Idea krajoznawstwa a kształtowanie tożsamości narodowej młodzieży w Królestwie Polskim na początku XX wieku

• Authors: Małgorzata Maria Krakowiak

Abstracts

EN

Introduction: At the beginning of the 20th century, the idea of sightseeing as a social movement and a field of study was developing in the Kingdom of Poland. It had a special significance due to the socio-political conditions of the Polish lands. It was an attempt to oppose the russification activities, through activities aimed at preserving heritage and traditions to build and maintain national identity. Research Aim: The aim of the article is to show the idea of sightseeing and the role of the sightseeing movement as a tool for shaping the national identity of adolescents in the Kingdom of Poland at the beginning of the 20th century. Evidence-based Facts: Previous studies on the historical aspects of the sightseeing movement have mainly focused on the evolution of the idea, its origins, examples of practical implementation of activities and representatives of the sightseeing movement. Although some texts have discussed the issue of sightseeing as an educational tool, there has been a lack of in-depth analyses considering the impact of the idea of sightseeing on the shaping of the national identity of adolescents. Summary: The sightseeing activities were seen as a hope for shaping patriotic and civic attitudes. Forms of sightseeing activities at the beginning of the 20th century were regarded as a form of patriotic education. Despite the declarations about the democratic character of the sightseeing movement, it remained an exclusive movement especially for people from non-elite backgrounds and national minority.

PL

Wprowadzenie: Na początku XX wieku w Królestwie Polskim rozwijała się idea krajoznawstwa jako ruch społeczny i przedmiot naukowych rozważań. Miała ona szczególne znaczenie ze względu na warunki społeczno-polityczne ziem polskich. Była próbą przeciwstawienia się rusyfikacji poprzez działania służące zachowaniu dziedzictwa i tradycji mających sprzyjać budowaniu i utrzymywaniu tożsamości narodowej. Cel badań: Celem artykułu jest ukazanie idei krajoznawstwa i roli ruchu krajoznawczego jako narzędzia kształtowania tożsamości narodowej adolescentów w Królestwie Polskim na początku XX wieku. Stan wiedzy: W dotychczasowych opracowaniach dotyczących historycznych aspektów ruchu krajoznawczego skoncentrowano się głównie na ewolucji idei, jej początkach, przykładach praktycznej realizacji działań oraz przedstawicielach ruchu krajoznawczego. Choć w niektórych tekstach omawiano problematykę krajoznawstwa jako narzędzia edukacyjnego, to brakowało pogłębionych analiz uwzględniających wpływ idei krajoznawczej na kształtowanie tożsamości narodowej adolescentów. Podsumowanie: W działaniach krajoznawczych upatrywano nadzieję na kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich. Formy działań krajoznawczych na początku XX wieku służyły edukacji patriotycznej. Mimo deklaracji o demokratycznym charakterze ruchu krajoznawczego, pozostawał on ruchem ekskluzyjnym szczególnie dla osób ze środowisk nieelitarnych i mniejszości narodowych.

Keywords

EN

Kingdom of Poland; youth; sightseeing; national identity

PL

Królestwo Polskie; młodzież; krajoznawstwo; tożsamość narodowa

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Lubelski Rocznik Pedagogiczny
• Year: 2024
• Volume: 43
• Issue: 1
• Pages: 213-227

