Myślenie – sądzenie – odpowiedzialność. Fundamentalia wychowania moralnego według Hannah Arendt

• Authors: Dariusz Stępkowski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Hannah Arendt wielokrotnie podejmowała w swojej twórczości filozoficznej kwestie moralne, które z niespotykaną do tej pory siłą odezwały się w XX wieku w związku z Holocaustem. Pomimo tego nie wypracowała jednolitej teorii moralności. Niemniej jednak w jej analizach zarówno fenomenu życia moralnego, jak i współczesnego wychowania znajdują się liczne elementy, które można uznać za rudymenty teorii wychowania moralnego. Elementy te oscylują wokół trzech przejawów osoby jako podmiotu działania moralnego, a mianowicie: myślenia, sądzenia i odpowiedzialności. W niniejszym tekście traktuje się je jako fundamentalia hipotetycznej koncepcji wychowania moralnego. Żeby uwydatnić aktualność myśli Arendt, rekonstrukcja została umieszczona w ramie obejmującej przeszłość i teraźniejszość wychowania i kształcenia moralnego w szkole.

EN

Hannah Arendt, in her philosophical work, constantly undertook moral issues, which – in the context of the Holocaust – emerged in the 20th century with an unprecedented force. In spite of this, she did not develop a unified theory of morality. In her analyzes, however, there are numerous elements that can be considered as rudiments of this theory. These elements oscillate around the phenomena of thinking, judgment and responsibility constituting a moral personality. The presented paper considers them as foundations of a hypothetical concept of moral education according to Arendt. Reconstruction of this concept has been embedded in a frame embracing the past and the present of teaching and learning morality at school.

Keywords

PL

moralność, wychowanie moralne, kształcenie moralne, myślenie pedagogiczne, myślenie edukacyjne

EN

morality, moral education, teaching, learning, pedagogical thinking, educational thinking

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2020
• Volume: 39
• Issue: 3

