Michał Hanel ze Lwowa – lekarz i poseł Jagiellonów

• Authors: Marcin Janakowski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł jest próbą prezentacji postaci i awansu społecznego Michała Hanela, nobilitowanego obywatela Lwowa, doktora medycyny Uniwersytetu Bolońskiego, nadwornego lekarza króla Czech i Węgier Władysława II Jagiellończyka, a także archiprezbitera kościoła NMP w Budzie i prepozyta kościoła św. Stefana w Ostrzyhomiu.Kariera Michała Hanela w strukturach dworskich i hierarchii kościelnej jest przykładem silnych związków miedzy królestwami Polski, Czech i Węgier pod panowaniem dynastii Jagiellonów oraz możliwych ścieżek awansu społecznego i majątkowego na przełomie XV i XVI w. Działając ponad granicami królestw brał czynny udział w polityce dynastycznej Jagiellonów. Jako poseł i dyplomata uczestniczył w kreowaniu królewskich mariaży oraz przekazywał poufne informacje miedzy dworami w Budzie i Krakowie. Pełniąc wieloletnią funkcję osobistego lekarza i spowiednika króla Władysława II Jagiellończyka stał się postacią o niemałym znaczeniu dla bieżącej polityki Królestwa Węgier oraz relacji polsko-węgierskich w pierwszych dekadach XVI w.Celem prezentowanego artykułu jest odtworzenie na podstawie rozproszonych i niejednoznacznych źródeł drogi awansu Michała Hanela, a następnie porównanie jej z rozpoznanymi już w historiografii przykładami awansu międzystanowego i przedstawienie wypracowanych wniosków w postaci dość powszechnego ‘studium przypadku’. Równorzędnym celem moich rozważań jest także dyskusja z popularnymi tezami dotyczącymi hermetycznego podziału stanowego w Europie Jagiellonów.

EN

This article is an attempt to present the Michał Hanel’s biography and the history of his social advancement. He was ennobled citizen of Lviv and medicine doctor who became the archpriest of Buda church and the provost of Esztergom as well as the personal doctor of Władyslaw II Jagiellon, the king of Hungary and Czech.Hanel’s career in court structures and church hierarchy is an example of strong relationships between Polish Kingdom, Hungarian Kingdom and Czech Kingdom under the rule of Jagiellonian dynasty and also an example of the possibilities of social and economic advancements in the first half of the 16th century. Hanel participated in the institution of dynasty marriages and as an envoy he carried classified messages between Buda and Krakow. As a longtime confessor and personal doctor of Władysław king, he became a figure salient for the current affairs in the Kingdom of Hungary, and Polish-Hungarian relations in the early decades of the 16th century.The main aim of this article is to reconstruct the way in which Hanel advanced in social circles. The next step is to compare the said way to other examples of social advancement known to historiography. The results of my research are presented in the form of case study. Moreover, another, equally important aim of the study is to contribute to the debate on the division of estates in Europe in the Jagiellonian period. I hope that this article will serve to start investigation into the biography of Michał Hanel and the history of his family.

Keywords

PL

Hanel; Lwów; Bolonia; dyplomacja; Jagiellonowie; Władysław II; Zygmunt I; Zapolya; Węgry; Buda; medycyna; Ostrzyhom

EN

Hanel; Lviv; Bologna; diplomacy; dynasty of the Jagiellons; Władysław II; Zygmunt I; Zapolya; Hungary; Buda; medicine; Esztergom

