Oficer na kluczowej placówce – początki działalności płk. dypl. Wojciecha Fydy na stanowisku attaché wojskowego w Paryżu i w Brukseli

• Authors: Daniel Koreś
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest osobie płk. dypl. Wojciecha Fydy – ostatniego polskiego attaché wojskowego w Paryżu i w Brukseli przed wybuchem II wojny światowej. W tekście, który otwiera cykl artykułów poświęconych temu oficerowi oraz jego działalności na paryskiej placówce, przedstawiono syntetycznie jego życie i karierę zawodową do momentu objęcia funkcji attaché. Znacznie obszerniej zarysowano okoliczności mianowania Fydy na stanowisko attaché oraz kluczowe aspekty jego działalności w pierwszych miesiącach pobytu w Paryżu – przede wszystkim skupiając się na roku 1936. W przypadku niektórych aspektów narracja artykułu wybiega aż po rok 1938; inne – jak kluczowy aspekt jego działalności: realizacja umowy kredytowej z Rambouillet w latach 1937–1938 – będą obszernie opisane w kontynuacji tego artykułu. Okres pełnienia przez Fydę obowiązków przedstawiciela polskiej armii w Paryżu – czyli lata 1936–1939 – był szczególnie ważny dla aktywizacji sojuszu polsko-francuskiego, zacieśniającego się wobec zagrożenia ze strony III Rzeszy, ale także podlegającego pęknięciom, ze względu na niektóre partykularne i rozbieżne cele polityki zagranicznej obu krajów. Owe wzajemne zbliżenia i zarazem tarcia przekładały się oczywiście na działalność attaché wojskowego w Paryżu. Niniejszy artykuł jest zatem także próbą analizy relacji polsko-francuskich przez pryzmat różnorodnych źródeł (raportów, sprawozdań, listów prywatnych) wytworzonych w attachacie paryskim, często odsłaniających nieznane kulisy wydarzeń przełomowych lub zupełnie dotąd nieopisanych.

EN

The article profiles Colonel Wojciech Fyda, Poland’s last military attaché in Paris and Brussels before the outbreak of World War II. The first in a series of texts focusing on this officer and his activity when posted in Paris, this article provides a synthetic overview of Fyda’s life and career up to his appointment as attaché. In particular, the focus is on the year 1936, and on the circumstances of Fyda’s appointment as well as the key aspects of his activity in his first months in Paris. The article touches upon some events that occurred as late as 1938; other issues, such as the implementation of the Rambouillet lending agreement in 1937–1938, will be the subject of a subsequent article. The period 1936–1939, when Fyda was the representative of the Polish Army in Paris, was crucial for the activation of the Polish-French alliance, which grew closer with the threat coming from the Third Reich but was also threatened by some individual and divergent goals of the two countries in foreign policy. Naturally, these rapprochements and frictions had an impact on the attaché’s activity. Therefore, this article also attempts to analyse the Polish-French relations via diverse sources (reports, private letters) created in the Paris office, frequently revealing the little known background of momentous events or of those yet unexplored.

