Skale obserwacyjne do oceny rozwoju poznawczego dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym (KAPP_SNIU), znacznym (KAPP_SNIZ) i głębokim (KAPP_SNIG) – charakterystyka narzędzia

• Authors: Beata Papuda-Dolińska , Anna Błaszczak , Katarzyna Wiejak , Tomasz Knopik , Grażyna Krasowicz-Kupis , Magdalena Łuniewska-Etenkowska , Piotr Zieliński

Abstracts

EN

Introduction: On the basis of education, the criterion-referenced diagnosis of the disorder does not provide sufficient grounds for planning educational and therapeutic support. The functional characteristics supplementing the data from the nosological diagnosis show the possibilities and difficulties of a person in functioning in the everyday life context. Research Aim: The aim of the article is to present observational scales for assessing the cognitive functioning of people with moderate (KAPP_SNIU), severe (KAPP_SNIZ) and profound (KAPP_SNIG) intellectual disabilities aged 6 to 25, which are part of the KAPP diagnostic battery. Evidence-based Facts: Current diagnostic instruments for the functional assessment of people with moderate, severe and profound intellectual disabilities contain outdated or non-standardized tools. In Poland, there is a need to supplement this catalogue. Summary: The scales are intended for functional assessment performed by special educators, psychologists and specialists. Theoretical assumptions on which the construction of the scales is based and the stages of this process, which included: pilot studies, standardization studies and validation studies, are presented. The psychometric properties of the scales as well as the data confirming convergent and differential validity are also described. The last chapter presenting the fields for interpretation of the results (inter-individual, intra-individual comparisons and between the parallel perspectives of the parent and teacher in the 270-degree diagnosis model) gives specialists a picture of the possibility of using tools in everyday diagnostic and therapeutic work.

PL

Wprowadzenie: Na gruncie edukacji diagnoza kryterialna zaburzenia nie daje wystarczających podstaw do zaplanowania wsparcia edukacyjno-terapeutycznego. Charakterystyka funkcjonalna uzupełniająca dane z diagnozy nozologicznej pokazuje zarówno możliwości, jak i trudności w funkcjonowaniu w codziennym kontekście życiowym. Cel badań: Celem artykułu jest prezentacja skal obserwacyjnych do oceny funkcjonowania w sferze poznawczej osób z niepełnosprawnością intelektualną stopniu umiarkowanym (KAPP_SNIU), znacznym (KAPP_SNIZ) i głębokim (KAPP_SNIG) w wieku od 6. do 25. roku życia, które są elementem baterii diagnostycznej KAPP. Stan wiedzy: Aktualne instrumentarium diagnostyczne do oceny funkcjonalnej osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim poza Systemem Oceny Zachowań Adaptacyjnych ABAS-3 zawiera narzędzia zdezaktualizowane lub nienormalizowane. Na gruncie polskim istnieje potrzeba uzupełnienia tego katalogu. Podsumowanie: Skale są przeznaczone do diagnozy funkcjonalnej wykonywanej przez pedagogów specjalnych, psychologów, specjalistów. Przedstawiono założenia teoretyczne konstrukcji skal oraz etapy tego procesu, który obejmował: badania pilotażowe, badania normalizacyjne oraz badania walidacyjne. Opisano również własności psychometryczne skal oraz dane potwierdzające trafność zbieżną i różnicową. Ostatni rozdział prezentujący pola do interpretacji wyników (porównania interindywidualne, intraindywidualne oraz między równoległymi perspektywami rodzica i nauczyciela w modelu diagnozy 270 stopni) daje specjalistom wiedzę na temat możliwości wykorzystania narzędzi w codziennej pracy diagnostyczno-terapeutycznej.

Keywords

EN

functional assessment; KAPP_S scales; intellectual disability; observational scales

PL

diagnoza funkcjonalna; skale KAPP_S; niepełnosprawność intelektualna; skale obserwacyjne

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2023
• Volume: 42
• Issue: 2
• Pages: 117-133

Dates

published

2023

Contributors

author

Beata Papuda-Dolińska

• Instytut Badań Edukacyjnych

author

Anna Błaszczak

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

author

Katarzyna Wiejak

• Instytut Badań Edukacyjnych

author

Tomasz Knopik

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

author

Grażyna Krasowicz-Kupis

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

author

Magdalena Łuniewska-Etenkowska

• Instytut Badań Edukacyjnych

author

Piotr Zieliński

• Instytut Badań Edukacyjnych
• Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej

