Seksualność dziecka z niepełnosprawnością intelektualną z perspektywy bioekologicznej Urie Bronfenbrennera

• Authors: Klaudia Wos , Ditta Baczała
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Seksualność nie wynika z naszego wyboru, tylko jest naturalną częścią życia każdego człowieka. Każda jednostka ma prawo do przeżywania i rozwijania własnej seksualności, niezależnie od płci, wieku, orientacji seksualnej czy niepełnosprawności. W przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną seksualność jest sferą drugorzędną, wypieraną przez stan niepełnosprawności i rehabilitację. W artykule postawiono tezę, że seksualność dziecka z niepełnosprawnością intelektualną została wyeliminowana przez stan niepełnosprawności. Występuje w związku z tym zjawisko „bezpłciowości” dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. W opracowaniu opisano także uwarunkowania rozwoju seksualności dziecka z niepełnosprawnością intelektualną w perspektywie bioekologicznego modelu rozwoju człowieka Urie Bronfenbrennera.

EN

Sexuality is not our choice, it is a natural part of everyone’s life. Every person has the right to experience and develop their own sexuality, regardless of gender, age, sexual orientation or disability. In the case of people with intellectual disability, sexuality is a secondary sphere, displaced by the state of disability and rehabilitation. The article presents a thesis that the sexuality of a child with intellectual disability has been eliminated by the state of disability. Therefore, there is the phenomenon of “asexuality” of a child with intellectual disability. The study also describes the determinants of the development of sexuality of child with intellectual disability in the perspective of Urie Bronfenbrenner’s bioecological model of human development.

Keywords

PL

niepełnosprawność intelektualna; seksualność dziecka; model bioekologiczny; rozwój człowieka

EN

intellectual disability; child sexuality; bioecological model; human development

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Prima Educatione
• Year: 2020
• Volume: 4

