Wybrane obszary wsparcia psychologicznego uczniów zdolnych

• Authors: Andrzej Edward Sękowski , Martyna Maria Płudowska

Abstracts

EN

Introduction: After nearly a century of analysis, gifted students' education has evolved into a complex scientific discipline with its own methods, teaching practices and research programs. Solutions are sought that ensure, gifted children and adolescents the optimal conditions for developing their potential. It requires taking into account knowledge of the psychological mechanisms responsible for the development of abilities, achievements and the well-being of gifted individuals Research Aim: The purpose of the article was to identify psychological areas of support for gifted students. The literature on theoretical findings on the structure of giftedness was reviewed, and the results of research on selected characteristics of people belonging to this special group were analyzed. Evidence-based Facts: Based on the analysis of models of outstanding abilities and available empirical research on the difficulties and problems of gifted people, the importance of psychological support in the emotional-motivational sphere, social sphere, personality sphere, development of creativity and within the family system of gifted people is indicated. Summary: Institutional support of gifted students, adapting curricula to their needs and abilities should go hand in hand with psychological measures for harmonious development and shaping the well-being of these individuals.

PL

Wprowadzenie: Po niemalże stu latach analiz edukacja uczniów zdolnych przekształciła się w złożoną dyscyplinę naukową z własnymi metodami, praktyką nauczania i programami badawczymi. Poszukiwanie jak najlepszych rozwiązań, które zapewniłyby uzdolnionym dzieciom i młodzieży optymalne warunki dla rozwijania ich potencjału wymaga uwzględnienia wiedzy dotyczącej psychologicznych mechanizmów odpowiedzialnych za rozwój zdolności, kształtowanie osiągnięć i dobrostanu uzdolnionych jednostek. Cel badań: Celem artykułu było nakreślenie psychologicznych obszarów wsparcia uczniów zdolnych. Dokonano przeglądu literaty poświęconej teoretycznym ustaleniom w zakresie struktury zdolności oraz przeanalizowano wyniki badań dotyczących wybranych cech osób należących do tej szczególnej grupy. Stan wiedzy: Na podstawie analizy modeli wybitnych zdolności oraz dostępnych badań empirycznych w zakresie trudności i problemów osób zdolnych nakreślono znaczenie wsparcia psychologicznego w sferze emocjonalno-motywacyjnej, społecznej, osobowościowej, rozwijania kreatywności oraz w ramach systemu rodzinnego osób zdolnych. Podsumowanie: Instytucjonalne wsparcie uczniów zdolnych, dostosowywanie programów nauczania do ich potrzeb i możliwości powinno iść w parze z psychologicznymi działaniami służącymi harmonijnemu rozwojowi i kształtowaniu dobrostanu tych osób.

Keywords

EN

ability; giftedness; talent; achievement; psychological support

PL

zdolności; uzdolnienia; talent; osiągnięcia; wsparcie psychologiczne

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2022
• Volume: 41
• Issue: 3
• Pages: 147-160