Dates

published

2020

online

2020-10-13

Contributors

author

Dariusz Stępkowski

• Wydział Nauk Pedagogicznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• Arendt, H. (1994). Kryzys edukacji. W: H. Arendt. Między czasem minionym a przyszłym (s. 209–232). Warszawa: Aletheia.
• Arendt, H. (2003). Some Questions of Moral Philosophy. W: H. Arendt. Responsibility and Judgment (s. 49–146). New York: Schocken Books.
• Arendt, H. (2006). Kilka zagadnień filozofii moralnej. W: H. Arendt. Odpowiedzialność i władza sądzenia (s. 80–175). Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Arendt, H. (2010). Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła. Kraków: Znak.
• Arendt, H. (2017). Einige Fragen der Ethik. Vorlesung in vier Teilen. W: H. Arendt. Über das Böse. Eine Vorlesung zu Fragen der Ethik (s. 7–150). München: Piper.
• Bass, R.V., Good, J.W. (2004). Educare and Educere: Is a Balance Possible in the Educational System? The Educational Forum, 2, 161–168. DOI: 10.1080/00131720408984623.
• Benner, D. (2017). John Dewey. A modern thinker: On Education (as Bildung and Erziehung) and Democracy (as a political system and a mode of associated living). W: L.J. Waks, A.R. English (red.). John Dewey’s Democracy and Education. A Centennial Handbook (s. 262–278). Cambridge: University Press.
• Benner, D. (2018). Pedagogika ogólna a pedagogika specjalna. Rozważania na temat związku między inkluzją i ekskluzją z perspektywy trzech przyczyn procesów wychowania i kształcenia. W: J. Gołkowska. K. Sipowicz. I. Patejuk-Mazurek (red.). Tradycja i współczesność pedagogiki specjalnej w tworzeniu społeczeństwa dla wszystkich. W 95-lecie Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej (s. 124–138). Warszawa: Wyd. Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Benner, D., Nikolova, R. (2016). Stan umiędzynarodowienia badania ETiK i jego koncepcja teoretyczno-empiryczna. Forum Pedagogiczne, 2/1, 19–35. DOI: 10.21697/10.21697/fp.2016.2.02.
• Benner, D., Stępkowski, D., von Oettingen, A., Peng, Zh. (2018). Kształcenie – moralność – demokracja. Teorie i koncepcje wychowania i kształcenia moralno-etycznego i ich związki z etyką i polityką. Warszawa: Wyd. Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Benner, D., von Heynitz, M., Ivanov, S., Nikolova, R., Pohlmann, C., Remus, C. (2011). Nauczanie etyki i kompetencja moralna poza wdrażaniem wartości i wychowaniem do cnoty. Przegląd Pedagogiczny, 2, 9–24.
• Durkheim, É. (2015). Wychowanie moralne. Bydgoszcz: Wyd. Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• English, A. (2016). Doświadczenia nieciągłości jako sposoby refleksyjnego obchodzenia się z dylematami moralnymi. Studium jakościowe w ramach badania ETiKInternation Edynburg. Forum Pedagogiczne, 2/1, 71–94. DOI: 10.21697/10.21697/fp.2016.2.05.
• English, A.R. (2013). Discontinuity in learning. Dewey, Herbart, and Education as Transformation. New York: Cambridge University Press.
• Godoń, R. (2019). Filozofia edukacji. W: Z. Kwieciński. B. Śliwerski (red.). Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 307–318). Warszawa: PWN.
• Horlacher, R. (2016). The Educated Subject and the German Concept of Bildung: A Comperative Cultural History. New York – London: Routledge.
• Kant, I. (2007). Metafizyka moralności. Warszawa: PWN.
• Kohn, J. (2006). Wprowadzenie. W: H. Arendt. Odpowiedzialność i władza sądzenia (s. 7–28). Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Kwieciński, Z., Śliwerski, B. (2019). Wstęp. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.). Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 7–10). Warszawa: PWN.
• Madalińska-Michalak, J., Jeżowski, A.J., Więsław, S. (2017). Etyka w systemie edukacji w Polsce. Warszawa: Wolters Kluwer.
• McCarthy, M. (2016). Posłowie redaktor. W: H. Arendt. Życie umysłu (s. 431–443). Warszawa: Aletheia.
• Peterson, A., Lexmond, J., Hallgarten, J., Kerr, D. (2014). Schools with Soul: A new approach to Spiritual, Moral, Social and Cultural Education. Report of the Royal Society of Arts. Action Research Center. Retrieved from: https://www.thersa.org/discover/publications-and-articles/reports/schools-with-soul-a-new-approach-tospiritual-
• moral-social-and-cultural-education].
• Podmanický, I. (2012). Teoria a praxetickejvýchovy, t. 1. Trnava: Trnavská Univerzita.
• Rajský, A., Wiesenganger, M. (red.) (2018). Pomoc druhému na cestecnosti. K filozoficko- etickým aspektom prosociálnosti. Trnava: Tipi Universitatis Tyrnaviensis.
• Ritzer, G., Breinbauer, I.M., Schluss, H., Krobath, Th. (2016). ETiK-Internatnional Wiedeń. Problemy badawcze, przeprowadzone badanie i analiza wyników. Forum Pedagogiczne, 2/1, 57–70. DOI: 10.21697/10.21697/fp.2016.2.04.
• Stępkowski, D., Ivanov, S., Ksionek, A. (2016). ETiK-International Warszawa. Historia badania, problem badawcze i analiza wyników. Forum Pedagogiczne, 2/1, 37–56. DOI: 10.21697/10.21697/fp.2016.2.03.
• Stępkowski, D., Kamińska, W. (2016). Wychowanie moralne czy nauczanie moralno-etyczne? Rozważanie o zadaniach oświaty publicznej. Forum Pedagogiczne, 2/1, 127–138. DOI: 10.21697/10.21697/fp.2016.2.08.
• Svobodová, Z. (2014). Paideia as Care of Soul – the Potential of Contemporary School. W: D. Stępkowski, A. Murzyn (red.). Religion Long Forgotten. The Importance of Religion in Education towards Civil Society (s. 191–206). Kraków: Impuls.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2020.39.3.155-171