Stosunki łotewsko-polskie jesienią 1919 roku: kontekst rosyjskiej białej armii Bermondta

• Authors: Ēriks Jēkabsons
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zainteresowanie Łotwy i Polski wzajemnymi relacjami było zauważalne już od początku 1919 roku, jednak dopiero latem 1919 roku stosunki łotewsko-polskie zaczęły się rozwijać dynamiczniej. Dla obydwu stron były one ważne, a wobec tego, że sytuacja w regionie była niezwykle skomplikowana, na przykładzie stosunków łotewsko-polskich wyraźnie zauważalne są też tendencje ogólne, zdeterminiowane polityką Rosji Radzieckiej, antybolszewickiej lub białej Rosji, Niemiec, Polski, Litwy (w tym – stosunków obydwu tych państw), Łotwy, Estonii, Finlandii i innych krajów. Celem niniejszego artykułu jest pokazanie stosunków łotewsko-polskich jesienią 1919 roku, kiedy na Łotwie i Litwie toczyły się walki z białą armią Bermondta. Wówczas, w obliczu wspólnego niebezpieczeństwa, miało miejsce definitywne zbliżenie między Łotwą i Polską. Od lata 1919 roku rozwijały wzajemne stosunki łotewsko-polskie. Było to zdeterminowane przede wszystkim wspólnymi interesami i wspólnymi wrogami (Rosja Radziecka, Niemcy) w regionie. Ten proces został przyśpieszony i nabrał wyjątkowego znaczenia przez dzialalność wojsk niemieckich, także na Łotwie i Litwie. Dowodzona przez Pawła Bermondta armia niemiecko - rosyjska w październiku 1919 r. atakowała stolicę Łotwy i Łotyszom z olbrzymim wysiłkiem udało się ofensywę powstrzymać. Właśnie w czasie walk z armią Bermondta jesienią 1919 roku miało miejsce definitywne zbliżenie łotewsko-polskie. W przypadku Łotwy była ona spowodowana przede wszystkim nadzieją na otrzymanie pomocy Polski do walki z Bermondtem. Działo się to w sytuacji, w której stosunki z Litwą nie układały się najlepiej z powodu sporu terytorialnego oraz odmiennej polityki zagranicznej. W przypadku Polski istotny wydawał się zamiar politycznego i wojskowego przyciągnięcia do sobie Łotwy, aby takim sposobem oddziaływać na Litwę. Jednocześnie chodziło o uniemożliwienie prób ustanowienia w regionie bałtyckim kontaktów między dwoma wrogami Polski, Rosją i Niemcami. Nie bez znaczenia był także czynnik wojskowy, oparty na rozważaniach operacyjnych: w przypadku zwycięstwa Bermondta znacznie przedłużyłby się ewentualny front polski przeciwko Niemiec.

EN

The interest in mutual relations in Latvia and Poland was visible already since the beginning of 1919, however, it was only in the summer of 1919 that the Latvian-Polish relations started to develop more dynamically. They were important for both sides. Since the situation in the region was highly complicated, the Latvian-Polish relations exhibited also general policy tendencies, determined by the policy of the Soviet Russia, anti-Bolshevik or White Russia, Germany, Poland, Lithuania (including the relations of both of these states), Latvia, Estonia, Finland and other countries.The aim of the present paper is to display the state of Latvian-Polish relations from autumn 1919, which was the time of fighting against the white army of Bermondt on the territory of Latvia and Lithuania. Due to common threat, the relations between Latvia and Poland became visibly closer, and they were developing after summer 1919. The relations were determined mainly by the common interests and enemies (Soviet Russia, Germany) in the region. This process got accelerated and gained greater significance as a result of the activities of German armies, also in Latvia and Lithuania. When the German-Russin army commanded by Pavel Bermondt attacked the capital of Latvia in October 1919, Latvians made enormous efforts to stop this offensive. In autumn 1919 during fighting against Bermondt’s army Latvian and Polish relations got closer than before. In case of Latvia, this was due to Latvians’ hope to receive help from Poland in the fighting against Bermondt. At that time, Latvia’s relations with Lithuania were not good due to territorial dispute and differences in foreign policy. In case of Poland, on the other hand, what mattered was the aim of attracting Latvia to Poland in political and military terms in order to exert influence on Lithuania in this way. Simultaneously, another reason was preventing attempts to establish contacts between two Poland’s enemies, Russia and Germany. The final reason was the military factor, based on operational considerations: in the event of Bermondt’s victory, Poland’s potential front against Germany would get significantly longer.

