Rola Polskiej Akademii Umiejętności w budowaniu prestiżu odrodzonej II Rzeczypospolitej

• Authors: Mateusz Hübner
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The article shows the importance of the Polish Academy of Arts and Sciences (PAU) in building the prestige of the Polish state, reborn in 1918. It investigates primarily the first years of independence in which the Academy undertook actions aimed at gaining Polish science an international reputation. The scope and nature of the PAU’s cooperation with the authorities of the Republic of Poland – in particular with the Ministry of Foreign Affairs – was analyzed. The article is based on source materials – both archival and published – and literature on the subject. The information contained in the sources and published works has been critically evaluated, taking into account the specificity of the analyzed material. Based on the statutory objectives of the PAU, various forms of the Academy’s work were presented, which were related to building the importance of Polish science abroad. Reference was made to the involvement of the PAU in the work of international scientific organizations – the Conseil International de Recherches and the Union Académique Internationale de Recherches et de Publications. The influence of Polish national culture (supported and developed by the PAU) on the prestige of the Second Republic of Poland in the international arena indicated that the PAU’s actions were necessary in view of the desire to strengthen the position of the Republic of Poland in the circle of scholars from other countries – after years of Polish scientific and cultural achievements being underestimated, marginalized and attributed to others. The importance of support for PAU’s activities by the Ministry of Foreign Affairs was established, as well as the beneficial effects but also the dangers related to the entry of politics into the field of science.

PL

W artykule ukazano znaczenie Polskiej Akademii Umiejętności w budowaniu prestiżu odrodzonego w 1918 roku państwa polskiego. Artykuł dotyczy w głównej mierze pierwszych lat niepodległości, w których Akademia podjęła się działań, mających na celu zyskanie nauce polskiej międzynarodowej renomy. Operacjonalizując problem analizowano zakres i charakter współpracy PAU z władzami RP – w szczególności z Ministerstwem Spraw Zagranicznych. Artykuł powstał w oparciu o materiały źródłowe – zarówno archiwalne, jak publikowane – oraz literaturę przedmiotu. Informacje zawarte w źródłach i opublikowanych pracach poddano krytycznej ocenie – uwzględniającej specyfikę analizowanego materiału. W oparciu o statutowe cele PAU, przedstawiono różne formy prac Akademii, z jakimi wiązano budowę znaczenia nauki polskiej poza granicami kraju. Odwołano się do zaangażowania PAU w prace międzynarodowych organizacji naukowych – Conseil International de Recherches oraz Union Académique Internationale de Recherches et de Publications. Wpływ polskiej kultury narodowej (wspieranej i rozwijanej przez PAU) na prestiż II RP na arenie międzynarodowej, wskazywał, że działania PAU były konieczne wobec pragnienia ugruntowania pozycji Rzeczypospolitej w środowisku uczonych z innych państw – po latach niedoceniania, marginalizowania i przypisywania innym polskiego dorobku naukowego i kulturalnego. Ustalono znaczenie wsparcia działań PAU przez MSZ, korzystne efekty, ale i zagrożenia związane z wejściem polityki na grunt nauki.

Keywords

EN

Polish Academy of Arts and Sciences; science; national culture; Second Republic of Poland; Ministry of Foreign Affairs; prestige

PL

Polska Akademia Umiejętności; nauka; kultura narodowa; II Rzeczpospolita; Ministerstwo Spraw Zagranicznych; prestiż

