Kolekty zwyczajne i nadzwyczajne jako źródła środków na jałmużnę biskupią (do IV wieku). Zarys problematyki

• Authors: Piotr Szczur
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Prowadzenie szeroko rozumianej działalności charytatywnej, której celem było zaradzanie ludzkiej nędzy, dość szybko stało się jednym z podstawowych zadań wczesnego Kościoła, realizowanych początkowo przez diakonów, a następnie przez biskupów. Do realizacji tego celu biskupi potrzebowali – w zależności od wielkości i sytuacji materialnej Kościoła, któremu przewodzili – niekiedy znacznych środków finansowych. Musieli więc najpierw zatroszczyć się o ich zdobycie, a następnie o właściwe ich rozdysponowanie. W niniejszym opracowaniu omówiono dwa zasadnicze źródła pozyskiwania środków materialnych na ten cel, a mianowicie: kolekty zwyczajne, które były przeprowadzane systematycznie (raz w tygodniu lub raz w miesiącu) praktycznie przez cały rok, oraz kolekty nadzwyczajne ogłaszane przez biskupów, które były związane z nagłymi potrzebami Kościołów lokalnych, jak np. wykup jeńców. Teksty źródłowe ukazują trudności, jakie napotykali biskupi w związku z gromadzeniem środków na pomoc ubogim, dlatego dość często ostro napominali swych wiernych, aby składali hojniejsze datki na ten cel. Pewnym dylematem dla nich pozostawała też kwestia przyjmowania funduszy, które zdobyto w sposób nieuczciwy oraz donacji od osób o złej reputacji.

EN

Conducting a broadly understood charitable work in the face of human misery was fairly quickly becoming one of the basic tasks of the early Church. First it was realized by the deacons and then by the bishops. To realize this goal, the bishops often needed, depending on the size and financial situation of their Churches, significant financial resources. They had to procure these resources and then properly distribute them. This study discusses two main sources for procuring material resources: the ordinary collection, which was carried out systematically (once a week or once a month) practically throughout the year, and the extraordinary collections announced by the bishops, which were connected with the urgent needs of the local Churches, such as the ransom of prisoners. The historical primary sources show the difficulties encountered by the bishops in gathering material help for the poor. Therefore, they often vehemently admonished the laity to supply generous donations for this goal. There was also a problem with accepting fraudulently obtained funds and donations from people with bad reputation.

Keywords

PL

Kościół starożytny, pomoc charytatywna, jałmużna biskupia, kolekty zwyczajne, kolekty nadzwyczajne

EN

ancient Church, charitable help, bishops’ charity, ordinary collections, extraordinary collections