Keywords

PL

Region baltycki; łotewsko-polskie stosunki; Bermondt, dzialania wojenne w 1919 r.; Niemcy, Rosja Radziecka

EN

the Baltic region, Latvian-Polish relations, Bermondt, military activities in 1919, Germany, Soviet Russia

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2017
• Issue: 43

Dates

published

2017

online

2018-02-24

Contributors

author

Ēriks Jēkabsons

References

• Źródła archiwalne
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
• Kolekcja opracowań i odpisów dokumentów dotyczących stosunków Polski z Łotwą, Litwą, Estonią i Finlandią, t. 2.
• Akta L. Wasilewskiego, t. 41.
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych, t. 5197.
• Centralne Archiwum Wojskowe:
• Teki Laudańskiego.
• Akta Personalne A. Myszkowskiego.
• Latvijas Nacionālā arhīva Latvijas Valsts vēstures arhīvs:
• Fonds 1313, apraksts 1, l.: 5, 24, 35.
• Fonds 1477, apraksts 1, l. 464.
• Fonds 2570, apraksts 2, l. 18; apraksts 3, l. 1126.
• Fonds 2574, apraksts 3, l.: 5, 13, 17, 26; apraksts 4, l. 83.
• Fonds 2575, apraksts 11, l.: 1, 6; apraksts 15, l.: 11, 169.
• Fonds 3301, apraksts 1, l. 3.
• Fonds 4592, apraksts 3, l. 101.
• Fonds 5601, apraksts 1, l. 1828.
• Fonds 5969, apraksts 1, l. 29.
• Fonds 6033, apraksts 1, l.: 19, 22, 24, 25, 406.
• Lietuvas Centrinis Valstybes Archyvas:
• Fondas 329, aprašas 3, b. 39.
• Fondas 383, aprašas 7, b.: 35, 108.
• Fondas 384, aprašas 3, b. 73.
• National Archives of United Kingdom, Foreign Office:
• 608/194/4, 608/194/20, 608/194/154, 608/194/212–213.
• Prasa
• „Baltijas Vēstnesis” 1919
• „Brīvā Zeme” 1919
• „Gazeta Polska” 1919
• „Gazeta Warszawska” 1919
• „Goniec Miński” 1919
• „Jaunākās Ziņas” 1919, 1921
• „Kurjer Lwowski” 1920
• „Latvijas Sargs” 1919
• „Lietuva” 1919
• „Nasz Kraj” 1919
• „Robotnik” 1919
• „Żołnierz Polski” 1923
• „Сегодня” 1919
• Opracowania
• Balodis J., Ģenerāļa Jāņa Baloža atmiņu burtnīcas, „Neatkarīgā Rīta Avīze” 22 II 1997.
• Butkus Z., Lietuvos ir Latvijos santykiai 1919–1929 metais, Vilnius 1993.
• Čepenas P., Naujuju laiku Lietuvos istorija, Chicago 1986.
• Cielēns F., Laikmetu maiņā. Atmiņas un atziņas, 3. grām, Stokholma 1998.
• Historia dyplomacji polskiej, t. 4: 1918–1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.
• Jēkabsons Ē., Latvijas diplomātija Bermonta uzbrukuma laikā 1919. gada rudenī, „Militārais Apskats” 1994, 2.
• Jēkabsons Ē., Początek stosunków Łotwy i Polski: pierwsze kontakty, wiosna–jesień 1919 roku, „Res Historica” 2016, 42.
• Jēkabsons Ē., Pułkownik Aleksander Myszkowski a Łotwa, „Polak na Łotwie” 1999, 1.
• Jēkabsons Ē., Walki Wojska Polskiego z Armią Czerwoną w okolicach Dyneburga we wrześniu 1919 roku, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 2005, 18.
• Juzwenko A., Postawa Polski wobec akcji Von Der Goltza i Bermondt-Awałowa w krajach Bałtyckich w 1919 roku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1969, 4.
• Kiewisz L., Sprawy łotewskie w bałtyckiej polityce Niemiec w latach 1914–1919, Poznań 1970.
• Łossowski P., Łotwa nasz sąsiad, Warszawa 1990.
• Łossowski P., Stosunki polsko-litewskie w latach 1918–1920, Warszawa 1966.
• Łukomski G., Polak B., W obronie Wilna, Grodna i Mińska. Front Litewsko-Białoruski wojny polsko-bolszewickiej 1918–1920, Koszalin–Warszawa 1994.
• Mączewski P., Misya kap. A. Myszkowskiego, „Tygodnik Ilustrowany” 17 IV 1920, 16.
• Miškovskis A., Iz manām atmiņām no Latvijas, w: Ģenerālis Jānis Balodis. Atmiņu krājums no Latvijas brīvības cīņu laika, Rīga 1931.
• Myszkowski A., Z moich łotewskich wspomnień, „Polska Zbrojna” 18 XI 1933.
• Okulewicz P., Koncepcja „międzymorza” w myśli i praktyce politycznej obozu Józefa Piłsudskiego w latach 1918–1926, Poznań 2001.
• Paluszyński T., Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Warszawa 1999.
• Piłsudski J., Pisma zbiorowe, t. V, Warszawa 1937.
• Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864–1945, t. 2, Londyn 1956.
• Seskis J., Latvijas valsts izcelšanās pasaules kara notikumu norisē, Rīga 1991.
• Skrzypek A., Stosunki polsko-łotewskie 1918–1939, Gdańsk 1997.
• Skrzypek A., Związek Bałtycki. Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia w polityce Polski i ZSRR w latach 1919–1925, Warszawa 1972.
• Wasilewski L., Józef Piłsudski. Jakim go znałem, Warszawa 1935.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2017.43.159-183