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2020
• Issue: 50

Dates

published

2020

online

2020-12-28

Contributors

author

Mateusz Hübner

References

• Archival sources
• Archiwum Akt Nowych:
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych, ref. no. 13430, 13431, 13436.
• Poselstwo RP w Wiedniu, ref. no. 349.
• Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie:
• Polska Akademia Umiejętności, ref. no. I–157a.
• Polska Akademia Umiejętności, Korespondencja Sekretarza Generalnego, ref. no. 75/21, 438/20, 496/21.
• Printed sources
• Konopczyński W., Dziennik 1918–1921, part 1, eds. P. Biliński, P. Plichta, Warszawa–Kraków 2016.
• Kronika, ‘Nauka Polska’ 1927, 6.
• Kronika zagraniczna, ‘Nauka Polska’ 1923, 4.
• Natanson W., Sprawozdanie tymczasowe z przebiegu zgromadzenia konstytucyjnego ‘Rady Międzynarodowej Badań Naukowych’ odbytego w Brukseli, w dniach od 18. do 28. lipca 1919 roku, Kraków 1919.
• Przemówienie wiceprezesa Jana M. Rozwadowskiego, ‘Rocznik Polskiej Akademji Umiejętności’ 1924/1925.
• Skład Polskiej Akademji Umiejętności, ‘Rocznik Polskiej Akademji Umiejętności’ 1923/1924.
• Sprawozdanie Sekretarza Generalnego Polskiej Akademji Umiejętności za czas od czerwca 1926 do czerwca 1927 r., ‘Rocznik Polskiej Akademji Umiejętności’ 1926/1927.
• Sprawozdanie Sekretarza Generalnego Prof. K. Kostaneckiego, ‘Rocznik Polskiej Akademji Umiejętności’ 1918/1919.
• Sprawozdanie Sekretarza Generalnego z czynności Polskiej Akademji Umiejętności za czas od czerwca 1923 do czerwca 1924, ‘Rocznik Polskiej Akademji Umiejętności’ 1923/1924.
• Sprawozdanie Sekretarza Generalnego z czynności Polskiej Akademji Umiejętności za czas od czerwca 1925 do czerwca 1926, ‘Rocznik Polskiej Akademji Umiejętności’ 1925/1926.
• Sprawozdanie z wydawnictw i czynności Polskiej Akademji Umiejętności od czerwca 1924 do czerwca 1925, ‘Rocznik Polskiej Akademji Umiejętności’ 1924/1925.
• Statut Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków 1872.
• Statut Polskiej Akademji Umiejętności, Kraków 1920.
• Statut Polskiej Akademji Umiejętności, Kraków 1927.
• Periodical
• ‘Głos Lubelski’ 1920, 169.
• Studies
• Brzeziński A.M., Organizacja i formy międzynarodowej współpracy intelektualnej w ramach Ligi Narodów (1922–1939), ‘Przegląd Zachodni’ 2015, 3.
• Brzeziński A.M., Polska Komisja Międzynarodowej Współpracy Intelektualnej (1924–1939), Łódź 2001.
• Gdańsk. Przeszłość i teraźniejszość, ed. S. Kutrzeba, Lwów–Warszawa–Kraków 1928.
• H.D., Stosunki naukowe Polski z zagranicą, ‘Nauka Polska’ 1925, 5.
• Handelsman M., Uniwersytet Warszawski. Z racji pierwszej rocznicy wskrzeszenia Wszechnicy Warszawskiej, ‘Świat’ 1916, 47.
• Historja Śląska: od najdawniejszych czasów do roku 1400, vol. 1, ed. S. Kutrzeba, Kraków 1933.
• Hübner P., Od Towarzystwa Naukowego Krakowskiego do Polskiej Akademii Umiejętności, in: Studia i materiały do dziejów Polskiej Akademii Umiejętności, vol. 1, Kraków 2002.
• Konopczyński W., Nauka polska na terenie międzynarodowym, ‘Nauka Polska’ 1920, 3.
• Kutrzeba S., Nauka a państwo, ‘Nauka Polska’ 1920, 3.
• Kutrzeba S., Polska Akademia Umiejętności 1872–1938, in: P. Hübner, Od Towarzystwa Naukowego Krakowskiego do Polskiej Akademii Umiejętności, in: Studia i materiały do dziejów Polskiej Akademii Umiejętności, vol. 1, Kraków 2002.
• Lichocka H., Akademia Umiejętności (1872–1918) i jej czescy członkowie, ‘Prace Komisji Historii Nauki PAU’ 2015, 14.
• Muszkowski J., Międzynarodowa współpraca intelektualna wczoraj i dziś, ‘Życie Nauki. Miesięcznik Naukoznawczy’ 1947, 3, 13–14.
• Pamiętnik Zjazdu Naukowego im. Jana Kochanowskiego w Krakowie 8 i 9 czerwca 1930, Kraków 1931.
• Piskurewicz J., Prima inter pares. Polska Akademia Umiejętności w latach II Rzeczypospolitej, Kraków 1998.
• Piskurewicz J., W służbie nauki i oświaty. Stanisław Michalski (1865–1949), Warszawa 1993.
• Rafalska-Łasocha A., Maria Skłodowska-Curie i jej kontakty ze środowiskiem krakowskim, Kraków 2015.
• Rederowa D., Formy współpracy Polskiej Akademii Umiejętności z zagranicą (1873–1952), ‘Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej’ 1966, 10.
• Róziewicz J., Róziewicz H., Z dziejów międzynarodowych kontaktów naukowych Polski w latach 1919–1939, ‘Problemy Polonii Zagranicznej’ 1975, 9.
• Siedlecki M., Nauka polska na terenie międzynarodowym, ‘Nauka Polska’ 1920, 3.
• Stachowska K., Z działalności wydawniczej Polskiej Akademii Umiejętności – starania o upowszechnienie za granicą polskiej myśli naukowej w latach 1873–1952, ‘Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie’ 1973, 19.
• Majer J., Wstęp. Sprawa przeobrażenia Towarzystwa Naukowego krakowskiego na Akademiję Umiejętności, in: Pamiętnik piętnastoletniej działalności Akademii Umiejętności w Krakowie 1873–1888, Kraków 1889.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2020.50.361-397