjnego uczenia się. W: E. Jaszczyszyn, J. Szada-Borzyszkowska (red.), Edukacja dziecka: mity i fakty. Białystok, Trans Humana.
• Korczak J., 2012, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie. Warszawa, Rzecznik Praw Dziecka.
• Kuszak K., 2005, Dziecko samodzielnym kreatorem świata zabawy. „Wychowanie na co dzień”, nr 3.
• Lewartowska-Zychowicz M., 2014, Dziecko, kobieta i ubogi – genealogia (neo)liberalnego wykluczenia. „Studia Edukacyjne”, nr 33.
• Łaciak B., 1998, Świat społeczny dziecka. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Łaciak B., 2011, Komercyjne przemiany współczesnego dzieciństwa. W: B. Łaciak (red.), Nowe społeczne wymiary dzieciństwa. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Maciejewska-Mroczek E., 2012, Mrówcza zabawa. Współczesne zabawki a społeczne konstruowanie dzieciństwa. Kraków, Universitas.
• Męczkowska-Christianse A., 2011, Dyskursy dzieciństwa a polityka. Pomiędzy wykluczeniem a obywatelskim uczestnictwem. W: D. Klus-Stańska, D. Bronk, A. Malenda (red.), Pedagogika wczesnej edukacji. Dyskursy, problemy, otwarcia. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
• Melosik Z., 2013, Kultura popularna i tożsamość młodzieży. Kraków, Impuls.
• Michałowska D.A., 2013, Neoliberalizm i jego (nie)etyczne implikacje edukacyjne. Poznań, UAM.
• Nyczaj-Drąg M., 2015, Edukacja dziecka w narracjach rodziców klasy średniej. Zielona Góra, Uniwersytet Zielonogórski.
• Olczak A., 2014, W labiryncie dziecięcych potrzeb i nauczycielskich oczekiwań-krótka historia jednego dnia w przedszkolu. W: M. Magda-Adamowicz, A. Olczak (red.), Pedagogika przedszkolna. Oblicza i poszukiwania. Toruń, Adam Marszałek.
• Popek S., 1988, Psychoterapeutyczna funkcja dziecięcej ekspresji artystycznej. W: S. Popek (red.), Twórczość artystyczna w wychowaniu dzieci i młodzieży. Warszawa, WSIP.
• Potulicka E., 2014, Neoliberalne reformy edukacji w Stanach Zjednoczonych. Kraków, Impuls.
• Potulicka E., Edukacja przeciw neoliberalnym „wartościom” i polityce oświatowej, opublikowano: http://www.tnszp.pl/index.php/polityka-owiatowa/990-edukacjaprzeciw-neoliberalnymwartosciom-i-polityce-oswiatowej [dostęp: 28.12.2015].
• Rutkowiak J., 2012, Jak kształtować kulturę zaufania i odpowiedzialności w szkole w warunkach promowania rywalizacji przez neoliberalizm? „Studia Edukacyjne”, nr 22.
• Segiet W., 2011, Rodzina a edukacja dziecka. Tradycyjne ujęcia i nowe trendy. W: A. Cybal-Michalska., D. Kopeć, W. Segiet (red.), Studia z pedagogiki i nauk pogranicza. Poznań, UAM.
• Śliwerski B., 2005, Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków, Impuls.
• Śliwerski B., 2014, Dziecko jako niepożądany obiekt autokratycznych przemian. W: M. Magda-Adamowicz, A. Olczak (red.), Pedagogika przedszkolna. Oblicza i poszukiwania. Toruń, Wydawnictwo A. Marszałek.
• Świetlik M., 2009, Nowa przestrzeń dziecka we współczesnej kulturze, W: B. Łaciak (red.), Dziecko we współczesnej kulturze medialnej. Warszawa, Instytut Spraw Publicznych.
• Szlendak T., 2011, Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa, PWN.
• Tomasello M., 2016, Dlaczego współpracujemy. Kraków, Copernicus Center Press.
• Waloszek D., 2006, Pedagogika przedszkolna. Metamorfoza statusu i przedmiotu badań. Kraków, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Waloszek D., 2009, Zawłaszczanie dzieciństwa. XXI wiek. Etiologia zjawiska. W: I. Izdebska., J. Szymanowska (red.), Dziecko w zmieniającej się przestrzeni życia. Obrazy dzieciństwa. Białystok, Trans Humana.
• Waloszek D., 2009, Socjopedagogiczny wymiar zabawy w edukacji wczesnoszkolnej. W: D. Klus-Stańska, M. Szczepska-Pustkowska (red.), Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Akademickie.
• Winnicot D.W.. 1993, Dziecko, jego rodzina i świat. Warszawa, Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza.
• Wygotski L., 2002, Zabawa i jej rola w rozwoju psychicznym dziecka. W: A. Brzezińska, M. Marchow (red.), Wybrane prace psychologiczne. Dzieciństwo i młodość. Poznań, Zysk i S-ka.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2018.37.1.23-39