Keywords

PL

Wojciech Fyda, attaché wojskowy w Paryżu, Rambouillet, sojusz polsko-francuski

EN

Wojciech Fyda, military attaché in Paris, Rambouillet, Polish-French alliance

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2018
• Issue: 45

Dates

published

2018

online

2018-06-29

Contributors

author

Daniel Koreś

References

• Źródła archiwalne
• Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie-Rembertowie:
• Zespół Akt Oddziału II SG
• Zespół Akt Oddziału I SG
• Zespół Akt Kancelarii Przybocznej Szefa Sztabu Generalnego (Głównego)
• Zespół Akt Biura Personalnego MSWojsk.
• Kolekcja Akt Personalnych i Odznaczeniowych.
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce (Nowy Jork):
• Archiwum Józefa Piłsudskiego
• Adiutantura Generalna NW.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
• Attachaty Wojskowe II RP
• Sztab Główny WP.
• Instytut Polski i Muzeum gen. W. Sikorskiego w Londynie:
• Szef Sztabu NW, WP we Francji
• Kolekcja Juliusza Kleeberga.
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie:
• Kolekcja Stefana Mayera.
• Rossijskij Gosudarstwiennyj Wojennyj Archiw w Moskwie:
• Fond 308k – Oddział II SG.
• Service Historique de la Défense – Département de l’Armée de Terre w Château Vincennes:
• Attachés Militaires Pologne.
• Źródła drukowane
• 2. Pułk Piechoty Legionów Polskich, t. 1: Karpaty, oprac. T. Malinowski, M. Szumański, Warszawa 1939.
• II Rzeczpospolita wobec ruchu prometejskiego (= Wojskowe Teki Archiwalne, t. 4), red. P. Libera, Warszawa 2013.
• IV. sprawozdanie dyrekcyi c.k. Gimnazjum II. w Nowym Sączu za rok szkolny 1912, Nowy Sącz 1912.
• Beck J., Wspomnienia o polskiej polityce zagranicznej 1926–1939, wprowadzenie M. Kornat, oprac. A.M. Cienciała, Warszawa–Kraków 2015.
• Bitwa warszawska 1920. Dokumenty operacyjne, t. 2: (17–28 VIII), red. M. Tarczyński et al., Warszawa 1996.
• Bitwa wołyńsko-podolska 5 IX–21 X 1920. Dokumenty operacyjne, red. M. Tarczyński et al., Warszawa 2014.
• Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), t. 1: I. Wprowadzenie i dokumentacja do lat 1933–1934. II. Diariusz Jana Szembeka za rok 1935, oprac. T. Komarnicki, Londyn 1964.
• Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), t. 2: I. Uzupełnienia do dokumentacji tomu pierwszego. II. Diariusz Jana Szembeka za rok 1936. III. Dokumentacja za rok 1936, oprac. T. Komarnicki, Londyn 1965.
• Dziennik Personalny MSWojsk., nr 38/20, 9/22, 54/22, 113/25, 4/33.
• Dziennik Rozkazów Wojskowych MSWojsk. 1919, nr 87 i 88.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych, Warszawa 1922.
• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917.
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1936, red. S. Żerko, współpraca P. Długołęcki, Warszawa 2011.
• Przygotowania obronne państwa 1935–1939 (= Wojskowe Teki Archiwalne), t. 6, cz. 1: Prawo i administracja, red. A. Wesołowski, Warszawa 2014.
• Stachiewicz W., Wierności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, Warszawa 1998.
• Prasa
• Général Rydz-Smigly, généralissime de l’armée polonaise, s’est entretenu avec MM. Blum et Daladier, „Cherbourg-Eclair” 1 IX 1936, 12 728.
• Jędrzejewicz W., Beck i Francja, „Wiadomości” (Londyn) 1958, 26 (639).
• Le général Rydz-Smigly est arrivé à Paris, „Cherbourg-Eclair” 31 VIII 1936, 12 727.
• Le Général Rydz-Smigly est arrivé à Paris, „Le Figaro” 31 VIII 1936, 244.
• Le séjour en France du général Rydz-Smigly, „Le Petit Parisien” 1 IX 1936, 91 758.
• Le séjour en France du généralissime polonais. Le général Rydz-Smigly a été l’hôte de M. Lebrun, „L’Express du Midi” 7 IX 1936, 15 882.
