U źródeł polskiej wczesnodziecięcej edukacji – proces kształtowania się „żłobka” do 1989 roku (próba syntezy)

• Authors: Katarzyna Sadowska

Title variants

EN

At the Sources of Polish Early Childhood Education – the Process of Shaping the „Nursery” Until 1989 (an Attempt at Synthesis)

Abstracts

EN

The aim of the study is to attempt to present a synthesis of the process of shaping the system of early education and care for children up to the age of three in the Polish lands throughout history (until the political transformation in 1989). The author briefly presents the concept of education and care in the home environment, indicates the problem of taking care of children by nurses and nannies, analyzes the organization and the functioning of first shelters, nurseries and aid campaigns directed at a mother and child. The study also focuses on philanthropic activities in the process of protecting the life and health of children, as well as the importance of RGO and RTPD in the process of childcare. The last fragment presents the situation of a working woman and a child up to three years old in the Polish People's Republic.

PL

Celem opracowania jest próba ukazania syntezy procesu kształtowania się systemu wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w wieku do trzeciego roku życia na ziemiach polskich na przestrzeni dziejów (do okresu transformacji ustrojowej w 1989 r.). Autorka przedstawia w skrócie koncepcję edukacji i opieki w środowisku domowym, sygnalizuje problem podejmowania opieki nad dziećmi przez mamki, nianie, dokonuje analizy sposobu organizacji, funkcjonowania pierwszych ochron, żłobków oraz akcji pomocowych kierowanych w stronę matki i dziecka. W opracowaniu poświęcono także uwagę działalności filantropijnej w procesie ochrony życia i zdrowia dziecka, a także znaczeniu RGO oraz RTPD w procesie sprawowania opieki nad dziećmi. Ostatni fragment przedstawia sytuację pracującej kobiety i dziecka do lat trzech w okresie Polski Ludowej.

Keywords

EN

early childhood education and care; protection of life and health of mother and child; nursery

PL

wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem; ochrona życia i zdrowia matki i dziecka; żłobek

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Res Historica
• Year: 2022
• Issue: 53
• Pages: 541-572

