Partii portret nieoczywisty: filmowe opowieści o Lechosławie Goździku, Leonardzie Borkowiczu i Toni Lechtman

• Authors: Piotr Zwierzchowski
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The film representations of the Polish United Workers’ Party are most often inserted in the dichotomous world of values, with explicitly assigned assessments. This article is concerned with the films reflecting in a more complex way on the Party members’ fates, perceiving individual biographies, being open to various interpretations of the past and able to separate the assessment of the system and the activities of particular persons. When analyzing the film images of Lechosław Goździk, Leonard Borkowicz, and Tonia Lechtman: Metryka Goździka (Goździk’s certificate, 2002) by Joanna Tryniszewska-Obłoj and Joanna Pieciukiewicz, Tonia i jej dzieci (Tonia and her children, 2011) by Marcel Łoziński, and Bezsenność (Insomnia, 2012) by Andrzej Titkow, as well as 45–89 (1990) by Łoziński, I tried to reconstruct both the image of the heroes they contain and the form of filmic expression. The authors answer the questions about events and attitudes, but they do not strive for the precision of academic history. They take into account historical and political circumstances, however, they concentrate on individual experience and memory. The films rehabilitate neither the communist system nor the Polish United Workers’ Party. Yet, they allow us to see the examples of their internal complexity as well as some ways to talk about them.

PL

Filmowe reprezentacje PZPR są najczęściej wpisane w dychotomiczny świat wartości, z jednoznacznie przypisanymi ocenami. W niniejszym artykule skupiam się na filmach zawierających bardziej skomplikowane rozważania na temat losów członków partii, dostrzegających jednostkowe biografie, otwartych na różne interpretacje przeszłości, potrafiących rozgraniczyć ocenę systemu i działań poszczególnych osób. Analizując filmowe portrety Lechosława Goździka, Leonarda Borkowicza i Toni Lechtman: Metrykę Goździka (2002) Joanny Tryniszewskiej-Obłoj i Joanny Pieciukiewicz, Tonię i jej dzieci (2011) Marcela Łozińskiego i Bezsenność (2012) Andrzeja Titkowa, jak również 45–89 (1990) Łozińskiego, staram się zrekonstruować zarówno zawarty w nich obraz bohaterów, jak i formę filmowej wypowiedzi. Twórcy odpowiadają na pytania o wydarzenia i postawy, nie dążą wszakże do precyzji akademickiej historii. Biorą pod uwagę okoliczności historyczne i polityczne, koncentrują się jednak na indywidualnym doświadczeniu i pamięci. Filmy te nie stanowią rehabilitacji systemu komunistycznego ani Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pozwalają jednak dostrzec przykłady ich wewnętrznej złożoności, jak również pewne sposoby opowiadania o nich.

Keywords

EN

Polish United Workers Party; Polish Cinema; documentary film; Lechosław Goździk; Leonard Borkowicz; Tonia Lechtman

PL

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza; kino polskie; film dokumentalny; Lechosław Goździk; Leonard Borkowicz; Tonia Lechtman

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2021
• Issue: 51

Dates

published

2021

online

2021-06-30

Contributors

author

Piotr Zwierzchowski

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

References

• Studies (Opracowania)
• Androchowicz A., Mój film o Lechosławie Goździku z 1981 roku, w: Od Żerania do Świnoujścia. Droga życiowa i aktywność społeczna Lechosława Goździka (1931–2008), red. K. Kozłowski, Szczecin–Świnoujście 2011.
• Kozłowski K., Lechosław Goździk (1931–2008). Jego aktywność społeczna w FSO na Żeraniu oraz w Świnoujściu, w: Od Żerania do Świnoujścia. Droga życiowa i aktywność społeczna Lechosława Goździka (1931–2008), red. K. Kozłowski, Szczecin–Świnoujście 2011.
• Krall H., Słowa na trzy dni, „Polityka” 1980, 24, 49.
• Lubelski T., Historia kina polskiego 1895–2014, Kraków 2015.
• Łoziński M., Mój idol w kapciach, w: Od Żerania do Świnoujścia. Droga życiowa i aktywność społeczna Lechosława Goździka (1931–2008), red. K. Kozłowski, Szczecin–Świnoujście 2011.
• Nowacki D., Widokówki z tamtego świata, „Znak” 2010, 62, 7.
• Ossowska-Zwierzchowska A., Wychodzenie poza ogrody i mury dzieciństwa. Doświadczenia dziecka w PRL w nowych narracjach autobiograficznych, w: Doświadczenie dzieciństwa i młodości w Polsce (1918–1989), red. A. Kołakowski, Toruń 2015.
• Pieciukiewicz J., Trudna Metryka, w: Od Żerania do Świnoujścia. Droga życiowa i aktywność społeczna Lechosława Goździka (1931–2008), red. K. Kozłowski, Szczecin–Świnoujście 2011.
• Pierwszy wojewoda szczeciński. Dokumenty i komentarze (1945–1949), oprac. Z. Chmielewski, K. Kozłowski, wstępem opatrzył L. Borkowicz, Szczecin 1986.
• Przylipiak M., Polski film dokumentalny po roku 1989, „Kwartalnik Filmowy” 1998, 19, 23.
• Rembacka K., Komunista na peryferiach władzy. Historia Leonarda Borkowicza (1912–1989), Szczecin–Warszawa 2020.
• Rembacka K., Leonarda Borkowicza okres szczeciński – szkic do biografii, w: Poznań, Szczecin, Wrocław. Trzy uniwersytety, trzy miasta, trzy regiony, red. W. Łazuga, S. Paczos, Poznań 2010.
• Rembacka K., Praski epizod szczecińskiego wojewody Leonarda Borkowicza, w: Polsko-czeskie kontakty dyplomatyczne, gospodarcze i kulturalne w XX–XXI wieku, red. A. Szczepańska-Dudziak, Szczecin 2017.
• Rembacka K., Wykluczony, skarcony, zmarginalizowany? Załamanie kariery politycznej Leonarda Borkowicza w 1950 roku – studium przypadku, w: Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, Lublin 2015.
• Sobolewski T., O tragicznym polskim komuniście – telewizyjna premiera „Bezsenności” Titkowa, „Gazeta Wyborcza”, wydanie elektroniczne, 1.06.2014, http://wyborcza.pl/1,75248,16075145,O_tragicznym_polskim_komuniscie___telewizyjna_premiera.html [dostęp: 12 XI 2019].
• Sobolewski T., Ostatnie słowo Marcela Łozińskiego, „Gazeta Wyborcza” 2011, 90.
• Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Poznań–Warszawa 2014.
• Stobiecki R., Co zrobić z komunistyczną przeszłością?, w: Obrazy PRL. O konceptualizacji realnego socjalizmu w Polsce, red. K. Brzechczyn, Poznań 2008.
• Szpociński A., O współczesnej kulturze historycznej Polaków, w: Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, red. B. Korzeniewski, Poznań 2007.
• Traba R., Historia – przestrzeń dialogu, Warszawa 2006.
• „Wasz Goździk naszym Goździkiem”. Droga życiowa i aktywność polityczna Lechosława Goździka, red. K. Kozłowski, Szczecin 2002.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2021.51.687-704