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2020
• Issue: 49

Dates

published

2020

online

2020-12-21

Contributors

author

Marcin Janakowski

References

• Archival sources
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
• Metryka Koronna, Księga Wpisów, ref. no. 17, 21, 25, 26, 37.
• Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie:
• ref. no. 4891.
• Printed sources
• Acta officii consistorialis Leopoliensis antiquissima, vol. 1–2, ed. W. Rolny, Lwów 1927–1930.
• Acta Tomiciana, vol. 1–4, ed. T. Działyński, Poznań 1852–1855.
• Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowskie, vol. 19, ed. X. Liske, Lwów 1906.
• Album armorum nobilium Regni Poloniae XV–XVIII saec. Herby nobilitacji i indygenatów XV–XVIII, ed. B. Trelińska, Lublin 2001.
• Album civium Leopoliensium. Rejestry przyjęć do prawa miejskiego we Lwowie 1388–1783, ed. A. Janeczek, Poznań–Warszawa 2005.
• Decius Jodocus Ludvicus, De Sigismundi Regis temporibus liber, 1521, ed. W. Czermak, Biblioteka Pisarzów Polskich, no. 39, Kraków 1901.
• Kroniki Bernarda Wapowskiego z Radochoniec (1480–1535), ed. D.J. Szujski, Kraków 1874.
• Księga ławnicza miejska 1441–1448, ed. A. Czołowski, Lwów 1921.
• Księga przychodów i rozchodów miasta 1414–1426, ed. A. Czołowski, Lwów 1905.
• Księga przychodów i rozchodów miasta Lwowa 1404–1414, ed. A. Czołowski, Lwów 1892.
• Metryka Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400–1508, vol. 1, eds. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Siekierska, Kraków 2004.
• Najstarsza księga miejska 1382–1389, ed. A. Czołowski, Lwów 1892.
• Najstarsza księga promocji Wydziału Stuk Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1402–1541, eds. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Skierska, Warszawa 2011.
• Veteris arcis Strigoniensis, monumentorum ibidem erutorum, aliarumque antiquitatum lythographicis tabulis ornata descriptio, ed. J. Nep. Máthes, Strigonii 1827.
• Viri illustres civitatis Leopoliensis, in: Józefa Bartłomieja Zimorowicza pisma do dziejów Lwowa odnoszące się, ed. K. Heck, Lwów 1899.
• Windakiewicz S., Informacyja o aktach Uniwersytetu Bolońskiego, ‘Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce’ 1892, 7.
• Studies
• Baczkowski K., Stosunki polsko-węgierskie w latach 1507–1510, in: Cracovia, Polonia, Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, ed. W. Bukowski, Kraków 1995.
• Baczkowski K., Zjazd wiedeński 1515. Geneza, przebieg i znaczenie, Warszawa 1975.
• Barycz H., Adam z Bochynia, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 1, Kraków 1935.
• Barycz H., Czepel Mikołaj, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 4, Kraków 1938.
• Barycz H., Historja Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu, Kraków 1935.
• Bieniarzówna J., Noskowski Jan, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 23, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
• Bieniarzówna J., Noskowski Łukasz, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 23, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
• Bilikiewicz T., Maciej z Miechowa na tle medycyny odrodzenia, in: Maciej z Miechowa 1457–1523. Historyk, geograf, lekarz, organizator nauki, ed. H. Barycz, Wrocław 1960.
• Birkenmajer A., Biem Marcin, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 2, Kraków 1936.
• Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miasta i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
• Diveky A., Królewicz Zygmunt na dworze Władysława II, in: Medievalia. W 50 rocznicę pracy naukowej Jana Dąbrowskiego, Warszawa 1960.
• Duczmal M., Jagiellonowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1996.
• Dzieje medycyny w Polsce, ed. W. Noszczyk, Warszawa 2015.
• Engel J.C., Geschichte des Ungarischen Reichs, vol. 3, Wien 1813.
• Finkel L., Elekcya Zygmunta, Kraków 1910.
• Fógel J., II. Ulászló udvartartása (1490–1516), Budapest 1913.
• Górski K., Mikołaj Kopernik. Środowisko społeczne i samotność, Toruń 2012.
• Hajdukiewicz L., Maciej z Miechowa, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 19, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.
• Historia medycyny, ed. T. Brzeziński, 3rd edition, Warszawa 2014.
• Hul O., Elita władzy miasta Lwowa w XVI wieku, ‘Res Historica’ 2013, 35.
• Kollányi F., Esztergomi kanonokok 1100–1900, Esztergom 1900.
• Konopczyński W., Chronologia sejmów polskich 1493–1793, Kraków 1948.
• Łoziński W., Patrycjat i mieszczaństwo lwowskie w XVI i XVII wieku, Lwów 1902.
• Michalski C., Odrowąż Dobiesław z Żurawicy, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 23, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
• Odrzywolska-Kidawa A., Biskup Piotr Tomicki (1464–1535). Kariera polityczna i kościelna, Warszawa 2004.
• Pajewski J., Stosunki polsko-węgierskie i niebezpieczeństwo tureckie w latach 1516–1526, Warszawa 1930.
• Pawiński A., Młode lata Zygmunta Starego, Warszawa 1893.
• Pociecha W., Fryderyk II, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 7, Kraków 1948–1958.
• Przybyszewski B., Barbara Zapolya. Królowa Polski 1512–1515, Łańcut 2000.
• Rekettés M., Małżeństwo króla Zygmunta I z Barbarą Zápolówną, in: Stosunki polityczne i kulturalne polsko-węgierskie za Władysława Jagiellończyka, ed. M. Rekettés, Wrocław 1999.
• Skoczek J., Dzieje lwowskiej szkoły katedralnej, Lwów 1929.
• Skoczek J., Studia nad patrycjatem lwowskim wieków średnich, ‘Pamiętnik Historyczno-Prawny’ 1929, 7, 5.
• Sroka S.A., Jadwiga Zapolya. Piastówna śląska na Węgrzech w dobie panowania Jagiellonów, Kraków 2005.
• Urzędnicy miasta Lwowa w XIII–XVIII , in: Spisy urzędników miejskich z obszaru dawnej Rzeczypospolitej, Śląska i Pomorza Zachodniego, vol. 7, Ziemie Ruskie, no. l, Lwów, ed. M. Kapral, Toruń 2008.
• Wdowiszewski Z., Elżbieta Jagiellonka, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 7, Kraków 1948–1958.
• Zwiercan M., Maciej z Błonia, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 19, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1974.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2020.49.179-205