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2017
• Issue: 44

Dates

published

2017

online

2018-07-13

Contributors

author

Piotr Szczur

References

• A Patristic Greek Lexicon, ed. G.W.H. Lampe, Oxford 1961.
• Ambroży, O wdowach, PL 16.
• Augustyn, Mowa 356, PL 39, tłum. J. Jaworski, w: Św. Augustyn, Wybór mów, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 12, Warszawa 1973.
• Augustyn, Mowy, PL 38–39, tłum. Mowy 39: M. Saks, S. Rączka: Św. Augustyn, Mowa XXXIX, „Vox Patrum” 1986, 6, 10.
• Augustyn, Objaśnienia Psalmów, ed. E. Dekkers, I. Fraipont, Corpus Christianorum. Series Latina, t. 39, Turnhout 1956, tłum. J. Sulowski: Św. Augustyn, Objaśnienia Psalmów, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 39, Warszawa 1986.
• Baron A., Pietras H., Wprowadzenie, Źródła Myśli Teologicznej, t. 42, Kraków 2007.
• Bradshaw P.F., Ancient Church Orders. A Continuing Enigma, w: Fountain of Life, ed. G. Austin, Washington DC 1991.
• Clavis Patrum Graecorum, vol. 2, ed. M. Geerard, Turnhout 1974.
• Cyprian, Listy, ed. G.F. Diercks, Corpus Christianorum. Series Latina, t. 3C, Turnhout 1994, tłum. W. Szołdrski: Św. Cyprian, Listy, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 1, Warszawa 1969.
• Cyprian, O uczynku i jałmużnach, ed. M. Poirier, Sources Chrétiennes, t. 440, Paris 1999, tłum. J. Czuj, w: Św. Cyprian, Pisma, Pisma Ojców Kościoła, t. 19, Poznań 1937.
• Dauvillier J., Les temps apostoliques Ier siècle, Paris 1970.
• Didaskalia Apostolskie, ed. F.-X. Funk: Didascalia et Constitutiones Apostolorum, t. 1, Paderborn 1905.
• Eckmann A., Troska o ubogich w nauczaniu i działalności świętego Augustyna, „Vox Patrum” 1996, 16, 30–31.
• Euzebiusz z Cezarei, O męczennikach palestyńskich, PG 19, tłum. A. Lisiecki, w: Euzebjusz z Cezarei, Historja kościelna. O męczennikach palestyńskich, Pisma Ojców Kościoła, t. 3, Poznań 1924.
• Gesta apud Zenophilum Consularem, ed. J.-L. Maier, w: J.-L. Maier, Le dossier du donatisme, t. 1, Berlin 1987.
• Jan Chryzostom, Dialog O kapłaństwie, ed. A.-M. Malingrey, Sources Chrétiennes, t. 272, Paris 1980, tłum. W. Kania: Św. Jan Chryzostom, Dialog O kapłaństwie, Biblioteka Ojców Kościoła, t. 1, Kraków 2012.
• Jan Chryzostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza, PG 57–58, tłum. J. Krystyniacki, A. Baron: Św. Jan Chryzostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza, oprac. A. Baron, Źródła Myśli Teologicznej, t. 18 i 23, Kraków 2000–2001.
• Jan Chryzostom, Homilie na Pierwszy List do Koryntian, PG 61.
• Jan Chryzostom, O jałmużnie, PG 51, tłum. T. Sinko, w: Św. Jan Złotousty, Dwadzieścia homilij i mów, Kraków 1947.
• Jougan A., Słownik kościelny łacińsko-polski, Warszawa 1992.
• Justyn, Apologia, PG 6, tłum. A. Lisiecki: Święty Justyn, Apologia, Pisma Ojców Kościoła, t. 4, Poznań 1926.
• Kanony Hipolita, tłum. J. Szymańczyk, Źródła Myśli Teologicznej, t. 49 [tekst arabsko-polski], Kraków 2009.
• Klemens Aleksandryjski, Stromaty, ed. C. Mondésert, P.Th. Camelot, Sources Chrétiennes, t. 38, Paris 1954, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, t. 1–2, Warszawa 1994.
• Kommodian, Poezje, ed. I. Martin, Corpus Christianorum. Series Latina, t. 128, Turnholti 1960, tłum. P. Gruszka: Kommodian, Poezje, Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 53, Warszawa 1990.
• Konstytucje Apostolskie, tłum. S. Kalinkowski, Źródła Myśli Teologicznej, t. 42 [tekst grecko-polski], układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2007.
• Longosz S., Charytatywna działalność starożytnych chrześcijan. Materiały bibliograficzne, „Vox Patrum” 1996, 16.
• Marczewski M., Posługa charytatywna diakona w Kościele pierwszych wieków, „Vox Patrum” 1996, 16.
• Metzger M., Introduction, Sources Chrétiennes, t. 320, Paris 1985.
• Milewski I., Pieniądz w greckiej literaturze patrystycznej IV wieku na przykładzie pism Kapadockich Ojców Kościoła i Jana Chryzostoma, Gdańsk 1999.
• Naumowicz J., Instytucje charytatywne św. Bazylego. „Bazyliada”, „Vox Patrum” 1996, 16, 30–31.
• Nautin P., Costituzioni Apostoliche, w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, vol. 1, ed. A. Di Berardino, Genova–Milano 2006.
• Nazzaro A.V., Commodiano, w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, vol. 1, ed. A. Di Berardino, Genova–Milano 2006.
• Obrycki K., Problematyka charytatywna w pismach Tertuliana, „Vox Patrum” 1996, 16, 30–31.
• Optat z Milewy, Przeciw donatystom, ed. M. Labrousse, Sources Chrétiennes, t. 412, Paris 1995.
• Ordon H., Pawłowa argumentacja na rzecz niesienia pomocy potrzebującym, „Vox Patrum” 1996, 16, 30–31.
• Orygenes, Komentarz do Ewangelii według św. Jana, ed. C. Blanc, Sources Chrétiennes, t. 290, Paris 1992, tłum. S. Kalinkowski: Orygenes, Komentarz do Ewangelii według św. Jana, Źródła Myśli Teologicznej, t. 27, Kraków 2003.
• Osborn E., Tertullian, First Theologian of the West, Cambridge 1997.
• Pankiewicz R., Pieniądz w działalności dobroczynnej Kościoła afrykańskiego za czasów św. Cypriana, „Vox Patrum” 1996, 16, 30–31.
• Paulin z Noli, Listy, ed. G. Hartel, Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, t. 29, Vindobonae 1894.
• Possydiusz z Kalamy, Żywot św. Augustyna, PL 32, tłum. P. Nehring: Possydiusz z Kalamy, Żywot św. Augustyna, Źródła Monastyczne, t. 26, Tyniec–Kraków 2002.
• Pseudo-Atanazy, Traktat przeciw Ariuszowi, PG 28.
• Pseudo-Jan Chryzostom, In illud: Attendite ne eleemosynam, PG 59.
• Pseudo-Jan Chryzostom, O jałmużnie, PG 60.
• Rodziński A., Bogactwo i ubóstwo w świetle myśli chrześcijańskiej pierwszych trzech stuleci, „Vox Patrum” 1996, 16.
• Słownik grecko-polski, t. 2, red. Z. Abramowiczówna, Warszawa 1960.
• Słownik grecko-polski, t. 4, red. Z. Abramowiczówna, Warszawa 1965.
• Słownik łacińsko-polski, t. 1–2, 4, red. M. Plezia, Warszawa 1998.
• Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, red. M. Starowieyski, J.M. Szy­musiak, Poznań 1971.
• Sozomen, Historia Kościoła, ed. J. Bidez, G. Hansen, Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei Jahrhunderte, t. 50, Berlin 1960, tłum. S. Kazikowski: Hermiasz Sozomen, Historia Kościoła, Warszawa 1989.
• Stewart-Sykes S., Didascalia degli Apostoli, w: Nuovo dizionario patristico e di antichitá cristiane, vol. 1, ed. A. Di Berardino, Genova–Milano 2006.
• Synod galijski (ok. 475–485), tłum. A. Caba, Źródła Myśli Teologicznej, t. 62 [tekst łacińsko-polski], Kraków 2011.
• Szram M., Konstytucje Apostolskie, EK IX.
• Tertulian, Apologetyk, ed. D. Dekkers, Corpus Christianorum. Series Latina, t. 1, Turnhout 1954, tłum. J. Sajdak: Tertulian, Apologetyk, Pisma Ojców Kościoła, t. 20, Poznań 1947.
• Wójcik M., Fundacje dobroczynne w rzymskim prawie poklasycznym, Lublin 2003.
• Żywot św. Abercjusza, ed. T. Nissen: S. Abercii Vita, Leipzig 1912.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2017.44.11-31