Aksjologiczny kontekst procesu dewiacji zachowania u dorastających

• Authors: Sylwia Opozda-Suder , Barbara Ostafińska-Molik
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań empirycznych nad poziomem kryzysu w wartościowaniu wśród adolescentów charakteryzujących się zróżnicowanym stopniem przystosowania społecznego. Poruszona tematyka koncentruje się więc wokół etiologicznych aspektów zachowań dewiacyjnych w relacji do standardów wartościujących. Cel przeprowadzonych analizy został sprowadzony do weryfikacji dwóch hipotez badawczych: H1: Wzrost stopnia dewiacji zachowania jest pozytywnie powiązany z poziomem doświadczanego kryzysu w wartościowaniu. H2: Jednostki nieprzejawiające zaburzeń zachowania, jednostki z zaburzeniami w zachowaniu i popełniające czyny karalne różnią się tak stopniem odczuwanego kryzysu aksjonormatywnego, jak i jego dominującymi przejawami. Wnioskowanie przeprowadzono w schemacie porównawczym na trzech grupach: (1) dostosowani społecznie n = 158; (2) z zaburzeniami w zachowaniu n = 105; (3) popełniające czyny karalne n = 114. Łącznie wielkość próby: 377 badanych w wieku 14–18 lat. Otrzymane wyniki dowiodły słuszności tezy, że ważnym elementem diagnozy ryzyka dewiacji zachowania w przypadku dorastających powinna być ocena sposobu wartościowania, celem podjęcia działań zapobiegawczych, służących rozwiązaniu doświadczanych trudności w wartościowaniu.

EN

The article presents the results of empirical research on the level of crisis in evaluation among adolescents characterized by a differential degree of social adaptation. The subject matter is therefore focused around the etiological aspects of deviant behaviour in relation to evaluative standards. The purpose of the analysis was reduced to verification of two research hypotheses: H1 The increase in the degree of behaviour deviation is positively related to the level of the experienced crisis in valuation. H2 Individuals who do not exhibit conduct disorders, individuals with conduct disorders and commit criminal offenses differ both in the degree of axion-normative crisis felt and in its dominant manifestations. The inference was carried out in a comparative scheme on three groups: (1) the socially adapted n = 158; (2) with conduct disorders n = 105; (3) committing criminal acts n = 114. The size of sample in total: 377 respondents aged between 14–18 years. The obtained results proved the validity of the theses, that an important element of the diagnosis of the risk of behaviour deviation in the case of adolescents should be the evaluation of the way of evaluation in order to undertake preventive actions aimed at solving the experienced difficulties in valuation.

Keywords

PL

wartości, kryzys w wartościowaniu, adolescenci, poziom przystosowania społecznego, dewiacja zachowania

EN

values, crisis in evaluation, adolescents, level of social adaptation, behaviour deviation

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2020
• Volume: 39
• Issue: 4

Dates

published

2020

online

2020-12-23

Contributors

author

Sylwia Opozda-Suder

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Pedagogiki
• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Pedagogiki

author

Barbara Ostafińska-Molik

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Pedagogiki
• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Pedagogiki