Dates

published

2020

online

2021-03-29

Contributors

author

Klaudia Wos

author

Ditta Baczała

References

• Baczała D., Błajet P., Przyborowska B., Rubacha K. (2019). Intymność, rozwój, edukacja. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Bernert D. (2011). Sexuality and disability in the lives of women with intellectual disabilities. Sexuality & Disability, 29, s. 129–141. DOI: https://doi.org/10.1007/s11195-010-9190-4
• Błajet P. (2018). Zdrowie i seks seniorów. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Bronfenbrenner U. (1994). Ecological models of human development. Readings on the Development of Children, 2(1), s. 37–43.
• Bronfenbrenner U. (2005). The Bioecological Theory of Human Development. W: U. Bronfenbrenner (ed.), Making Human Beings Human: Bioecological Perspectives on Human Development (s. 3–15). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Buchnat M., Waszyńska K. (2016). Oczekiwania rodziców wobec edukacji seksualnej dzieci i młodzieży z lekką niepełnosprawnością intelektualną. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 13, s. 103–123. DOI: https://doi.org/10.14746/ikps.2016.13.06
• Carroll J.L. (2013). Sexuality Now: Embracing Diversity. Belmont: Wadsworth Publishing.
• Darragh J., Reynolds L., Ellison C., Bellon M. (2017). Let’s talk about sex: How people with intellectual disability in Australia engage with online social media and intimate relationships. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 11(1), art. 9. DOI: https://doi.org/10.5817/CP2017-1-9
• Dąbkowski M., Dąbkowska M. (2014). Badanie zachowań seksualnych dzieci i młodzieży – problemy etyczne i metodologiczne. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14(2), s. 106–111. DOI: https://doi.org/10.15557/PiPK.2014.0014
• DeLamater J.D., Friedrich W.N. (2002). Human sexual development. The Journal of Sex Research, 39(1), s. 10–14. DOI: https://doi.org/10.1080/00224490209552113
• Długołęcka A. (2014). Rozwój psychoseksualny dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością ruchową i intelektualną. W: Z. Lew-Starowicz, K. Waszyńska (red.), Przemiany seksualności w społeczeństwie współczesnym. Teoria i rzeczywistość (s. 231–249). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Eastgate G. (2008). Sexual health for people with intellectual disability. Salud Publica Mex, 50(2), s. 255–259. DOI: https://doi.org/10.1590/S0036-36342008000800019
• Elias J., Ryan A. (2011). A review and commentary on the factors that influence expressions of sexuality by older people in care homes. Journal of Clinical Nursing, 20, s. 1668–1676. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2010.03409.x
• Emens E.F. (2009). Intimate Discrimination: The State’s Role in the Accidents of Sex and Love. Harvard Law Review, 122(5), s. 1307–1402. DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.1694174
• Fornalik I. (2014). Edukacja seksualna osób z niepełnosprawnością intelektualną. W poszukiwaniu właściwego modelu. W: Z. Lew-Starowicz, K. Waszyńska (red.), Przemiany seksualności w społeczeństwie współczesnym. Teoria i rzeczywistość (s. 149–169). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Gałecki P., Bobińska K. (2013). Seksualność osób niepełnosprawnych intelektualnie. Medycyna po Dyplomie, 9, s. 12–16.
• Grabowska M. (2007). Stereotypy płci we wczesnej dorosłości. Wybrane uwarunkowania. Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.
• Haffner D.W. (2004). From Diapers to Dating. New York: Newmarket Press.
• Healy E., McGuire B.E., Evans D.S., Carley S.N. (2009). Sexuality and personal relationships for people with an intellectual disability. Part I: Service-user perspectives. Journal of Intellectual Disability Research, 53, s. 905–912. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2009.01203.x
• Izdebski Z. (2007). Rodzice dziecka niepełnosprawnego intelektualnie wobec jego seksualności. W: A. Ostrowska (red.), O seksualności osób niepełnosprawnych (s. 25–37). Warszawa: Instytut Rozwoju Służb Społecznych.
• Kijak R. (2009). Seks i niepełnosprawność. Doświadczenia seksualne osób z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Kijak R. (2011). Oblicza seksualności osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 4, s. 5–8.
• Komorowska-Pudło M. (2015). Wychowanie seksualne w ujęciu holistycznym. Roczniki Pedagogiczne, 7(3), s. 67–91. DOI: https://doi.org/10.18290/rped.2015.7(43).3-4
• Krzemińska D. (2019). Być parą z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Leutar Z., Mihokovic M. (2007). Level of knowledge about sexuality of people with mental disabilities. Sexuality & Disability, 25(3), s. 93–109. DOI: https://doi.org/10.1007/s11195-007-9046-8
• Lew-Starowicz Z., Szczerba K. (1995). Nowoczesne wychowanie seksualne. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza.
• Marciniak-Madejska N. (2013). Życie dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną – problematyczność realizacji potrzeby seksualności i niezależności w perspektywie rozwoju tożsamości. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 2, s. 115–131. DOI: https://doi.org/10.14746/ikps.2013.2.06
• Mesman G.R., Harper S.L., Edge N.A., Brandt T.W., Pemberton J.L. (2019). Problematic Sexual Behavior in Children. Journal of Pediatric Health Care, 33(3), s. 323–331. DOI: https://doi.org/10.1016/j.pedhc.2018.11.002
• Ostrowska A. (2007). Rola seksualności w życiu osób niepełnosprawnych. Niepełnosprawność i Rehabilitacja, 3, s. 3–17.
• Otrębski W., Czusz A. (2013). Osoby z niepełnosprawnością intelektualną wobec własnej seksualności. W: R. Kijak (red.), Seksualność – niepełnosprawność – rzeczywistość. Współczesne konteksty badawcze w problematyce seksualności człowieka z niepełnosprawnością (s. 229–238). Warszawa: Instytut Rozwoju Służb Społecznych.
• Parchomiuk M. (2016). Seksualność człowieka z niepełnosprawnością intelektualną. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Pieńkowska E., Izdebska A. (2008). Praca z młodymi ludźmi z obniżoną sprawnością intelektualną w aspekcie ich seksualności. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 7(1), s. 105–119.
• Schaafsma D., Kok G., Stoffelen J.M.T., Curfs L.M.G. (2017). People with Intellectual Disabilities Talk About Sexuality: Implications for the Development of Sex Education. Sexuality and Disability, 35, s. 21–38. DOI: https://doi.org/10.1007/s11195-016-9466-4
• Schalock R.L., Borthwick-Duffy S.A., Bradley V.J., Buntinx W.H.E., Coulter D.L., …, Yeager M.H. (2010). Intellectual Disability: Definition, Classification and Systems of Supports. Washington: AAIDD.
• Shakespeare T. (1996). Disability, identity and difference. W: C. Barnes, G. Mercer (eds.), Exploring the Divide: Illness and Disability (s. 94–113). Leeds, The Disability Press.
• Stoffelen J.J.M.T. (2018). Sexuality and intellectual disability. Maastricht: Universitaire Pers Maastricht. https://doi.org/10.26481/dis.20180711js
• Twardowski A. (2005). Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 21–31). Warszawa: WSiP.
• Zielona-Jenek M., Chodecka A. (2010). Jestem dziewczynką, jestem chłopcem. Jak wspomagać rozwój seksualny dziecka? Gdańsk: GWP.

Identifiers

DOI

10.17951/pe.2020.4.47-57