Dates

published

2022

Contributors

author

Katarzyna Sadowska

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska

References

• „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1923, 1924, 1927.
• „Dziennik Ustaw Śląskich” 1926.
• „Monitor Polski” 1950, nr A33.
• Balcerek M., Rozwój opieki nad dzieckiem w latach 1918–1939, Warszawa 1978.
• Barnaś-Baran E., Działalność dobroczynna Józefa Teodora Głębockiego (1806–1886) i zaangażowanie w upowszechnianie idei tworzenia ochron dla dzieci w Krakowie, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 2019, 14, 53, 3.
• Bednarzak-Libera M., Ochronki założone przez Towarzystwa Szkoły Ludowej, w: Virginibus puerisque, t. 2, Z zagadnień opieki nad dzieckiem w XVIII–XX wieku, red. E. Kula, M. Pękowska, Kielce 2012.
• Bobrowska-Nowak W., Historia wychowania przedszkolnego, Warszawa 1978.
• Bołdyrew A., Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795–1918, Warszawa 2008.
• Bołdyrew A., Źródła do badań nad ochronkami jako instytucjami opiekuńczo-wychowawczymi w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku, „Studia Pedagogica Ignatiana” 2016, 9, 2.
• Bołdyrew A., Żłobki i stacje „Kropla Mleka” jako placówki wspierające ubogie rodziny w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, „Wychowanie w Rodzinie” 2016, 14, 2.
• Furmanowska M., Opieka nad matką i małym dzieckiem w II Rzeczypospolitej, w: Opieka nad dziećmi i młodzieżą. Studia z dziejów oświaty w XX wieku, red. S. Walasek, Kraków 2008.
• Gromski M., Żłobki dzienne dla niemowląt: organizacja i prowadzenie, Warszawa 1927.
• Gromski M., Bartel L., Stacje Opieki nad Matką i Dzieckiem: organizacja i prowadzenie, Warszawa 1926.
• Herka R.B. ks. SAC, Rola Kościoła katolickiego w procesie wychowania dzieci i młodzieży do pracy charytatywnej i wolontariatu, w: Człowiek chory i umierający: możliwości wsparcia i formy pomocy, red. J. Stala, Kraków 2014.
• Jakubiak K., Początki polskiej pedagogiki przedszkolnej, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 2015, 38, 4.
• Jamrożek W., Kongresy i zjazdy pedagogiczne w rozwoju polskiej myśli i praktyce edukacyjnej (do 1939 roku), Poznań 2015.
• Jamrożek W., Problematyka opieki nad dzieckiem na kongresach i zjazdach pedagogicznych w Polsce do 1939 roku, w: Kongresy i zjazdy pedagogiczne w Polsce w XX wieku, red. A. Kickowska, Toruń 2001.
• Juźwik A., Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci w latach 1944–1949.
• Funkcjonowanie i problemy ideowo-organizacyjne, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2016, 13.
• Konwerska B., Ochronki wielickie – ich powstanie i rozwój w czasach zaboru austriackiego, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 2014, 29.
• Kucharczyk G., Długi kulturkampf. Pruskie i niemieckie wojny kulturowe przeciw Polsce w latach 1795–1918, Warszawa 2020.
• Lange M., Zmiany zachowań prokreacyjnych w Polsce a zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze nad małym dzieckiem, w: Godzenie życia zawodowego i rodzinnego w Polsce, red. C. Sadowska-Snarska, Białystok 2011.
• Markiewiczowa H., Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności 1814–1914, Warszawa 2002.
• Nawrot-Bobrowska M., Bony w wychowaniu domowym dzieci polskich w latach 1850–1914, „Biuletyn Historii Wychowania” 2005/2006, 1–2 (21–22).
• Polakowski M., Szelewa E., Warszawskie debaty o polityce społecznej. Polityka społeczna PRL, Warszawa 2015.
• Przeniosło M., Przeniosło M., Rada Główna Opiekuńcza 1918–1921, Kielce 2018.
• Sadowska K., Wczesnodziecięca edukacja w żłobku. Obraz i postrzeganie, Poznań 2018.
• Samsel A., Rodziny potrzebujące wsparcia w II Rzeczypospolitej – jakość życia, realizacja podstawowych funkcji, opieka społeczna, „Wychowanie w Rodzinie” 2013, 7, 1.
• Stelmaszuk Z.W., Kolankiewicz M., Opieka nad dzieckiem, w: Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku, t. 3, red. T. Pilch, Warszawa 2004.
• Stolińska-Pobralska N., Publiczno-prawny charakter instytucjonalnej opieki nad dzieckiem trzyletnim w Polsce, „Pedagogika Rodziny” 2012, 2, 3.
• Szewczuk D., Rola ochronek na Lubelszczyźnie w wychowaniu dzieci na przełomie XIX i XX wieku, w: Virginibus puerisque, t. 2, Z zagadnień opieki nad dzieckiem w XVIII–XX wieku, red. E. Kula, M. Pękowska, Kielce 2012.
• Telka T., Przekształcanie przestrzeni społecznej placówki. Studium społeczno-pedagogiczne na przykładzie żłobków, Łódź 2009.
• Walasek S., Opieka i wychowanie małego dziecka na łamach czasopism przełomu XIX i XX wieku, Wrocław 2015.
• Waloszek D., Edukacja Przedszkolna, w: Wielka encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 1, red. T. Pilch, Warszawa 2003.
• Wnęk J., Dziecko w polskiej literaturze naukowej 1918–1939, Warszawa 2012.
• Żołądź-Strzelczyk D., Kabacińska K., Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku, Warszawa 2011.
• Banaszkiewicz M., Towarzystwo św. Wincentego à Paulo, w: Encyklopedia Polski Petersburg, Kraków 2017, http://www.polskipetersburg.pl/hasla/towarzystwo-sw-wincentego-a-paulo-towwap [dostęp: 20 XI 2020].

Identifiers

DOI

10.17951/rh.2022.53.541-572

Biblioteka Nauki

33762509