Dates

published

2022

Contributors

author

Andrzej Edward Sękowski

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

author

Martyna Maria Płudowska

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Barragán Martín, A. B., Pérez-Fuentes, M., Molero Jurado, M., Martos Martínez, Á., Simón Márquez, M., Sisto, M., Gázquez Linares, J. J. (2021). Emotional Intelligence and Academic Engagement in Adolescents: The Mediating Role of Self-Esteem. Psychology research and behavior management, 14, 307–316. https://doi.org/10.2147/PRBM.S302697.
• Caprara G.V, Barbaranelli C., Pastorelli C., Bandura A., Zimbardo P.G. (2000) Prosocial foundations of children's academic achievement. Psychological Science, 11(4), 302- 306. https://doi.org/10.1111/1467-9280.00260.
• Deci, E. L., Koestner, R. i Ryan, R. M. (1999). A meta-analytic review of experiments examining the effects of extrinsic rewards on intrinsic motivation. Psychological Bulletin, 125(6), 627-668. https://doi.org/10.1037/0033-2909.125.6.627.
• Dyrda, B. (2010). Trudne dzieciństwo dziecka zdolnego. Chowanna, 1, 109-117.
• Gagné, F. (2009). Building gifts into talents : brief overview of the DMGT 2.0. Gifted, 152, 5-9.
• Gagné, F. (2005). From gifts to talents: The DMGT as a developmental model. W R. Sternberg, J. Davidson (Red.), Conceptions of giftedness (s. 98–119). Cambridge University Press.
• Gross, M. U. (1993). Exceptionally gifted children. Routledge.
• Gross, M.U. (2006). Exceptionally gifted children: Long-term outcomes of academic acceleration and nonacceleration. Journal for the Education of the Gifted, 29 (4), 404–429.
• Gwiazdowska-Stańczak, S., Płudowska, M., Garbowski, M. (2021). Perceived Parental Attitudes of the Father and the School Achievements of Adolescents. Current Issues in Personality Psychology 9(4), 341-353. https://doi.org/10.5114/cipp.2021.108736.
• Hebert, T. P. (2011). Understanding the social and emotional lives of gifted students. Prufrock Press.
• Jackson, R., Watkin, C. (2004). The resilience inventory: Seven essential skills for overcoming life’s obstacles and determining happiness. Selection and Development Review, 20(6), 13-17.
• Jones, G., Hanton, S., Connaughton, D. (2002). What is this thing called mental toughness? An investigation of elite sport performers. Journal of Applied Sport Psychology, 14(3), 205–218. https://doi.org/10.1080/10413200290103509
• Knopik, T. (2018). Doradztwo edukacyjno-zawodowe dla uczniów zdolnych - od wyzwań do modelu wsparcia. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 19(8), 29-42.
• Knopik, T., Oszwa, U. (2022). Developing transferable competences of students - the self determination theory and challenges of future education. Lubelski Rocznik Redagogiczny, 41(1), 53-66. http://dx.doi.org/10.17951/lrp.2022.41.1.53–66
• Limont W. (2007). “Stań na ramionach gigantów”, czyli uczeń zdolny jako problem wychowawczy. W: M. Dudzikowa, M. Czerepaniak¬ Walczak (Red.), Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Kontekst (s. 109-127). GWP.
• Limont, W. (2005). Uczeń zdolny. Jak go rozpoznać i jak z nim pracować. GWP.
• Neihart, M.,Yeo, L. S. (2018). Psychological issues unique to the gifted student. W S. I. Pfeiffer, E. Shaunessy-Dedrick, M. Foley-Nicpon (Red.), APA handbook of giftedness and talent (s. 497–510). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000038-032
• Neihart, M., Pfeiffer, S. I., Cross, T. L. (Eds.). (2015). The social and emotional development of gifted children: What do we know? (2nd ed.). Prufrock Press.
• Nęcka, E. (2003). Psychologia twórczości. GWP.
• Nęcka, E., Gruszka, A., Orzechowski, J. Szumura, B. (2019). Trening twórczości. Smak Słowa.
• Papadopoulos, D. (2020). Psychological Framework for Gifted Children’s Cognitive and Socio-Emotional Development: A Review of the Research Literature and Implications. Journal for the Education of Gifted Young Scientists, 8(1), 305-323. https://doi.org/10.17478/jegys.666308
• Parker, J. D. A., Creque, R. E., Barnhart, D. L., Harris, J. I., Majeski, S. A., Wood, L. M.,Bond, B. Hogan, M. J. (2004). Academic achievement in high school: does emotional intelligence matter? Personality and Individual Differences, 37(7), 1321– 1330. https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.01.002.
• Peterson, J. S. (2018). Counseling gifted children and teens. W S. I. Pfeiffer, E. Shaunessy- Dedrick, M. Foley-Nicpon (Red.), APA handbook of giftedness and talent (s. 511– 527). Washington, DC: American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000038-000.
• Pierson, E. E., Kilmer, L. M., Rothlisberg, B. A., McIntosh, D. E. (2012). Use of brief intelligence tests in the identification of giftedness. Journal of Psychoeducational Assessment, 30(1), 10–24. https://doi.org/10.1177/0734282911428193.
• Renzulli, J. S. (2005). The three-ring definition of giftedness: A developmental model for promoting creative-productivity. W: R. Sternberg, J. Davidson (Red.), Conceptions of giftedness (s. 246–280). Cambridge University Press.
• Reykowski, J. (1975). Emocje i motywacja. W: T. Tomaszewski (Red.), Psychologia (s. 566- 628). PWN.
• Reykowski, J. (1977). Z zagadnień psychologii motywacji. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Ryan, R. M., Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.68.
• Sękowski, A. (2001). Współczesne tendencje w badaniach wybitnych zdolności. Roczniki Psychologiczne, 4, 243-255.
• Sękowski, A., Płudowska, M. (2020). Zdolności. W: H. Liberska, J. Trempała (Red). Psychologia wychowania. Wybrane problemy (163-172). PWN.
• Sękowski, A., Cichy-Jasiocha, B, Płudowska, M. (2019). Gifted Education in Europe. W: B. Wallace, D. Sisk, J. Senior (Red.). The SAGE Handbook of Gifted and Talented Education (507-521). SAGE.
• Steiner, H. H., Carr, M. (2003). Cognitive development in gifted children: Toward a more precise understanding of emerging differences in intelligence. Educational Psychology Review, 15(3), 215–246. https://doi.org/10.1023/A:1024636317011.
• Sternberg, R. (2010). Academic Intelligence Is Not Enough! WICS: An Expanded Model for Effective Practice In School and Later Life. W: R. Sternberg D. Preiss (Red.), Innovations in educational psychology. Perspectives on Learning, Teaching, and Human Development (s. 403-440). Springer Publishing Company.
• Sternberg, R. (2003). Wisdom, intelligence, and creativity, synthesized. Cambridge University Press.
• Sternberg, R. (2005). The WICS model of giftedness. W: R. Sternberg J. Davidson (Red.), Conceptions of giftedness (s. 327–243). Cambridge University Press.
• Sternberg, R. J., Jarvin, L., Grigorenko, E. L. (2011). Explorations in giftedness. Cambridge University Press.
• Strycharczyk, D., Clough, P. (2020). Odporność psychiczna. Strategie i narzędzia rozwoju. GWP.
• Tannenbaum, A. (1986), Reflection and refraction of light on the gifted: An editorial. Roeper Review, 8(4), 212-218. https://doi.org/10.1080/02783198609552976.
• Welsh, M., Parke, R. D., Widaman, K., O'Neil, R. (2001). Linkages between children's social and academic competence: A longitudinal analysis. Journal of School Psychology, 39 (6), 463-482.
• Zhoc, K. C. H., King, R. B., Chung, T. S. H., Chen, J. (2020). Emotionally intelligent students are more engaged and successful: examining the role of emotional intelligence in higher education. European Journal of Psychology of Education, 35(4), 839–863. https://doi.org/10.1007/s10212-019-00458-0.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2022.41.3.147-160

Biblioteka Nauki

31804028