O deformacji idei, czyli dlaczego warto studiować historię myślenia o Europie Środkowo-Wschodniej

• Authors: Sławomir Łukasiewicz
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

One of the important elements of disputes in the public space are signs, concepts or ideas referring to concepts developed earlier by scientists, thinkers, philosophers, but also practitioners. Often, there are many parallel meanings around the same concept, which is not only the reason for the dispute between professionals, but also leads to significant political argument. An example of such a concept are regional integration projects in Central and Eastern Europe discussed in Poland and the region practically throughout the 20th century. Discussions took place in the countries as well as in exile. This example shows substantially how disputes over fundamental issues like democracy, coexistence of nations, good neighborhood, political integration, etc. have been discussed in the past. But it can also show how divergent narratives can accompany different traditions of thinking about these categories and how it is absorbed in contemporary public discourse. One of such examples, discussed in detail in this article, is the book by Marek Jan Chodakiewicz "Międzymorze" (Intermatrium). The author is using and old and worked-out idea trying to break out of old contexts, giving the idea a completely new meaning. The aim of the study is to reconstruct the basic conceptual grid of the author, thanks to which the fundamental differences between the historical meanings of Międzymorze and the new proposal become visible. We also ask the question about the purpose of this deformation.

PL

Jednym z ważniejszych elementów debaty publicznej są znaki, koncepcje i idee, pozostające w związku z koncepcjami dyskutowanymi w przeszłości przez naukowców, myślicieli, filozofów i praktyków. Często, wokół pojedynczej koncepcji narasta wiele znaczeń, co wywołuje nie tylko dyskusje między profesjonalistami, ale powadzi również do istotnych sporów politycznych. Przykładem takiej koncepcji są projekty integracji regionalnej w Europie Środkowo-Wschodniej dyskutowane w Polsce i regionie praktycznie przez cały XX w. Dyskutowano je zarówno w krajach regionu jak i na emigracji. Ten przykład pokazuje dobitnie jak w przeszłości wyglądały dysputy na tematy fundamentalne, jak demokracja, współistnienie narodów, dobre sąsiedztwo, integracja polityczna itp. Ale to pokazuje również jak rozbieżne narracje mogą towarzyszyć różnym tradycjom myślenia o tych kategoriach i jak to jest przyjmowane przez współczesny dyskurs publiczny. Główną kwestią dyskutowaną w tym artykule jest sytuacja w której naukowcy ignorują fakt różnorodności koncepcji i próbują do prowadzić zmiany znaczeń istniejących pojęć i idei. Aktualna dyskusja wokół starych koncepcji integracyjnych pokazuje to znakomicie. Jednym z przykładów, analizowanym szczegółowo w tym artykule, jest książka Marka J. Chodakiewicza pt. ‘Międzymorze’. Autor użył w niej starej i wypracowanej idei, w taki sposób, aby pozbawić ją historycznego kontekstu i nadać zupełnie nowe znaczenie.

Keywords

EN

history of ideas, federalism, Międzymorze (Intermarium), Central and Eastern Europe

