Instrukcja sejmiku lubelskiego dana posłom na sejm walny warszawski 1570 r.

• Authors: Rafał Jaworski
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

A critical edition of the oldest Lublin sejmik instruction for the Warszawa Sejm delegates in 1570. The edition is based on a copy of a 16th-century manuscript made in 1943 by Stanisław Bodniak. It was stored in the Krasiński Library at that time and destroyed during World War II. The catalogue of matters mentioned in the instruction by the regional council of Lublin is wide: issues of border disputes with the Grand Duchy of Lithuania, financial problems (taxes, coin and treasury reform), systemic problems (organisation of the state during the interregnum, the issue of securing the property of the royal offspring) and foreign policy. Much space has been devoted in the instruction to the legal situation of the supporters of the Reformation. The nobility of Lublin was clearly in favour of depriving Church courts of jurisdiction over laity. The instruction of the regional council of Lublin is an important source of information about the moods and opinions of the nobility in the early 1570s.

PL

Edycja krytyczna najstarszej instrukcji sejmiku lubelskiego dla posłów na sejm walny warszawski w 1570 r. Podstawą edycji jest kopia sporządzona w 1943 r. przez Stanisława Bodiaka, na podstawie szesnastowiecznego rękopisu przechowywanego wówczas w Bibliotece Krasińskich w Warszawie, a zniszczonego podczas II wojny światowej. Katalog spraw poruszonych w instrukcji przez sejmik jest szeroki: kwestie sporów granicznych z Wielkim Księstwie Litewskim, problemy finansowe (podatki, reforma monety i skarbu), ustrojowe (organizacja państwa podczas bezkrólewia, sprawa zabezpieczenia majątkowego królewskiego potomstwa) oraz polityka zagraniczna. Szczególnie wiele miejsca poświęcono w instrukcji sytuacji prawnej zwolenników Reformacji. Szlachta lubelska wyraźnie opowiadała się m.in. za odebraniem sądom kościelnym jurysdykcji nad świeckimi. Instrukcja sejmiku lubelskiego jest ważnym źródłem do poznania nastrojów i opinii szlacheckich na początku lat siedemdziesiątych XVI w.