References

• Achenbach, T.M. (1991). Integrative Guide for the 1991 CBC L/4-18, YSR , and TRF Profiles. Burlington, VT: University of Vermont.
• Andrews, D.A., Bonta, J. (2010). The Psychology of Criminal Conduct, Fifth Edition (5 edition). Albany, N.Y.: Anderson.
• Antonaccio, O., Tittle, C.R. (2008). Morality, Self-Control, and Crime. Criminology, 46 (2), 479–510. DOI :10.1111/j.1745-9125.2008.00116.x.
• Berzonsky, M. (2000). Theories of Adolescent Development. In: G. Adams (ed.). Adolescent Development (pp. 11–28). Oxford, Malden: Blackwell Publishers Ltd.
• Bielicki, E. (1996). Wpływ wartości na zachowania przestępcze jako przedmiot badań kryminologii. Bydgoszcz: WSP.
• Burek, A. (1990). Zmiany w systemie wartości pod wpływem pobytu w zakładzie resocjalizacyjnym. W: B. Urban (red.). Profilaktyka społeczna i resocjalizacja młodzieży w środowisku otwartym (s. 101–106). Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Cochrane, R. (1971). The structure of value systems in male and female prisoners. British Journal of Criminology, 11, 73–87.
• Connor, D.F. (2012). Aggression and Antisocial Behavior in Children and Adolescents: Research and Treatment. New York: The Guilford Press.
• Cushman, F. (2008). Crime and punishment: Distinguishing the roles of causal and intentional analyses in moral judgment. Cognition, 108 (2), 353–380. DOI: 10.1016/j.cognition.2008.03.006.
• Farrigton, D.P. (1999). Conduct disorder and delinquency. In: H.C. Steinhausen. F.C. Verhulst (eds.). Risk and outcomes in developmental psychopathology (pp. 165–192). Oxford, UK : Oxford University Press.
• Feather, N.T., Gross. D.G. (1975). Value systems and delinquency: Parental and generational discrepancies in value systems for delinquent and non-delinquent boys. British Journal of Social and Clinical Psychology, 14, 117–129.
• Gallupe, O., Baron, S.W. (2014). Morality, Self-Control, Deterrence, and Drug Use: Street Youths and Situational Action Theory. Crime & Delinquency, 60 (2), 284–305. DOI : 10.1177/0011128709359661.
• Gierowski, J.K. (1996). Rola biegłego psychologa w opiniowaniu o poczytalności. W: J.K. Gierowski. A. Szymusik (red.). Postępowanie karne i cywilne wobec osób zaburzonych psychicznie: wybrane zagadnienia z psychiatrii, psychologii i seksuologii sądowej (s. 127–152). Kraków: Collegium Medicum UJ.
• Gierowski, J.K., Haś, A. (2007). Konfiguracja czynników ryzyka, wybrane cechy osobowości i funkcjonowanie nieletnich w zakładzie karnym. W: M. Stanik (red.). Psychospołeczne uwarunkowania i mechanizmy kryminogenezy a zachowania paraprzestępcze i przestępcze (s. 189–208). Warszawa: Kamandor.
• Hirschi, T. (1969). Causes of delinquency. Berkeley, CA : University of California Press.
• Jessor, R., Jessor, S.L. (1977). Problem behavior and psychological development. San Diego: Academic Press.
• Johnson, R.E. (1979). Juvenile delinquency and its origins: An integrative theoretical approach. Cambridge, UK : Cambridge University Press.
• Jurkovic, G.J., Prentice, N.M. (1977). Relation of moral and cognitive development to dimensions of juvenile delinquency. Journal of Abnormal Psychology, 86, 414–420.
• Kluz, T. (2007). Psychospołeczne uwarunkowania wyboru wartości przez młodzież. Toruń: Akapit.
• Luengo, M.A. (1985). Values and personality: A survey of their relationship in the case of juvenile delinquency. Personality and Individual Differences, 6, 519–522.
• Majchrzyk, Z. (2001). Nieletni, młodociani i dorośli sprawcy zabójstw. Analiza procesów motywacyjnych i dyspozycji osobowościowych. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
• Matthys, W., Lochman J. (2017). Oppositional Defiant Disorder and Conduct Disorder in Childhood. Hoboken, New Jersey: Wiley-Blackwell. DOI: 10.1002/9781118972519.
• Matza, D., Sykes, F. (1961). Juvenile delinquency and subterranean values. American Sociological Review, 26, 712–719.
• McColgan, E.B., Rest, J.B., Pruitt, D.B. (1983). Moral judgment and antisocial behavior in early adolescence. Journal of Applied Developmental Psychology, 4, 189–199.
• MacKenzie, D.L. (2011). What works in correction. Reducing the criminal activities of offenders and delinquents. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: 10.1017/CBO 9780511499470.
• Merton, R.K. (1938). Social structure and anomie. American Sociological Review, 3, 612–682.
• Miller, W.B. (1958). Lower class culture as a generating milieu of gang delinquency. Journal of Social Issues, 14, 5–19.
• Nowak, S. (2007). Metodologia badań społecznych. Warszawa: PWN.
• Oleś, P. (1989). Kwestionariusz do badania kryzysu w wartościowaniu. Podręcznik. Warszawa: PTP.
• Ostrihańska, Z. (1997). Losy uczniów nieprzystosowanych społecznie. Lublin: Wyd. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Ostrowska, K. (2008). Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
• Pilecka, W. (2001). Rozumienie genezy zaburzeń zachowania z perspektywy współczesnych koncepcji osobowości dziecka. W: B. Urban (red.). Dewiacje wśród młodzieży. Uwarunkowania i profilaktyka (s. 37–43). Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Poland, J.M. (1978). Subculture of violence. Youth offender value systems. Criminal Justice and Behavior, 5, 159–164.
• Rogers, M., Smoak, N.D., Liu, J. (2006). Self-reported deviant computer behavior: A big-5, moral choice, and manipulative exploitive behavior analysis. Deviant Behavior, 27 (3), 245–268. DOI: 10.1080/01639620600605333.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Press.
• Romero, E., Sobral, J., Luengo, M.A., Marzoa, A.J. (2001). Values and Antisocial Behavior Among Spanish Adolescents. The Journal of Genetic Psychology, 162 (1), 20–40. DOI:
• 10.1080/00221320109597879.
• Sen, A., Pande, P. (1994). Personal and familial antecedents of drug peddling: An empirical study. Social Science International, 10, 35–50.
• Shoemaker, D.J. (2005). Theories of Delinquency. An Examination of Explanations of Delinquent Behavior. New York – Oxford: Oxford University Press.
• Siemaszko, A. (1993). Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych. Warszawa: PWN.
• Sommers, I., Fagan, J., Baskin, D. (1993). Sociocultural influences on the explanation of delinquency for Pueito Rican youths. Hispanic Journal of Rehovioral Sciences, 15, 36–62. DOI: 10.1177/07399863930151002.
• Urban, B. (2000). Zachowania dewiacyjne młodzieży. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Wolańczyk, T. (2002). Zaburzenia emocjonalne i behawioralne u dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce. Warszawa: Akademia Medyczna.
• Wysocka, E. (2009). Młodzież o sobie. Potrzeby, plany, ocena rzeczywistości i własnych możliwości kreowania życia jako wyznacznik społecznej aktywności vs wyuczonej bezradności. W: E. Wrońska (red.). Księga ubogich, IX Konwencja Ruchu przeciw
• Bezradności Społecznej (s. 228–253). Warszawa: Rzecznik Praw Obywatelskich.
• Wysocka, E. (2010). Doświadczanie życia w młodości – problemy, kryzysy i strategie ich rozwiązywania. Próba opisu strukturalno-funkcjonalnego modelu życia preferowanego przez młodzież z perspektywy pedagogiki społecznej. Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2020.39.4.117-137