Zesłania unitów z Południowego Podlasia do guberni orenburskiej w latach 1887–1888

• Authors: Dariusz Tarasiuk

Title variants

EN

Exile of Uniates from Southern Podlasie to the Orenburg Governorate between 1887 and 1888

Abstracts

EN

In the years 1887–1888, the tsarist authorities resettled to the Orenburg province 40 socalled „resistant” Uniates, who had been deported several years earlier to the Kherson and Yekaterinoslav governorates, together with their family members then living in Southern Podlasie. A total of nearly 300 people were sent on their way to exile. At the place of settlement, to the surprise of the local authorities, they preferred to suffer poverty rather than accept the help offered by the Russian state. The stay of the Uniates in exile in the OrenburgGovernorate, though dramatic in terms of living and psychological conditions, did not break their spirit of resistance. Surrounded by the influence of the Orthodox Church, not only did they not come closer to it, but rather they strengthened their ties with the Roman Catholic Church and became Polonized.

PL

W latach 1887–1888 władze carskie przesiedliły do guberni orenburskiej 40 tzw. opornych unitów, kilkanaście lat wcześniej zesłanych do guberni chersońskiej i jekaterynosławskiej wraz z członkami ich rodzin zamieszkującymi wówczas na Południowym Podlasiu. W drogę na zesłanie wysłano w sumie prawie 300 osób. Na miejscu osiedlenia, ku zaskoczeniu miejscowych władz, woleli oni cierpieć biedę, niż przyjąć oferowaną przez państwo rosyjskie pomoc. Pobyt unitów na zesłaniu w guberni orenburskiej, dramatyczny pod względem bytowym, jak i psychologicznym, nie złamał ducha ich oporu. Otoczeni przez wpływy prawosławia, nie tylko nie zbliżyli się do niego, ale umocnili swoje związki z Kościołem rzymskokatolickim i ulegli polonizacji.

Keywords

EN

Uniates; displaced people; Southern Podlasie; Orenburg Governorate

PL

unici; zesłańcy; Południowe Podlasie; gubernia orenburska

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2022
• Issue: 53
• Pages: 213-233

Dates

published

2022

Contributors

author

Dariusz Tarasiuk

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Polska

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
• Centralny Komitet Obywatelski Królestwa Polskiego w Piotrogrodzie, sygn. 106.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie:
• Prokurator Warszawskiej Izby Sądowej, sygn. 1581.
• Archiwum Państwowe w Lublinie:
• Chełmski Konsystorz Greckokatolicki, sygn. 1202.
• Chełmsko-Warszawski Duchowny Konsystorz Prawosławny, sygn. 3519, 2739, 3704.
• Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego:
• Dział rękopisów, rkps 6954–6958 IV.
• Biblioteka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego:
• Dział rękopisów, sygn. 756.
• Koni A., Na zhiznennom puti, t. 1, Iz zapisoksudebnogo deyatelya, Sankt Peterburg 1913 [Кони А., На жизненном пути, t. 1, Из записок судебного деятеля, Санкт Петербург 1913].
• Listy unitów wygnanych do orenburskiej guberni, cz. 1–3, Kraków 1890–1892.
• Listy unitów wygnanych do orenburskiej guberni, cz. 2, wyd. 2, Kraków 1893.
• Tymicka M., Iwanowska de domo Tymicka L., Wspomnienia, w: Zanim wróciła Polska. Martyrologium ludności unickiej na Podlasiu w latach 1866–1905 w świetle wspomnień, oprаc. T. Krawczak, Warszawa 1994.
• „Dziennik Polski” [Lwów] 1888.
• „Dziennik Poznański” 1887–1889.
• „Gazeta Toruńska” 1887.
• „Kurier Polski w Paryżu” 1887.
• „Przyjaciel” 1887.
• Amelin V.V, Denisov D.N., Morgunov K.K., Religii Orenburgskogo kraya: sistematicheskoye opisaniye, t. 2, Zapadnoye khristianstvo, Orenburg 2020 [Амелин В.В, Денисов Д.Н., Моргунов К.К., Религии Оренбургского края: систематическое описание, t. 2, Западное христианство, Оренбург 2020].
• Bojarski J., Czasy Nerona w XIX wieku pod rządem moskiewskim, czyli Prawdziwe Neronowskie prześladowanie Unii w diecezyi chełmskiej, Lwów 1885.
• Lewandowski J., Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772–1875, Lublin 1996.
• Łoch E., Unici w świetle listów orenburskich, w: Unia brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1991.
• Martyrologia unitów podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych. Unici podlascy, t. 1, red. J. Skowronek, U. Głowacka-Maksymiuk, Siedlce 1996.
• Niewęgłowska G., Zgromadzenie Sióstr Córek Najczystszego Serca NMP na Syberii, „Czas Miłosierdzia. Białostocki Biuletyn Kościelny”, www.bialystok.opoka.org.pl/czas/arch34/art./misje.htm [dostęp: 11 IX 2021].
• Pruszkowski J., Martyrologium, czyli męczeństwo unii św. na Podlasiu, t. 1–2, Woodbridge 1983.
• Shabachuk A., Politika Rossiyskikh vlastey v otnosheniiuniatov Tsarstva Pol'skogo, soslannykh vglub' Rossii v 1875–1905 gg., w: Polyaki v Rossii: epokhi i sud'by, red. A. Selitskiy, Krasnodar 2009 [Шабачук А., Политика Российских властей в отношении униатов Царства Польского, сосланных в глубь России в 1875–1905 гг., w: Поляки в России: эпохи и судьбы, red. А. Селицкий, Краснодар 2009].
• Szubarczyk M., Dwa brzegi. Rzecz o unitach z Polubicz, Siedlce 2015.
• Tarasiuk D., Zesłania unitów z Południowego Podlasia do guberni chersońskiej i jekaterynosławskiej w latach 1875–1876, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2018, 15, 1.
• Wiech S., Pod naporem prawosławia. Z dziejów oporu unitów w Królestwie Polskim i na zesłaniu, „Kwartalnik Historyczny” 2010, 117, 3.

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2022.53.213-233

Biblioteka Nauki

33760068