References

• Aljunied, M., Frederickson, N. (2014). Utility of the International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) for Educational Psychologists’ Work. Educational Psychology in Practice, 30(4), 380–392. https://doi.org/10.1080/02667363.2014.949627
• American Educational Research Association (2014). American Psychological Association, National Council on Measurement in Education, Joint Committee on Standards for Educational, & Psychological Testing (US). Standards for Educational and Psychological Testing. American Educational Research Association.
• Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Arvidsson, P., Granlund, M., Thyberg, I., Thyberg, M. (2014). Important Aspects of Participation and Participation Restrictions in People with a Mild Intellectual Disability. Disability Rehabilitation, 36, 1264–1272.
• Bedyńska, S., Campfield, D., Kaczan, R., Kaczmarek, M., Knopik, T., Kochańska, M., Krasowicz-Kupis, G., Krejtz, I., Orylska, A., Papuda-Dolińska, B., Rycielski, P., Rydzewska, K., Sędek, G., Smoczyńska, M., Wiejak, K. (2021). Narzędzia diagnostyczne do oceny zdolności poznawczych dzieci i młodzieży – projekt wdrożeniowy. Przegląd Psychologiczny, 64(2), 9–23. https://doi.org/10.31648/pp.7323
• Campfield, D. (2019). Raport ogólny z wywiadów poznawczych z nauczycielami i rodzicami dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym (U), znacznym (Z) oraz głębokim (G). [Niepublikowany raport z badań]. Instytut Badań Edukacyjnych.
• Chrzanowska, I. (2015). Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności. Impuls.
• Domagała-Zyśk, E., Mariańczyk, K., Chrzanowska, I., Czarnocka, M., Jachimczak, B., Olempska-Wysocka, M., Otrębski, W., Papuda-Dolińska, B., Pawlak, K., Podgórska-Jachnik, D. (2022). Szkolna Ocena Funkcjonalna: Przebieg procesu w aspekcie oceny aktywności i uczestnictwa. Wyd. KUL.
• Gresham, F.M., Quinn, M.M., Restori, A. (1999). Methodological Issues in Functional Analysis: Generalizability to Other Disability Groups. Behavioral Disorders, 24(2), 180–182. https://doi.org/10.1177/019874299902400205
• Gresham, F., Watson, T.S., Skinner, C.H. (2001). Functional Behavioral Assessment: Principles, Procedures, and Future Directions. School Psychology Review, 30(2), 156–172.
• Gunzburg, H.C. (1976). The PAC Manual. N.S.M.H.C. London, Vol. 1–2.
• Hornowska, E. (2014). Testy psychologiczne. Teoria i praktyka. Scholar. ICD-10 (2008). Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
• Jankiewicz, A., Skrypnik, D., Skrypnik, K. (2014). Głęboka niepełnosprawność intelektualna a rozwój emocjonalno-społeczny i motoryczny. Psychiatria, 11(4), 222–227.
• Jurek, P., Pawlicka, P. (2015). Kwestionariusz diagnozy funkcjonalnej. Podręcznik. Harmonia Universalis.
• Kielin, J. (2022). Profil osiągnięć ucznia. Przewodnik dla nauczycieli i terapeutów. GWP.
• Kopeć, D. (2004). Metody rehabilitacji dzieci i młodzieży ze złożoną niepełnosprawnością. W W. Dykcik, W. Twardowski (Red.), Wspomaganie rozwoju i rehabilitacja dzieci z genetycznie uwarunkowanymi zespołami zaburzeń. Wyd. Naukowe Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego.
• Krasowicz-Kupis, G., Wiejak, K., Bedyńska, S., Błaszczak, A., Kaczan, R., Kaczmarek, M., Kochańska, M., Knopik, T., Krejtz, I., Łuniewska- Etenkowska, M., Orylska, A., Papuda-Dolińska, B., Rycielski, P., Rydzewska, K., Sędek, G., Smoczyńska, M., Zieliński, P. (2022). Kompleksowa Analiza Procesów Poznawczych – bateria diagnostyczna KAPP dla dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Instytut Badań Edukacyjnych.
• Kostka-Szymańska, M., Krasowicz-Kupis, G. (2022). Ocena rozwoju intelektualnego dzieci z wybranymi zaburzeniami neurorozwojowymi. Podręcznik dla studentów i praktyków. Wyd. UMCS.
• Nezami, E., Butcher, J.N. (2000). Objective Personality Assessment. W G. Goldstein, M. Hersen, Handbook of Psychological Assessment (Third Edition) (s. 413–435). Oxford.