Dates

published

2024

Contributors

author

Małgorzata Maria Krakowiak

• Uniwersytet Łódzki

References

• Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, Komitet Uczczenia Pamięci Stefani Sempołowskiej Komitet Redakcyjny Pism Zbiorowych Stefani Sempołowskiej, sygn. 20, k. 15, 42.
• Ad. (1911). Wystawa zdobnictwa ludowego w Warszawie. Zorza, 10, 189.
• Chmielińska, A. (1912). Pięć wycieczek po kraju: Odwiedziny Liskowa pod Kaliszem. Gazeta Świąteczna, 1661 i 1662, 5–6.
• Domański, S. (1911). Poznaj swój kraj. Zorza, 19, 365–366.
• Janowski, A. (1914). Naokoło świata: Odczyty krajoznawcze. Zorza, 5, 65–66.
• Janowski, A. (1916a). Pogadanki krajoznawcze. Gebethner i Wolff.
• Janowski, A. (1916b). Referat wygłoszony na zebraniu członków dn. 6 grudnia 1916 r. w wielkiej Sali Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Rocznik Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, 8, 3.
• Jurgis, W. (1912). Krajobraz (przyczynek do teorii krajoznawczej). Ziemia, 33, 530.
• Kronika miesięczna. Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (1908). Biblioteka Warszawska, 1, 419.
• Kulwieć, K. (1914). Kolce naszej pracy społecznej. Ziemia, 15, 227.
• M.K. (1911). Wycieczka wychowanek kursów w Golach. Zorza, 19, 372.
• Maciesza, A. (1910). O pogłębieniu ruchu krajoznawczego u nas. Ziemia, 7, 98.
• Metodyka wycieczek krajoznawczych: wydawnictwo zbiorowe z ilustracjami (1909). Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.
• Nałkowski, W. (1910). Krajoznawstwo i jego stosunek do geografii. Ziemia, 2; 3, 17–19, 33–36.
• Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. (1908). Ziarno, 21, 19.
• Sawicki, L. (1910). Szkic programu badań krajoznawczych. Ziemia, 1, 5–7.
• Sawicki, L. (1913). Krajoznawstwo. W A. Chętnik, L. Sawicki (red.), Dla krajoznawstwa.
• Książeczka z rysunkami dla ludu i młodzieży (s. 3–11). Wyd. Redakcji „Drużyny”.
• Wisznicki, M. (1912). Znaczenie wychowawcze wycieczek krajoznawczych. Ziemianka, maj, 5.
• Wystawa entomologiczna w Warszawie (1913). Złoty Róg, 15, 10. Z.D. [Zdzisław Dębicki]. (1909). Wakacje. Tygodnik Ilustrowany, 25, 498.
• Bednarz-Grzybek, R., Bołdyrew, A., Kacprzak, M.M. (red.). (2023). Edukacja i wychowanie dzieci i młodzieży w czasopiśmiennictwie społeczno-kulturalnym Królestwa Polskiego w latach 1905–1918. Bibliografia adnotowana, cz. 1–2, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Babiński, G. (1998), Etniczność. W Z. Bokoszański i in. (red.), Encyklopedia socjologii, t. 1 (s. 191–195). Oficyna Naukowa.
• Bołdyrew, A. (2019). Nowoczesność, edukacja, młode pokolenie w perspektywie badań historyczno-pedagogicznych. Wychowanie w Rodzinie, 2, 65–79. http://doi.org/10.34616/wwr.2019.2.065.079
• Bołdyrew, A. (2023). Wstęp. W A. Bołdyrew, M.M. Krakowiak (red.), Rola młodzieży w życiu społecznym w Królestwie Polskim i na Kresach w latach 1905–1918. Wybór tekstów publicystycznych, t. I: 1905–1914 (s. 13). Wyd. IHiSM Piotrkowskie Bractwo Akademickie im. Zygmunta I Starego.
• Bołdyrew, A., Krakowiak, M.M. (2023a). Janowski Aleksander. W A. Bołdyrew, A. Wałęga (red.), Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny, t. I (s. 329–331). Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Bołdyrew, A., Krakowiak, M.M. (2023b). Kulwieć Kazimierz. W A. Bołdyrew, A. Wałęga (red.), Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny, t. I (s. 462–463). Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Bończa-Tomaszewski, N. (2005). Polskojęzyczni chłopi? Podstawowe problemy nowoczesnej historii chłopów polskich. Kwartalnik Historyczny, 2, 92.
• Chwalba, A. (2000). Historia Polski 1795–1918 (s. 320). Wyd. Literackie.
• Ćwikła, L. (2018). Prawne aspekty funkcjonowania stowarzyszeń prowadzących działalność w dziedzinie turystyki na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. W P. Cybula (red.), Prawne aspekty podróży i turystyki – historia i współczesność. Prace poświęcone pamięci Profesora Janusza Sondla (s. 165). Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Grabowska-Pieńkosz, D. (2023). Heilpern Maksymilian. W A. Bołdyrew, A. Wałęga (red.), Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny, t. I (s. 304–307). Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Growiec, K., Kapralski, S. (2014). Tożsamość. W M. Saryusz-Wolska, R. Traba, J. Kalicka (red.), Modi memorandi: leksykon kultury pamięci (s. 489). Scholar.
• Jedlicki, J. (2002). Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują. Studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku. PWN.
• Kieniewicz, S. (1982). Historyk a świadomość narodowa. Czytelnik.
• Kizwalter, T. (2007). Historia powszechna: wiek XIX (s. 54–60). Trio.
• Krakowiak, M. (2022). Aleksander Jankowski (1866–1944) i Kazimierz Kulwieć (1871–1943) propagatorzy krajoznawstwa wśród młodzieży w Królestwie Polskim na początku XX wieku. Przegląd Edukacyjny, 2–3, 2–6.
• Krzyżanowski, A., Kumaniecki, A. (1915). Statystyka Polski. Polskie Tow. Statystyczne.
• Kubkowski, P. (2018). Sprężyści. Kulturowa historia warszawskich cyklistów na przełomie XIX i XX wieku (s. 363). Narodowe Centrum Kultury.
• Litwinowicz-Droździel, M. (2017). Widoki polskości. Próby stylu, próby reprezentacji. W I. Kurz, M. Litwinowicz-Droździel, P. Rodak (red.), Ekspozycje nowoczesności. Wystawy w doświadczenie procesów modernizacyjnych w Polsce 1821–1929 (s. 333). Neriton.
• Łuczewski, M., Maślanka, T. (2014). Naród. W M. Saryusz-Wolska, R. Traba, J. Kalicka (red.), Modi memorandi: leksykon kultury pamięci (s. 253). Scholar.
• Michalska, I. (2023). Hoffman Karol. W A. Bołdyrew, A. Wałęga (red.), Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości. Słownik biograficzny, t. I (s. 313–314). Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Micińska, M. (1995). Między Królem Duchem a mieszczaninem. Obraz bohatera narodowego w piśmiennictwie polskim przełomu XIX i XX w. (1890–1914). Leopoldinum.
• Molenda, J. (1999). Chłopi, naród, niepodległość: kształtowanie się postaw narodowych i obywatelskich chłopów w Galicji i Królestwie Polskim w przededniu odrodzenia Polski. Neriton.
• Podemski, K. (2005). Socjologia podróży. Wyd. Naukowe UAM.
• Pomian, K. (2006). Historia: nauka wobec pamięci. Wyd. UMCS.
• Stępnik, K. (2008). Środki lokomocji w prasie warszawskiej lat 1910–1914. Koncepcja fonopressu. W K. Stepnik, M. Rajewski (red.), Komunikowanie i komunikacja na ziemiach polskich w latach 1795–1918 (s. 147). Wyd. UMCS.
• Szewczyk, D. (2017). Turystyka i krajoznawstwo na ziemiach polskich w XIX i na początku XX w. W M. Ausz, J. Bugajska-Więcławska, A. Stępnik, D. Szewczuk (red.), Turystyka w edukacji historycznej i obywatelskiej (s. 161). Wyd. UMCS.

Identifiers

DOI

10.17951/lrp.2024.43.1.213-227

Biblioteka Nauki

31858128