Opieka duszpasterska w Legionach Polskich (1914–1918) w świetle wspomnień (zarys głównych zagadnień)

• Authors: Jacek Piotrowski
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article draws readers’ attention to valuable historical sources, which are the memories of the chaplains of the Polish Legions from 1914–1918. Pastoral care in the above-mentioned armed formations and the numerous problems associated with it have been shown in light of those accounts. At the front (often under extreme combat conditions) a strong bond was formed between the soldiers and their ‘spiritual guardians’. The chaplains were not only priests, but also fulfilled various functions on an ad hoc basis. They served, for instance, as translators, suppliers, paramedics, librarians, teachers, psychologists, and, in the last resort, as gravediggers... Memories of their service shed interesting light on the everyday (not only spiritual) problems of the soldiers of that time.

PL

Artykuł zwraca uwagę czytelników na wartościowe źródła historyczne, którymi są wspomnienia kapelanów Legionów Polskich z lat 1914–1918. Opieka duszpasterska w wymienionych formacjach zbrojnych i rozliczne problemy z nią związane została ukazana w ich świetle. Na froncie (często w ekstremalnych warunkach bojowych) ukształtowała się silna więź między żołnierzami i ich ‘opiekunami duchowymi’. Kapelani bywali nie tylko duszpasterzami, ale także pełnili doraźnie w miarę potrzeby inne rozliczne funkcje – dla przykładu: tłumaczy, zaopatrzeniowców, sanitariuszy, bibliotekarzy, nauczycieli, psychologów, a w ostateczności także grabarzy... Wspomnienia z ich służby rzucają interesujące światło na codzienne (nie tylko duchowe) problemy żołnierzy tamtych czasów.

Keywords

EN

Chaplains; Polish Legions 1914–1918; pastoral care; memories; legionnaires; struggle for independence; military service; religious rites

PL

Kapelani; Legiony Polskie 1914–1918; opieka duszpasterska; wspomnienia; legioniści; walka o niepodległość; służba wojskowa; obrzędy religijne

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2020
• Issue: 49

Dates

published

2020

online

2020-12-21

Contributors

author

Jacek Piotrowski

References

• Printed sources
• Alf-Tarczyński T., Wspomnienia oficera Pierwszej Brygady, Londyn 1979.
• Furgalski T. ‘Wyrwa’, Dziennik 1913–1916, ed. P. Cichoracki, Kraków 2011.
• Herzog J., Krzyż Niepodległości. Wspomnienia ze służby w Legionach, New York 1994.
• Jędrzejewicz J., W służbie idei. Fragmenty pamiętnika i pism, Londyn 1972.
• Koc A., Jak zginął Aleksander Sulkiewicz…, ‘Niepodległość’ 1978, 11.
• Lenczowski K., Pamiętnik Kapelana Legionów, Kraków 1989.
• Maciejewski J.K., Zawadiaka. Dzienniki frontowe 1914–1920, ed. A. Knyt, Warszawa 2015.
• Nowina-Konopka K., Wspomnienia wojenne 1915–1920, Kraków 2011.
• Panaś J., Pamiętnik kapelana Legionów Polskich, Lwów 1920.
• Römer M., Dziennik 1914–1915, vol. 2, eds. K. Bizacka, J. Sienkiewicz, Warszawa 2017.
• Składkowski S.F., Moja służba w brygadzie, Warszawa 1990.
• Solek W., Pamiętnik legionisty, Warszawa 1988.
• Ściskała D., Z dziennika kapelana wojskowego 1914–1918, Cieszyn 1926.
• Studies
• 4 Pułk Piechoty Legionów Polskich – historia i pamięć. W 100 rocznicę powstania, eds. U. Oettingen, W. Rutkowska, J. Główko, Kielce 2015.
• Chwalba A., Legiony Polskie 1914–1918, Kraków 2018.
• Cichoracki P., Droga ku anatemie. Wacław Kostek Biernacki 1884–1957, Warszawa 2009.
• Cisek J., Stepan K., Lista strat Legionów Polskich 1914–1918, Kraków 2006.
• Cygan W.K., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich, vol. 1, Warszawa 1992.
• Cygan W.K., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich, vol. 2, Warszawa 1998.
• Dylewski A., Legioniści Piłsudskiego, Warszawa 2014.
• Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, eds. J. Ziółek et al., Lublin 2004.
• Kaden-Bandrowski J., Nabożeństwo po bitwie, in: Bitwa pod Konarami, Kraków 1915.
• Leksykon Piłsudczykowski, vol. 1, Gdańsk 2015.
• Liebrecht G., Biskup Augustyn Łosiński Ordynariusz Diecezji Kieleckiej w latach 1910–1937, Kielce 2018.
• Majchrowski J., Pierwszy ułan Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1993.
• Marecki J., Stan pamiątek po O. Kosmie Karolu Lenczowskim kapelanie legionowym, ‘Niepodległość’ 1995, 27.
• Nie tylko Pierwsza Brygada, Przed i po kryzysie przysięgowym, ed. S.J. Rostworowski, Warszawa 1993.
• Odziemkowski J., Frątczak S., Polskie duszpasterstwo wojskowe, Warszawa 1996.
• Oettingen U., Obraz wojny w literaturze wspomnieniowej żołnierzy Legionów Polskich, in: I wojna światowa w literaturze i innych tekstach kultury. Reinterpretacje i dopełnienia, eds. A. Jamrożek-Sowa, Z. Ożóg, A. Wal, Rzeszów 2016.
• Piotrowski J., Zaopatrzenie w Legionach Polskich 1914–1918 w świetle wspomnień, in: ‘Nie wierząc nam, że chcieć, to móc…’. Legiony i ich wpływ na sprawę polską w latach 1914–1918, eds. Z. Girzyński, J. Kłaczkow, Toruń 2018.
• Przeniosło M., Akcja werbunkowa do Legionów Polskich na Kielecczyźnie 1915–1916, in: Między Wisłą a Pilicą. Studia i Materiały Historyczne, vol. 1, eds. K. Bracha, S. Wiech, Kielce 2000.
• Rędziński K., Kapelani w Legionach Polskich Piłsudskiego, ‘Przegląd Powszechny’ 1991, 4.
• Snopko J., Finał epopei Legionów Polskich 1916–1918, Białystok 2008.
• Walak M., Niepodległością naznaczeni, z dziejów powstania i walk III Brygady Legionów Polskich 1915–1917, Bełchatów 2010.
• Żak A.Cz., Duszpasterstwo wojskowe w armii austriackiej i w legionach Józefa Piłsudskiego w czasie I wojny światowej, in: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, eds. J. Ziółek et al., Lublin 2004.
• Web sources
• http://www.diecezja.rzeszow.pl/2015/04/franciszek-jozef-luszczki-ks-mjr-1886-1955/ [accessed on: 2 I 2019].

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2020.49.381-401