• Nowak, K., Sendrowski, K., Sobaniec, W. (2014). Wykorzystanie skali PPAC w procesie rehabilitacji osób z niepełnosprawnością sprzężoną w przebiegu mózgowego porażenia dziecięcego. Neurologia Dziecięca, 23(47), 21–28.
• Otrębski, W., Domagała-Zyśk, E., Sudoł, A. (2019). ABAS-3 System Oceny Zachowań Adaptacyjnych. Podręcznik polski. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Otrębski, W., Mariańczyk, K., Amilkiewicz-Marek, A., Bieńkowska, K.I., Domagała-Zyśk, E., Kostrubiec-Wojtachnio, B., Papuda-Dolińska, B., Pisula, E. (2022). Standardy przebiegu oceny funkcjonalnej oraz planowania wsparcia edukacyjno-specjalistycznego. Wyd. KUL.
• Ozonoff, S., Iosif, A.M., Young, G.S., Hepburn, S., Thompson, M., Colombi, C., Cook, I.C., Werner, E., Goldring, S., Baguio, F., Rogers, S.J. (2011). Onset Patterns in Autism: Correspondence Between Home Video and Parent Report. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 50(8), 796–806. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2011.03.012
• Papuda-Dolińska, B., Wiejak, K., Błaszczak, A., Kochańska, M., Knopik, T., Krasowicz-Kupis, G., Łuniewska- Etenkowska, M., Zieliński, P. Kaczmarek, M., Sędek, G. (2022). Kompleksowa Analiza Procesów Poznawczych – skale KAPP_S do oceny osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym (KAPP_SNIU), znacznym (KAPP_SNIZ) i głębokim (KAPP_SNIG). Instytut Badań Edukacyjnych.
• Prescott, A., Bank, L., Reid, J., Knutson, J., Burraston, B., Eddy, J.M. (2000). The Veridicality of Punitive Childhood Experiences Reported by Adolescents and Young Adults. Child Abuse and Neglect, 24(3), 411–425. https://doi.org/10.1016/s0145- 2134(99)00153-2
• Rakowska, A. (2003). Język, komunikacja, niepełnosprawność. Wybrane zagadnienia. Wyd. Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Ratz, C., Lenhard, W. (2013). Reading Skills Among Students with Intellectual Disabilities. Research in Developmental Disabilities, 34(5), 1740–1748. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2013.01.021
• Sachse, S., von Suchodoletz, W. (2008). Early Identification of Language Delay by Direct Language Assessment or Parent Report? Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics, 29, 34–41.
• Schalock, R.L., Luckasson, R., Tassé, M.J. (2021). Intellectual disability: Definition, diagnosis, classification, and systems of supports (12th ed.). American Association on Intellectual and Developmental Disabilities.
• Smoczyńska, M., Krajewski, G., Łuniewska, M., Haman, E., Bulkowski, K., Kochańska, M. (2015). Inwentarze rozwoju mowy i komunikacji (IRMIK): słowa i gesty, słowa i zdania. Podręcznik. Instytut Badań Edukacyjnych.
• Szychowiak, B. (2001). Pedagogika osób z niepełnosprawnością ruchową. W W. Dykcik (Red.), Pedagogika specjalna (s. 201–217). Wyd. Naukowe UAM.
• Witkowski, T. (1988a). Podręcznik do Inwentarza PPAC H.C. Gunzburga do oceny postępu w rozwoju społecznym (osób z upośledzeniem umysłowym). COMPWZ MEN.
• Witkowski, T. (1988b). Podręcznik do Inwentarza PAC-1 H.C. Gunzburga do oceny postępu w rozwoju społecznym (osób z upośledzeniem umysłowym) oraz podręcznik do skali osobowej oceny PAS Gunzburga dla upośledzonych umysłowo. COMPWZ MEN.
• Witkowski, T. (1988c). Podręcznik do Inwentarza PAC-2 H.C. Gunzburga do oceny postępu w rozwoju społecznym (osób z upośledzeniem umysłowym) oraz podręcznik do skali osobowej oceny PAS Gunzburga dla upośledzonych umysłowo. COMPWZ MEN.
• World Health Organisation (WHO). (2009). ICF International Classification of Functioning, Disability and Health. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia.
• Zapolski, T.C.B., Smith, G.T. (2013). Comparison of Parent versus Child-report of Child Impulsivity Traits and Prediction of Outcome Variables. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 35(3), 301–313.
• Zasępa, E. (2017). Osoba z niepełnosprawnością intelektualną. Procesy poznawcze. Impuls.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2023.42.2.117-133

Biblioteka Nauki

31838928