• Mühlstein A., Świadectwo amb. Laroche’a, „Kultura” (Paryż) 1953, 6.
• Śmierć syna naszego Prezydenta, „Głos Robotnika. Organ Narodowej Partii Robotniczej” 26 XI 1927, 272.
• Śmierć syna p. Prezydenta Rzplitej, „Hasło Łódzkie. Dziennik Bezpartyjny” 25 XI 1927, 71.
• Visite du général Rydz-Smigly a Reims, „Journal Plein Ciel” wrzesień–październik 1936, 9, 51.
• Opracowania
• Beauvois Y., Francja a rządy „pułkowników” (wrzesień 1936 – wrzesień 1939), „Dzieje Najnowsze” 1999, 3.
• Bułhak H., Polska – Francja – z dziejów sojuszu 1933–1936, Warszawa 2000.
• Chocianowicz W., Dzieje 1. Pułku Artylerii Lekkiej Legionów Józefa Piłsudskiego, Londyn 1967.
• Ciałowicz J., Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921–1939, Warszawa 1970.
• Kołakowski P., Działalność placówki wywiadowczej „Lecomte” Oddziału II Sztabu Głównego WP w Paryżu 1936–1939, „Dzieje Najnowsze” 2012, 3.
• Koreś D., Oddział II Sztabu Głównego pod kierownictwem płk. dypl. Tadeusza Pełczyńskiego w latach 1929–1932 i 1935–1939, w: Studia nad wywiadem i kontrwywiadem polskim w XX wieku, t. 1, oprac. zbiorowe, red. P. Skubisz, W. Skóra, Szczecin 2012.
• Koreś D., Organizacja i liczebność Grupy Operacyjnej Jazdy w lipcu 1920 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2007, 2.
• Kornat M., Józef Beck (1894–1932) – zarys biografii politycznej, „Niepodległość” 2005, 55.
• Krasicki A., Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914–1916, wstęp P. Łossowski, Warszawa 1988.
• Landau M., Tabiszewski A., Zarys historii wojennej 4-go Pułku Artylerii Polowej, Warszawa 1929.
• Łaptos J., Majewski M., Francuska pomoc w wyposażeniu armii polskiej (1919–1939), w: „Annales Universitatis Paedogagicae Cracoviensis” (= Studia Historica XIV), red. J. Chrobaczyński, Kraków 2013.
• Łowczowski G., Przymierze wojskowe polsko-francuskie widziane z attachatu paryskiego, „Bellona” (Londyn) 1951, 1–2.
• Łowczowski G., Sylwetki moich przełożonych i przyjaciół w wojsku, Londyn 1980.
• Majzner R., Attachaty wojskowe Drugiej Rzeczypospolitej 1919–1945. Strukturalno-organizacyjne aspekty funkcjonowania, Częstochowa 2011.
• Majzner R., Okoliczności utworzenia placówki wywiadowczej „Lecomte” Oddziału II SGWP w Paryżu, w: Si vis pacem, para bellum. Bezpieczeństwo i polityka Polski. Księga jubileuszowa ofiarowana profesorowi Tadeuszowi Dubickiemu, red. R. Majzner, Częstochowa 2013.
• Mazur W., Droga do Rambouillet. Zabiegi o francuski kredyt zbrojeniowy na modernizację Wojska Polskiego (jesień 1935 – jesień 1936), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2013, 2.
• Pasztor M., Polska w oczach francuskich kół rządowych w latach 1924–1939, Warszawa 1999.
• Pasztor M., Wokół wizyty Gamelina w Warszawie (12–17 VIII 1936), „Kwartalnik Historyczny” 1998, 4.
• Schally K., Wspomnienia żołnierskie z Legionów i rewolucji bolszewickiej, Londyn 1977.
• W 50-lecie Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969.
• Wandycz P., Sprawa Józefa Becka jako attaché wojskowego w Paryżu, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1972.
• Wojciechowski T., Stosunki polsko-francuskie w raporcie politycznym Ambasady RP w Paryżu z 1936 roku, „Słupskie Studia Historyczne” 2010, 16.
• Wołos M., Alfred Chłapowski (1874–1940). Biografia ambasadora we Francji, Toruń 1999.
• Wołos M., Józef Beck: espion allemand? Histoire d’une rumeur, „Revue Historique des Armées” 2010, 3 (260).
• Zając P., Attachat paryski 1921–1926. Działalność attachatu wojskowego RP w Paryżu w latach 1921–1926, Szczecin 2011.
• Żongołłowicz B., Dzienniki 1930–1936, oprac. D. Zamojska, Warszawa 2004.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2018.45.187-241