PL

historia idei, federalizm, Międzymorze (Intermarium), Europa Środkowo-Wschodnia

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2019
• Issue: 47

Dates

published

2019

online

2019-12-13

Contributors

author

Sławomir Łukasiewicz

References

• Bieliszczuk B., Trójmorze: współpraca na rzecz unijnego i regionalnego rynku gazu, ‘Biuletyn PISM’ 2017, 63.
• Chodakiewicz M.J., Międzymorze, Biblioteka Wolności, Warszawa 2017.
• Chodakiewicz M.J., Intermarium: the Land Between the Black and Baltic Seas, New Brunswick–London 2013.
• Chodakiewicz M.J., Narodowe Siły Zbrojne. „Ząb” przeciw dwu wrogom, Warszawa 1999.
• Dlaczego Trójmorze nie jest Międzymorzem? I czego może chcieć od Trumpa?, „Dziennik.pl” 5 VII 2017 r., http://wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/553504,trojmorze-co-to-jest-jak-dziala.html [access: 27 XII 2017].
• Halecki O., Borderlands of Western Civilisation. A History of East Central Europe, New York 1952.
• Halecki O., The Limits and Divisions of European History, London–New York 1950.
• Już nie Międzymorze i nie ABC. Szczerski o Trójmorzu i współpracy regionalnej. Rozmowa Zbigniewa Parafianowicza i Michała Potockiego z Krzysztofem Szczerskim, „Dziennik.pl” 6 IX 2016, http://wiadomosci.dziennik.pl/opinie/artykuly/530239,trojmorze-rosnie-dzieki-wspolpracy-z-rumunia-i-chorwacja.html [access: 27 XII 2017].
• Levy J., The Intermarium: Wilson, Madison, & East Central European Federalism, Boca Raton 2006.
• Łaptos J., Działalność federalnych klubów Europy Środkowej 1942–1952, in: Z dziejów prób integracji europejskiej od średniowiecza do współczesności, ed. M. Pułaski, Kraków 1995.
• Łaptos J., Europa jedna czy dwie? Projekty i koncepcje integracji europejskiej w latach 1944–1950, Kraków 1994.
• Łaptos J., Na drodze do federacji środkowoeuropejskiej. Projekty udziału uchodźców politycznych w armii europejskiej (1950–1953), in: Pamięć zbiorowa w procesie integracji Europy, ed. J. Łaptos, Kraków 1996.
• Łaptos J., Koncepcje integracji Europy Środkowo-Wschodniej w świetle publikacji „Intermarium”, in: Ku zjednoczonej Europie. Studia nad Europą środkową i południowo- wschodnią w XIX i XX wieku, ed. I. Stawowy-Kawka, W. Rojek, ‘Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne’ 1997, 124.
• Łaptos J., L’apport des exilés d’au-delà du rideau de fer à la construction européenne, in: Intégration ou représentation? Les exilés polonais en Belgique et la construction européenne, ed. M. Dumoulin, I. Goddeeris, Louvain-la-Neuve 2005.
• Łukasiewicz S., Oskar Halecki jako federalista, in: Oskar Halecki i jego wizja Europy, ed. M. Dąbrowska, vol. 1, Warszawa–Łódź 2012.
• Łukasiewicz S., Partia w warunkach emigracji. Dylematy „Polskiego Ruchu Wolnościowego >>Niepodległość i Demokracja<<” 1945–1994, Lublin–Warszawa 2014.
• Łukasiewicz S., Trzecia Europa. Polska myśl federalistyczna 1940–1971, Lublin–Warszawa 2010.
• Magris C., Dunaj, transl. Joanna Ugniewska i Anna Osmólska-Mętrak, Warszawa 2004.
• Okulewicz P., Koncepcja „międzymorza” w myśli i praktyce politycznej obozu Józefa Piłsudskiego w latach 1918–1926, Poznań 2001.
• Roider K.A., [a review of M. Chodakiewicz, Intermarium…] ‘Sarmatian Review’, September 2013, http://www.ruf.rice.edu/~sarmatia/913/913roider.pdf [access: 27 XII 2017].
• Skrzypek A., W kręgu koncepcji Międzymorza i taktyki balansowania, 1935–1938, in: Historia dyplomacji polskiej, vol. 4: 1918–1939, ed. M. Leczyk et. all, Warszawa 1995.
• Stasiuk A., Andruchowycz J., Moja Europa. Dwa eseje o Europie zwanej Środkową, Wołowiec 2000.
• Szczerek Z., Międzymorze. Podróże przez prawdziwą i wyobrażoną Europę Środkową, Czarne 2016.
• Szczerski K., Utopia europejska. Kryzys integracji i polska inicjatywa naprawy, Kraków 2017.
• Wandycz P., O federalizmie i emigracji. Reminiscencje o rzeczach istotnych i błahych. Rozmowy przeprowadził Sławomir Łukasiewicz, Lublin 2003.
• Wolański M., Europa Środkowo-Wschodnia w myśli politycznej emigracji polskiej 1945–1975, Wrocław 1996.
• Wolański M., Kluby federalne na emigracji, ich geneza i programy, ‘Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka’ 1996, 1/3.
• Zaniewicz M., Międzymorze czy trójmorze? Słownik koncepcji polskiej polityki wschodniej, „eastbook.eu”, http://www.eastbook.eu/2017/10/11/miedzymorze-czy-trojmorze-slownik-koncepcji-polskiej-polityki-wschodniej/ [access: 27 XII 2017].
• Żurawski vel Grajewski P., Baeva Motusic A., Adriatic-Baltic-Black Sea, ed. Kinga Redłowska, Warszawa 2017.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2019.47.313-331