Keywords

EN

parliamentarism; Lublin sejmik; instructions; 16th century

PL

parlamentaryzm; sejmik lubelski; instrukcje sejmikowe; XVI wiek

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2020
• Issue: 50

Dates

published

2020

online

2020-12-28

Contributors

author

Rafał Jaworski

References

• Archival sources
• Archiwum Główne Akt Dawnych:
• Metryka Koronna, ref. no. 107, 108.
• Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Kórniku:
• rkps BK 11586/3.
• Printed sources
• Akta sejmikowe województwa lubelskiego 1572–1632, ed. H. Gmiterek, Lublin 2016.
• Akta synodów różnowierczych, vol. 3, Małopolska 1571–1632, ed. M. Sipayłło, Warszawa 1983.
• Akta unii Polski z Litwą, eds. S. Kutrzeba, W. Semkowicz, Kraków 1932.
• Bodniak S., Fragment diariusza sejmu warszawskiego z roku 1572, ‘Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej’ 1947, 4.
• Dyaryusze sejmów koronnych 1548, 1553, 1570, ed. J. Szujski, Scriptores Rerum Polonicarum, vol. 1, Kraków, 1872.
• Lustracja województwa sandomierskiego 1564–1565, ed. W. Ochmański, Wrocław 1963.
• Studies
• Augustyniak U., Państwo świeckie czy księże? Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, Warszawa 2013.
• Bantysh-Kamenskiy N.N., Obzor vneshnikh snosheniy Rossii (po 1800 god), part 3, (Kurlyandiya, Liflyandiya Estlyandiya, Finlyandiya, Pol'sha i Portugaliya), Moskva 1897.
• Bodniak S., Morze w głosach opinii w dawnej Rzeczypospolitej, ‘Rocznik Gdański’ 1930, 4.
• Bodniak S., Polska a Bałtyk za ostatniego Jagiellona, ‘Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej’ 1946, 3.
• Bodniak S., Życiorys własny, ‘Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej’ 1955, 5.
• Boniecki A., Herbarz polski, vol. 10, Warszawa 1907.
• Bukowski J., Dzieje reformacyi w Polsce od wejścia jej do Polski aż do jej upadku, vol. 1, Początki i terytoryalne rozprzestrzenienie się reformacyi, Warszawa 1883.
• Dunin-Wąsowiczowa A., Kościoły zajęte przez różnowierców, in: Atlas historyczny Polski. Województwo sandomierskie w II połowie XVI wieku, ed. W. Pałucki, part 2, Komentarz, Indeksy, Warszawa 1993.
• Floria B.N., Kaniewska I., Nowe źródło do dziejów polskiego parlamentaryzmu XVI wieku, ‘Czasopismo Prawno-Historyczne’ 1983, 35, 1.
• Gałaj-Dempniak R., Propaganda wojenna w Rzeczypospolitej w świetle literaturze staropolskiej w XVI–XVII wieku, Szczecin 2008.
• Gaziński R., Die Kaperflotte von Iwan IV. dem Schrecklichen im Lichte von Akten des Herzoglich Stettiner Archiv, ‘Studia Maritima’ 2013, 26.
• Gmiterek H., Problemy różnowierstwa na forum sejmiku lubelskiego do połowy XVII w., in: Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej, ‘Acta Universitatis Wratislaviensis’ 1988, 945, Historia 66.
• Godlewski Ł., Spory szlachty o dziesięciny i jurysdykcję duchownych na sejmach egzekucyjnych 1562–1565, ‘Białostockie Teki Historyczne’ 2013, 11.
• Godlewski Ł., Szlachta a duchowieństwo podczas panowania Zygmunta Starego, ‘Białostockie Teki Historyczne’ 2014, 12.
• Grala H., Dyplomacja z upominkami w tle (Wokół ceremoniału dyplomatycznego w stosunkach polsko-moskiewskich XVI–XVII w.), in: Skarby Kremla. Dary Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wystawa ze zbiorów Państwowego Muzeum Historyczno-Kulturalnego ‘Moskiewski Kreml’, Warszawa 1998.
• Grala H., Upadek ‘moskiewskiego kanclerza’. Iwan Wiskowaty i Iwan IV w 1570 r., ‘Kwartalnik Historyczny’ 1994, 101, 1.
• Halecki O., Przyłączenie Podlasia, Wołynia i Kijowszczyzny do Korony w roku 1569, Kraków 1915.
• Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, ed. K. Lepszy, Wrocław 1953.
• Jaworski R., Listy ruskie króla Zygmunta II Augusta do Mikołaja Radziwiłła Rudego z lat 1568–1571 ze zbiorów Muzeum Konstantego Świdzińskiego (Biblioteka Ordynacji Krasińskich), ‘Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego’ 2019, Prace Historyczne 146, 1.
• Kamieniecki W., Straty Biblioteki Ordynacji Krasińskich w zakresie zbiorów rękopiśmiennych, in: Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, vol. 3, Biblioteki, Warszawa 1955.
• Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588, Warszawa 2002.
• Lulewicz H., Najstarsza znana instrukcja sejmikowa z Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sejmik wileński przed sejmem warszawskim, in: Studia historyczno-prawne. Prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, eds. J. Dorobisz, W. Kaczorowski, Opole 2004.
• Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w dawnej Małej Polsce, Poznań 1853.
• Marczewski J.R., Dzieje chełmskiej kapituły katedralnej obrządku łacińskiego, Lublin 2013.
• Merczyng H., Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1904.
• Michaluk D., Między Koroną a Litwą: kształtowanie się terytorium ziemi mielnickiej w XVI–XVII wieku, in: Granice i pogranicza. Historia codzienności i doświadczeń, vol. 1, eds. M. Liedke, J. Sadowska, J. Trynkowski, Białystok 1999.
• Natanson-Leski J., Dzieje granicy wschodniej Rzeczypospolitej, part 1, Granica moskiewska w epoce jagiellońskiej, Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, vol. 1, no. 3, ed. M. Handelsman, Lwów–Warszawa 1922.
• Pawłowski F., Prałaci i kanonicy Kapituły Katedralnej obrządku łacińskiego w Przemyślu, transl. Z. Trojnar, eds. A. Szal, S. Zych, vol. 1, Przemyśl 2018.
• Pirożyński J., Sejm warszawski roku 1570, ‘Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego’ 1972, Prace Historyczne 36.
• Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, ed. I. Kaniewska, Warszawa 2013.
• Pułaski F., Opis 815 rękopisów Biblioteki Ordynacji Krasińskich, Warszawa 1915.
• Romaniuk T., Działalność polityczno-reformacyjna szlachty różnowierczej na sejmiku lubelskim w latach 1575–1648, ‘Rocznik Lubelski’ 1975, 18.
• Romaniuk T., Rola i znaczenie szlachty różnowierczej na sejmiku lubelskim w latach 1575–1648, in: Studia z epoki Renesansu, ed. H. Zins, Warszawa 1979.
• Sucheni-Grabowska A., Spory królów ze szlachtą w złotym wieku. Wokół egzekucji praw, Kraków 1988.
• Śladkowski W., Skład społeczny, funkcjonowanie i ideologia sejmiku lubelskiego w latach 1572–1648, ‘Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F’ 1957, 12.
• Ujma M., Sejmik lubelski 1571–1696, Warszawa 2003.
• Uruszczak W., Miscellanea sejmowe warszawskie z 1570 roku, in: Studia Historycznoprawne. Tom poświęcony pamięci profesora Kazimierza Orzechowskiego, eds. A. Konieczny, P. Jurek, Wrocław 2010.
• Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, eds. K. Chłapowski, A. Falinowska-Gradowska, Kórnik 1993.
• Wilkiewicz-Wawrzyńczakowa A., Spory graniczne polsko-litewskie w XV–XVII w., ‘Wiadomości Studium Historii Prawa Litewskiego’ 1938, 1.
• Wyczawski H., Studia nad wewnętrznymi dziejami kościelnymi w Małopolsce na schyłku XVI w., ‘Prawo Kanoniczne’ 1964, 7, 1–2.
• Żelewski R., Dyplomacja polska w latach 1506–1572, in: Historia dyplomacji polskiej, vol. 1, Połowa X–1572, ed. M. Biskup, Warszawa 1980.
• Żelewski R., Kłoczowski Piotr, in: Polski Słownik Biograficzny, vol. 13, Kraków 1967–1968.
• Żołądź-Strzelczyk D., Peregrinatio academica: studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 1996.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2020.50.607-623